Кимевий технологиянинг жараёнлари ва қурилмалари фанидан ўқув қўлланма

 
 
5.9. ВАКУУМ НАСОСЛАР 
Кимё технологиясининг кўпчилик жараёнлари атмосфера босимида ва 
сийракланиш муҳитида олиб борилади. Бу шароитларнинг қўлланилиши 
кимёвий реакцияларнинг олиб бориш шароитига боғлик. Кайнаш жараёнини 
паст ҳароратда олиб бориш учун вакуум ишлатилади. Вакуум ҳосил қилувчи 
машиналар вакуум насослар дейилади. 
Вакуум насосларда газлар жуда паст атмосфера босимида сўрилади ва 
атмосфера босимига нисбтан каттароқ қийматда узатилади.
Конструктив жиҳатдан вакуум насослар компрессорлардан сиқилиш 
даражасининг катталиги билан фарқ қилади. Вакуум насосларда газларнинг 
сиқилиш даражаси жуда юқори бўлади. Сиқилиш даражасининг юқори 
бўлиши сабабли вакуум насоснинг ҳажмий коэффициенти ва унумдорлиги 
бирдан камаяди. 
Вакуум-насосларни компрессорлардан конструктив фарқини белгиловчи 
кўрсаткичи, бу улардаги сиқиш даражасининг юқорилигидир.
Масалан, вакуум-насос газ (ҳаво)ни 0,05 атмосфера босимида сўриб олса 
(сийракланиш 95%) ва уни насосдан чиқишида 1,1 ат гача сиқади (ортиқча 
босим 0,1 ат га тенг бўлиб, у турли қаршиликларни енгиш учун сарфланади). Бу 
ҳолда насоснинг сиқиш даражаси: 
22
05
,
0
1
,
1
1
2


Р
Р
(5.29) 
га тенг бўлади. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, бир босқичли поршенли 
компрессорларда сиқиш даражаси 8 дан ошмайди. 
Бундай юқори сиқиш даражаси билан вакуум-насоснинг ҳажмий 
коэффициенти ва унумдорлиги бирдан пасайиб кетади. Шунинг учун насоснинг 
ишчи ҳажмидан тўлиқ фойдаланиш учун ««зарарли бўшлиқ»» бўшлиғини 
минимумга туширишга ҳаракат қилинади. Шу мақсадда вакуум-насоснинг 
кўпгина турларида, мисол учун, поршенли ва ротор пластинали насосларда 

---

140 
босимни текислаш усули қўлланади ва бунда вакуум-насосларнинг узатиш 
коэффициенти 
