Kimyodan masalalar yechishga umumiy metodik talablar. Kimyodan masalalar yechishning kimyo o’qitishdagi ahamiyati

Fаnning o`quv rеjаdаgi bоshqа fаnlаr bilаn o`zаrо bоg`liqligi vа uslubiy jihаtdаn uzviyligi
Mаzkur fаn 7-8 sеmеstrlаrdа o`qitilаdi. Uni o`rgаnishdа kimyo fаnning bаrchа bo`limlаrini vа fizikа, оliy mаtеmаtikа аsоslаri, biоlоgiya fаnlаrini bilish judа muhim hisоblаnаdi.
Fаnni o’qitishdа zаmоnаviy ахbоrоt vа pеdаgоgik tехnоlоgiyalаr
Kimyodan masalalar echish metodikasi fаnini o’qitishdа zamonaviy axborot va pеdаgоgik tехnоlоgiyalаrgа dоir o’tkаzilаdigаn mаshg’ulоtlаr tаlаbаning bilim dаrаjаsini yanаdа оshirаdi. Fаnni o’zlаshtirishdа dаrslik, o’quv vа uslubiy qo’llаnmаlаr, mа’ruzа mаtеriаllаri, tаrqаtmа mаtеriаllаr vа elеktrоn mаtеriаllаrdаn fоydаlаnilаdi. Mа’ruzа vа amaliy ish dаrslаridа mоs rаvishdа pedagogik texnologiyaning turli metodlaridan, chunonchi, muammoli o’qitish texnologiyasi, interfaol usullaridan foydalanish, kompyuterlashtirish, elektron versiyalarni qo’llash, internetdan olingan ma’lumotlardan foydalanish nazariy va amaliy jihatdan o’zlashtirishda yaxshi samara beradi.
Fаnning bоshqа fаnlаr bilаn bоg’liqligi Mаzkur fаnni o`rgаnishdа kimyo fаnning bаrchа bo`limlаrini vа fizikа, аlgеbrа, biоlоgiya fаnlаrini bilish judа muхim хisоblаnаdi.
Kimyodan masalalar taxlili Kimyodan masalalar yechishga kirishishdan oldin masala shartini chuqur o’qib o’rganmoq kerak. Masala sharti masala tuzuvchi muallif tomonidan aniq berilmagan bo’lsa, uni qayta tushunarli qilib o’qituvchi izoxlab berishi kerak. Shunda o’quvchi masala shartida modda haqida yoki kimyoviy jarayon haqida fikr borayotganini o’quvchi tushunib oladi. Shunda o’quvchi, modda va uning o’zgarishi haqida fikr yuritilgan bo’lsa reaktsiya tenglamasini yozadi. So’ngra masala sharti to’g’risida o’quvchida to’liq tassavur xosil bo’ladi va matematik qismiga, ya’ni hisoblashga kirishadi.
Masalaga bunday yondashish o’quvchining fikrlashini oshiradi. O’quvchilarda muammoni analiz va sintez qilish ko’nikmasi hosil bo’ladi, bu esa ayni kimyodan masala yechishni o’quvchilarga o’rgatishdagi maqsadalardan biridir. Masalani tushunish uning yechimini topish orasidagi «ko’prik» desa bo’ladi.
Bu esa masalaning kimyoviy va matematik qismlarini to’g’ri aniqlab, uning to’g’ri yechimga borishni ta’minlaydi. Ko’p yillik pedagogik faoliyatimiz shuni ko’rsatadiki, o’quvchilar berilgan masalani shartini analiz qilishga qiynaladi. Masalani qanday analiz qilishni quyidagicha ifodalash mumkin:
Masala shartidagi qo’yilgan savollarga ko’ra ma’lum kattaliklardan noma’lumigacha (analizni sintetik metodi) va noma’lum kattalikdan ma’lumigacha (analitikmetod) bo’lishi mumkin.

Sintetik yo’l. Ma’lum kattaliklar ↔ noma’lum kattaliklar Analitik yo’lO’qituvchi o’quvchilarga ikkala mulohaza yuritishni ham tushuntirishi kerak, chunki qaysi biri uning fikrlashiga mos keladi, bu esa o’quvchiga qaysi yo’lni individual tanlash imkoniyatini beradi. (Bu bilan biz o’quvchini hayotga ham tayyorlab beramiz). Masalani sintetik analiz qilish davomida o’quvchi qanday fizik kattaliklarni topishni buning uchun ma’lumotlar yetarlimi yoki yo’qmi, yana qanday qo’shimcha ma’lumotlar kerakligini va ularni qanday topish ustida fikr yuritiladi.

Demak, masala shartini analiz qilishni o’rgatish o’quvchilarda dasturda ko’zda tutilgan masalalar turlarini yechishni o’rganishiga katta yordam beradi.
Kimyodan masalalar yechish hisoblashlar olib borishda fizik kattaliklar birliklarni to’g’ri yozish kerak. Masalan: molyar massa kg/mol yoki g/molda ifodalash mumkin. M(MgO)=40g/mol yoki 40*10^-3kg/mol; 40 kg/kmol bo’lishi ham mumkin. Suyuq va qattiq moddalar zichligi – kg/m³, gazlarda g/ml. ρ(H₂SO₄)
= 1840 kg/m³, ρ (O₂)= 1,429 g/ml.
mol

Masalani to’g’ri yechishda matematik hisoblashlarni to’g’ri bajarish lozim. Barcha kattaliklar masala yechganda ma’lum kattalikda beriladi. U texno kimyoviy tarozilarda±0,01 g, analitik tarozilarda±0,0001g, menzurka va silindrlarda esa± 1 ml, byuretkada±0,01 ml aniqlikda o’lchanadi.
Masalada modda massasi m(MgO)=1,0400g tarzida ifodalansa o’lchash analitik tarozida olib borilganini ifodalaydi. Masalalar yechganda ularni juda aniqlik bilan hisoblash unchalik to’g’ri emas, masalan, modda 3,45 g tortimga ega bo’lsa, uni ikki qismga ajratilganda 1,725g bo’ladi. Uni±0,01g aniqlikda tortilganda 1,72g yoki 1,73g deb yozishga to’g’ri keladi, uchunchi raqamnoaniq bo’lib qoladi.
Masalalar yechganda har xil aniqlikdagi raqamlar bilan o’lchanadi va hisoblashlar olib boriladi.
Kimyodan masalalar yechganda algebragik usulda masalalar yechish maqsadga muoffiqdir.