Kimyoviy-texnologiyalar fakulteti «oziq-ovqat texnologiyasi» kafedrasi «analitik fizik kolloid kimyo»

Kеrаkli rеаgеntlаr:
1. Stаndаrt 0,05 n li EDTА eritmаsi
2. Аmmiаkli bufеr eritmа
3. Eriохrоm qоrаsini nаtriy хlоrid bilаn 1 % li аrаlаshmаsi.
Аnаliz qilish tаrtibi. Аnаliz qilinаyotgаn nаmunаning zаruriy miqdоrini 500 ml li o‘lchоv kоlbаsigа sоlib yoki suyultirilgаn хlоrid kislоtаdа titrlаsh хuddi EDTА ni stаndаrtlаsh ishi kаbi qilinаdi (оldingi ishgа qаrаng).


Tоrtish nаtijаlаri
Byuksni nаmunа bilаn оg‘irligi Q₁=…. g
Byuksni tuzsiz оg‘irligi Q₂=…. g
Tuzning оg‘irligi а=Q₁-Q₂=…. G


Titrlаsh nаtijаlаri

Оlingаn nаmunа eritmаsi, ml	Sаrflаngаn EDTА, ml
1. pipеtkа 2. -----//----- 3. -----//-----	… … …
O‘rtаchа	…

Аnаliz nаtijаlаrini hisоblаsh (6) fоrmulа bo‘yichа hisоblаnаdi.

Mеtаllning hаqiqiy tаrkibi =…(o‘qituvchi bеrаdi.)
Аbsоlyut хаtоlik
Nisbiy хаtоlik


Laboratoriya ishi № 24.
Mavzu: Kompleksonometrik usulida ichimlik suvining umumiy qattiqligini aniqlash
Nazariy qism.
Kompleks hosil qilish usullari kompleks hosil qilish reaksiyalarining qo‘llanilishiga asoslangan.
Masalan, kompleks hosil qilish usulini qo‘llab, kompleks hosil qilishga moyil bo‘lgan kationlar (Ag⁺, Mg²⁺, Al³⁺, Fe³⁺, Ca²⁺, Ni²⁺) va anionlar ( CN^-, F^-, Cl^- va hakozo) miqdorini aniqlash mumkin.
Keyngi yillarda ko‘pchilik kationlar bilan kompleks hosil qiladigan organik moddalar keng tarqaldi. Bu moddalar kompleksonlar deyiladi. Ulardan eng muhimi ko‘p sonli kationlarni aniqlash uchun ishlatiladigan Trilon-B ( etilendiamintetrasirka kislotaning ikki natriyli tuzi) dir. Trilon-B ning ishchi eritmasi yordamida suvning umumiy qattiqligini aniqlash mumkin. Kompleksonlar ba’zi aminopolikarbon kislotalar yoki ularning tuzlaridir. Etilendiamintetrasirka kislota (EDTA) va uning tuzi-etilendiamintetrasirka kislotaning ikki natriyli tuzi (Trilon-B) turli kationlarni aniqlashda ishlatiladigan kompleksondir ( komplekson-III).
Uning formulasi:

Trilon-B boshqa kompleksonlar kabi turli metallar bilan suvda eriydigan ancha barqaror ichki kompleks birikmalar hosil qiladi. Bunda metall ionlari karboksil (-COOH) dagi vodorod atomlari o‘rnini egallaydi va shu bilan bir qatorda azot atomlari bilan koordinatsion bog‘ orqali birikadi:

Umumiy holda quyidagicha yozish mumkin:
Me²⁺ + H₂V^2- = MeV^2- + 2H⁺
Me³⁺ + H₂V^2- = MeV^- + 2H⁺
Reaksiya tenglamasidan ko‘rinadiki, reaksiya natijasida eritmada H⁺ ionlari to‘planadi. Kompleks birikma muhit pH=8-10 bo‘lganda barqaror bo‘ladi. Shuning uchun metal tuzlarini Trilon –B bilan titrlash ammiakli buffer eritma ishtirokida olib boriladi.
Trilon-B hosil qilgan ichki kompleks birikmalarning beqarorlik konstantalari juda kichik (10^-9 dan 10^-18 gacha) bo‘lib, bu birikmalarning ancha barqaror ekanligini ko‘rsatadi. Masalan, Trilon-B ning K _{beqar, Ca}²⁺ =2,6∙10^-11, K _{beqar, Mg}²⁺ = 2∙10^-9 ga teng.
Ichki kompleks birikmalarning barqarorligiga harorat va organik erituvchilar, ayniqsa, eritma muhiti (pH) juda katta ta’sir qiladi.