Кимёвий технология асосий жараён ва курилмалари

3.14-rasm. Filtrlash sxеmasi. 
1 - cho`kma hosil qilib filtrlash; 
2 - to`siq kovaklarini to`ldirib filtrlash 
. 

---

99 










ft
ch
ch
R
F
V
x
r
p
Fd
dV


(3.43) 
(3.43) tenglik filtrlash jarayonining asosiy tenglamasi deb ataladi. 
Filtr to`siq qarshiligi hisobga olinmasa, quyidagi tenglama holatiga kelamiz 
w
h
p
r
ch
ch




(3.44) 
bu erda w - filtrlash tezligi. 
Filtrlash jarayonining boshlang`ich fursati uchun, ya’ni V = 0 da, R
ft
= 

r /(

w). 

r = const bo`lgan holat uchun (3.43) tenglamani integrallasak ( 0 - V va 0 - 

oralikda), ushbu 
tenglama kelib chiqadi: 








ch
ch
ft
x
r
pF
V
x
r
F
R
V
2
0
0
2
2
2
(3.45) 
Olingan ushbu tenglama siqiladigan va siqilmaydigan cho`kmalar uchun qo`llasa bo`ladi va u filtrat 
hajmi ortishi bilan filtrlash tezligi kamayishini ko`rsatadi. 
(3.45) tenglamani filtrlash vaqti

ga nisbatan echsak, ushbu ifodaga erishiladi: 
F
p
V
R
F
V
p
r
x
ch
ch
ch












2
2


(3.46) 
yoki (3.41) ni hisobga olsak 
ch
ch
ft
ch
ch
ch
h
px
R
h
px
r




2
2


(3.47) 
Shunday qilib, filtrlash vaqti olingan filtrat hajmi kvadratiga to`g`ri proporstionaldir. 
Oxirgi tenglamani filtrning solishtirma ish unumdorligi (V
f
= V/F) ga nisbatan echsak, quyidagi 
ko`rinishga ega bo`lamiz: 
ch
ch
ft
ch
ch
ft
ch
ch
f
r
x
R
r
x
R
r
x
p
V














2
2
(3.48) 
¤zgarmas tezlik w = const holat uchun (3.43) dan ushbu tenglamani olamiz: 



2
2
F
VF
R
r
x
V
ft
ch
ch



(3.49) 
yoki 


ch
ch
ch
ch
ft
x
r
pF
V
x
r
F
R
V
2
2




bu tenglamadan: 




1
1
2















F
V
R
F
V
r
x
p
ft
ch
ch
(3.50) 
yoki 
w
R
w
r
x
p
ft
ch
ch





2
Shunday qilib, filtrlash vaqti ortishi bilan bosimlar farqi ko`payadi: 
F
V
p
R
F
V
p
r
x
ft
ch
ch










2


(3.51) 

---

100 
ya’ni olingan filtrat hajmi kvadratiga to`g`ri proporstional. 
Filtrning solishtirma ish unumdorligi (m
3
/m
2
): 
ch
ch
ft
ch
ch
ft
ch
ch
f
к
ч
R
r
x
R
r
x
p
V




2
2
2










(3.52) 
Amalda cho`kma hajmining filtrat hajmiga nisbati x
ch
, cho`kma qatlamining solishtirma hajmiy 
qarshiligi r
ch
va filtr to`siq qarshiliklari tajriba yo`li bilan aniqlanadi. 
Agar, F = 1 m
2
bo`lgan hol uchun (3.45) tenglamani ushbu ko`rinishda yozish mumkin: 

2
2
2
2
KF
CFV
V


(3.53) 
bu erda S - filtr to`siq gidravlik qarshiligini xarakterlovchi filtrlash konstantasi, m
3
/m
2
; K - filtrlash rejimi va 
suyuqlikdagi cho`kmaning fizik-kimeviy xossalarini hisobga oluvchi filtrlash konstantasi, m
2
/s. 
ch
ch
ft
x
r
R
C


(3.54) 
ch
ch
x
r
p
K



2
(3.55) 
Agar, (3.53) tenglamaga o`zgartirish kiritsak, ushbu ko`rinishga ega bo`lamiz: 
K
C
K
V
V
2
2



(3.56) 
Ko`rinib turibdiki, (3.56) tenglik absstissaga

qiya burchak os-
tida joylashgan to`g`ri chiziq tenglamasi. Ushbu burchak tangensi tg 

 = 
2/K teng va u ordinata o`qida m = 2S/K kesmani ajratadi (3.15-rasm). 
Ushbu to`g`ri chiziqni qurish uchun absstissa o`qiga o`lchangan
V
1
, V
2
, ..., V
n
qiymatlari, ordinata o`qiga esa - 

1
/V
1
, 

2
/V
2
, 

n
/V
n 
larning 
tegishli qiymatlari qo`yiladi. 
So`ng, aniqlangan K  va S qiymatlar yordamida (3.54) va (3.55) 
tenglamalardan r
ch 
va R
ft
lar topiladi. Cho`kma va filtrat hajmlarini 
o`lchash natijasida esa - x
ch 
qiymati topiladi. 
3.12. Filtrlar 
Ishlash prinstipiga qarab, filtrlar quyidagilarga bo`linadi: o`zgarmas bosimlar farqi yoki o`zgarmas fil-
trlash tezligida ishlaydigan filtrlar; filtr to`siqda hosil qiladigan bosimlar farqiga qarab, vakuum yoki ortiqcha 
bosim ostida ishlaydigan qurilmalar; jarayonni tashkil etishga qarab, uzlukli yoki uzluksiz ishlaydigan 
qurilmalar. 
Bosim ostida ishlaydigan qurilma bir necha turga, ya’ni gidrostatik bosim, nasos yoki kompressor 
yordamida hosil qilingan, vakuum va markazdan qochma kuch ta’sirida hosil bo`lgan bosimlarda ishlaydigan 
filtrlarga bo`linadi. 
Texnologik maqsadlarga qarab, qurilmalar ikki turga bo`linadi: a) suyuqliklarni tozalash filtrlari; b) 
gazlarni tozalash filtrlari. 
Filtr to`siqlarning turiga qarab, donasimon materiallar, turli gazlamalar va qattiq materiallar (keramika, 
to`r) yordamida turli jinsli sistemalarni tozalaydigan filtrlarga bo`linadi. 
Qumli filtr. Bu qurilma donasimon materialli filtrlar guruhiga oid (3.16-rasm). 
Bu turdagi filtrlar suspenziya tarkibida qattiq faza miqdori kam bo`lgan hollarda, ya’ni oziq-ovqat 
sanoatida suvni filtrlash va liker-aroq korxonalarida keng ko`lamda ishlatiladi. 
Filtrning stilindrik qobig`ida ikkita to`rli disk bo`lib, ular qurilmani 3 qismga ajratadi: yuqori - sus-
penziya oqib kiruvchi, o`rta - filtrlovchi va quyi - yig`uvchi. Ikkala disk orasida filtrlovchi qum qatlami joy-
lashgan bo`lib, u yirik va mayda frakstiyalardan iborat bo`ladi. Frakstiyalar filtr to`qima bilan ajratilgan. Yuqori 
va quyi disklar ham filtr to`qima bilan qoplangan bo`ladi. Filtrlanuvchi suyuqlik 0,02....0,03 MPa bosimda