Kimyo tarixi

KIMYODAN NOBEL MUKOFOTINING SOVRINDORLARI

1901-yil. Ya.X. Vant-Goff. Eritmalarda osmotik bosim va kimyoviy dinamika qonunlarini taklif qilgani uchun.

1902-yil. E.G.Fisher. Qand va purin gruppasi bilan bog’liq ishlar majmuasi uchun.

1903-yil. S.A.Arrenius. Kimyoga elektrolitik dissotsiatsiya nazariyasini kiritgani uchun.

1904-yil. U.Ramzay. Inert gazlarni ochgani va davriy sistemaga joylashtirgani uchun.
1905-yil. A.I.Bayer. Organik kimyoda gidroaromatiklar va buyoqlarni ochgani uchun.
1906-yil. A.Muassan. Muasson pechini yaratgani va ftorni olgani uchun.
1907-yil. E.Buxner. Biologik kimyodagi fermentlash ishlari majmuasi uchun.
1908-yil. E.Rezerford. Radioaktiv moddalar elementlar parchalanishi haqidagi talimoti uchun.
1909-yil. V.F.Ostvald. Kimyoviy muvozanat, reaktsiya tezligi, kataliz haqidagi ta’limoti uchun.
1910-yil. O.Vallax. Organik kimyodagi ishlari, alitsiklikbirikmalar sintezi uchun.
1911-yil. M.Skladovskaya-Kyuri. Radiy va poloniy elementlarini ochgani uchun.
1912-yil. F.O.V.Grinyar. Grinyar reaktsiyasini ochgani uchun. P.Sabate. Katalizator ishtirokida organik moddalarni gidrogenlashni ochgani uchun.
1913-yil. A.Verner. Molekulada atomlarning bog’lanishi, koordinatsion birikmalar uchun.
1914-yil. T.U Richards. Elementlar atom og’irliklarini aniq hisoblagani uchun.
1915-yil. R.M.Vilshtetter. O’simlik dunyosidagi buyoqlarni o’rgangani uchun
1916-yil – berilmadi
1917-yil – berilmadi
1918-yil. F.Gaber. Ammiakni sintez qilgani uchun.
1919-yil. -berilmadi.
1920-yil. V.F.G.Nernst. Termoximiyadagi ishlari uchun.
1921-yil. F.Soddi. Izotoplar va radioaktivlik hodisalarini ochgani uchun.
1922-yil. F.U.Aston. Butun sonlar qoidasi va radioaktiv bo’lmagan elementlarni ochgani uchun.
1923-yil. F.Pregl. Organik moddalar mikroanalizi uchun.
1924-yil -berilmadi.
1925-yil. A.Zigmondi. Kolloid eritmalarni ochgani uchun.
1926-yil. T.Svedberg. Dispers sistemalarni ochgani uchun.
1927-yil. G.O.Viland. Oshqozon kislotalarini o’rgangani uchun.
1928-yil. A.R.Vindaus. Sterinlarni va vitaminlarni tadqiqoti uchun.
1929-yil. A. Garden, G.A.Eylerxelpin. Enzimlar va qandni fermentlash ishlari uchun.
1930-yil. G.E.Fisher. Gemin sintezi va o’simlik hamda qondagi bo’yoqlarni o’rgangani uchun
1931-yil. K.Bosh, F.Bergius. Kimyoga yuqori bosimda ishlashni kiritgani uchun.
1932-yil. I.Lengmyur. Yuza hodisalari kimyosiga asos solgani uchun.
1933-yil. Mukofot berilmadi
1934-yil. G.K.Yuri. Og’ir vodorodni ochgani uchun
1935-yil. F.Jolio-Kyuri, I.Jolio-Kyuri. Birgalikda yangi radioaktiv elementlarini sintez qilgani uchun.
1936-yil. P.Y.Debay. Gazlarda rentgen nurlari va elektronlar difraktsiyasi, molekulalarda dipol momentlari asosida strukturalarnituzishni taklif qilgani uchun
1937-yil. U.N.Xeuors, P.Karrer. Uglevod va vitamin C ni tadqiq qilgani uchun
1938-yil. R.Kun. Kartonoid va vitaminlar ustidagi tadqiqotlari uchun.
1939-yil. A.F.Butenandt. Jinsiy aloqa garmonlarini ochgani uchun.
L.S.Rujichka. Polimetilen va terpenlarni ochgani uchun
1940-1942- yillar mukofot berilmagan.
1943-yil. D.Xeveshi. Kimyoviy jarayonlarni o’rganishda izotoplardan nishonlangan atomlar sifatida foydalangani uchun.
1944-yil. O.Gan. Og’ir yadrolarni bo’lish mumkinliginiochgani uchun.
1945-yil. A.I.Virtanen. Yem - xashaklarni konservatsiya qilishni topganligi uchun.
1946-yil. Dj.B.Samner. Enzimlar kristallanishini ochgani uchun.
Dj.Nortrop,U.M. Stenli. Oqsillar viruslari va enzimlarni ochgani uchun.
1947-yil. R.Robinson. Alkoloidlarni ochgani uchun.
1948-yil. A.V.K.Tizelius. Elektroforez va adsorbsion tahlil analizi, ayniqsa oqsil zardobi tabiati bilan bog’liq bo’lgan ishlar majmuasi uchun.
1949-yil. U.F.Djiok. Ayrim moddalarning past temperaturadagi xossalarini va kimyoviy termodinamika sohasidagi ishlari uchun.
1950-yil. O.P.G.Dils, K.Alder. Diyenlarning sintezini ochgani uchun.
1951-yil. E.M.Makmillan, G.T.Siborg. Transuran elementlari, shu jumladan plutoniyni ochgani uchun.
1952-yil. A.Dj.P.Martin. R.L.M.Sing. Taqsimlanish xromatografiyasini ochgani uchun
1953-yil. G.Shtaudinger. Yuqori molekulyar birikmalarini tadqiq qilgani uchun.
1954-yil. L.K.Poling. Kimyoviy bog’lanishlarning tabiati haqidagi nazariyasi va ularni murakkab birikmalar strukturasini o’rganishga tadqiq qilgani uchun.
1955-yil. V.Dyu Vino. Polipeptid garmonining sintezi oltingugurtning biologik aktiv birikmalarining tadqiqi uchun.
1956-yil. N.N.Semyonov, S.N.Xinshelvud. Kimyoviy reaktsiyalarning mexanizmlarini o’rganish sohasidagi ishlari uchun.
1957-yil. A.Todd. Nukleotidlar va nukleotid enzimlar sohasidagi ishlari uchun.
1958-yil. F.Senger. Oqsillar , ayniqsa insulin strukturasini o’rganganligi uchun.
1959-yil. Ya.Geyrovskiy. Polyarografiya usulini ochganligi uchun.
1960-yil. U.F.Libbi. Uglerod-14 dan foydalanib arxeologiyada geologiya, geofizikada yoshni aniqlash metodi sifatida ishlatgani uchun.
1961-yil. M.Kelvin. O’simliklarning uglerod (IV) oksidini o’zlashtirishini tadqiqot qilgani uchun.
1962-yil. Dj.K.Kendryu, M.F.Peruts. Globulyar oqsillarning tuzilishini o’rganganligi uchun.
1963-yil. K.V.Tsigler, Dj. Natta. To’yinmagan uglevodorodlarni katalitik polimerlanishdan foydalanib o’tkazadigan fundamental sintez usullarni tadqiq qilgani uchun.
1964-yil. D.Kroufut-Xodjkin. Vitamin B12 va boshqa biokimyoviy manbalarni rentgenostruktura analizi usuli yordamida aniqlashni fanga kiritgani uchun.
1965-yil. R.B.Vudvord. Organik moddalarni sintez qilish borasidagi ishlari uchun.
1966-yil. R.S.Malliken. Molekulyar orbitallar metodi yordamida kimyoviy bog’lanish va molekulalarning strukturasini hamda elektron tuzilishlarini ko’rsatgani uchun.
1967-yil. M.Eygen, Dj.Porter, R.Dj.R.Norrish. Qisqa impulslar yordamida molekulyar muvozanatning siljishini juda tez boradigan kimyoviy reaktsiyalarda tekshirgani uchun.
1968-yil. L.Onsager. Qaytmas jarayonlar termodinamikasi sohasidagi ishlari uchun.
1969-yil. D.G.R.Barton, O.Xassel. Konformatsion analizni tadqiq qilgani uchun.
1970-yil. L.F.Leluar. Birinchi shakarli nukleotidni ochishda va uni shakarga aylanishida va murakkab uglevodlarni biosintezi sohasidagi ishlari uchun.
1971-yil. G.Gersberg. Molekulalarning geometriyasi va elektron strukturasi sohasidagi ishlari va erkin radikallar haqidagi tushunchani fanga kiritgani uchun.
1972-yil. K.F.Anfinsen, S.Mur, U.X.Stayn. Fermentlar kimyosiga asos solgani uchun.
1973-yil. E.O.Fisher, Dj.Uilkinson. Metalloorganik birikmalar kimyosiga asos solgani uchun.
1974-yil. P.Dj.Flori. Polimerlar haqidagi fanga asos solgani uchun.
1975-yil. V.Prelog, Dj.U.Kornfort. Organik molekula va reaksiyalarning stereoximiyasini o’rganish sohasidagi ishlari uchun.
1976-yil. U.N.Lipskomb. Bor gidridlari va uning birikmalarining bog’lanishlari va strukturalarini o’rganish sohasidagi ishlari uchun.
1977-yil. I.R.Prigojin. Qaytmas protsesslar termodinamikasi sohasidagi ishlari uchun.
1978-yil. P.Mitchel. Hujayralardagi bioenergetik protsesslarni tekshirish sohasidagi ishlari uchun.
1979-yil. G.Ch.Braun, G.Vittig. Bor-va fosforli-birikmalarni sintez qilish usullarini taklif qilgani uchun.
1980-yil. U.Gilbert, F.Senger, DNK strukturasini taklif qilgani uchun.
P.Berg DNK da Nuklein kislota borligini aniqlagani uchun.
1981-yil. Fukun K., Xofman R. Kimyoviy reaktsiyalar mexanizmlari nazariyasini rivojlantirgani uchun.
1982-yil. A.Klug. Biologik aktiv xossaga ega bo’lgan nukleoprotein komplekslar strukturasini elektron mikroskop yordamida tekshirgani uchun.
1983-yil. G.Tauba. Metall komplekslarida elektronlar almashinishi bilan boradigan reaksiyalar mexanizmlarini ochgani uchun.
1984-yil. R.Morrifild. Qattiq fazadagi kimyoviy sintez usulini taklif qilgani uchun.
1985-yil. Dj.Karl, G.A.Xauptman. Kristallar strukturalarini aniqlashning usullarini taklif qilgani uchun.
1986-yil. D.Xershbax,Ya.Li,Dj.Polyani. Elementar kimyoviy jarayonlarni tadqiqot qilgani uchun.
1987-yil. Ch.Pedersen, D.Kram J-M.Len. Klatrat birikmalarni topgani va o’rgangani uchun.
1988-yil. Y.Dayzenxofer, R.Xaber, X.Mixel. Fotosintetik reaksion markazlarning uch o’lchamli strukturasini aniqlagani uchun.
1989-yil. T.Chek, S.Oltmen. Ribonuklein kislotalarning fermentativ aktivligini ochganligi uchun.
1990-yil. E.D.Chori. Organik sintez metodologiyasi va nazariyasini yaratgani uchun.
1997-yil. Pol D.Boyer va Jon E. Uoker. ATF –adenozintrifosfat sintezida fermentli mexanizmni asoslab bergani uchun(yarmini)
Yens K.Skou. Na⁺_, K⁺ ATFazalarda ion-transport fermentini ochgani uchun (mukofotning ikkinchi yarmini).
1998-yil. D.Popl va U.Kon. Yirik molekulalarning hossalarini oldindan ko’ra bilish uchun matematik hisoblash sohasidagi ishlar uchun.
1999-yil. Axmad Zevayl. Femtokimyo yo’nalishida kimyoviy reaksiyalarning o’tish holatlari, hosil bo’ladigan moddalarning geometriyasini aniqlagani uchun.
2000-yil. Аlan Xiger, Alan Mak-Diarmid, Xideki Sirakava. Polimerlarda o’tkazuvchanlikni aniqlagani uchun
2001-yil. Uilyam Noulz. Xiral katalizatorlarda gidrirlash reaksiyalari uchun.
Ryodzi Noyori, Barri Sharpless. Xiral katalizatorlarda oksidlanish reaksiyalari uchun.
2002-yil. Djon Fenn. Biologik makromolekulalarni identifikatsiyalash va struktur analiz metodlarini, jumladan, biologik makromolekulalarning mass-spektrometrik analiz usullarini ishlab chiqqanligi uchun.
Koiti Tanaka, Kurt Vyutrix. Eritmada biologik makromolekulalarning uch o’lchamli tuzilishini YaMR-spektroskopiya usulini qo’llab aniqlagani uchun
2003-yil. Piter Egr. Suv kanalini ochganligi uchun
Roderik Makkinon. Ionli kanallarning tuzilishi va mexanizmini tadqiq qilganligi uchun
2004-yil. Aaron Chexanover, Avram Gershko, Irvin Rouz. Oqsilning ubikvitin degradasiyasini kashf qilganligi uchun.
2005-yil. Robert Grabbs, Richard Shrok, Iv Shoven. Organik sintezda metastaz metodining taraqqiyotiga hissa qo’shganligi uchun.
2006-yil. Rodjer Kornberg. Eukariotlarda molekulyar asoslardagi transkripsiyaga oid ishlari uchun.
2007-yil. Gerxard Ertl. Qattiq jismlar sirtidagi kimyoviy jarayonlarni tadqiq qilganligi uchun.
2008-yil. Оsamu Simomura, Martin Chalfi, Rodjer Tsiyen. Yashil flyuorosent oqsilning ochilishi va taraqqiyoti uchun
2009-yil. Venkatraman Ramakrishnan, Tomas Steyts, Ada Yonat. Ribosomaning strukturasi va funksiyasi tadqiqotlari uchun.
2010-yil. Richard Xek, Eyiti Negisi, Akira Sudzuki. Organik sintezda palladiy bilan katalizlanadigan kross-birikmalari reaksiyasi uchun.
2011-yil. Dan Shextman. Kvazikristallarni kashf qilganligi uchun.
2012-yil. Robert Lefkovits, Brayan Kobilka. G-oqsillar bilan qoshbog’langan retseptorlarni tadqiq qilganligi uchun.