|
2. Oniy tezlik. Agar biz qancha vaqtni qisqartirsak, shunchalik oniy tezlikka, ya’ni ayni bir vaqtdagi tezlik, yaqinlashamiz. Masalan, 35.0 s da tezlik 6,25*10-7 mol/l*s bo‘ladi, buni 16.3 grafikdagi d chizmadan ham ko‘rish mumkin.
3. boshlang‘ich tezlik. Moddalar aralashtirilgandagi oniy tezlik, t=0 boshlang‘ich tezlik deb ataladi. Reaksiya to‘g‘ri yo‘nalishda ketgan sari (reagentlar→mahsulotlar) qiyinchiliklar paydo bo‘lishi (mahsulotlar→reagentlar) oldini olish uchun biz bu tezlikni ishlatamiz. SHunchaki tezlik uchun biz ham to‘g‘ri ham teskari reaksiya reaksiya tezliklarini hisoblashga to‘g‘ri kelsa, t=0 da mahsulot konsentratsiya hisobga olinmaydi, shuningdek, teskari tezlik
|
16.4 rasm. [C2H4] va [O2] larning vaqt birligi ichidagi grafigi.
|
ham. (16.3 rasm. e chiziq). Biz odatda boshlang‘ich reaksiyani boshqa kinetik parametrlarni topishga ishlatamiz.
Reagent va mahsulot konsentratsiyalari orqali tezlikning ifodalanishi
YUqori biz siz bilan S2N4 va O3 orasidagi reaksiyani ko‘rib chiqqan edik, unda tezlik [O3] orqali ifoda etilganida tezlik kamaygan edi. Reaksiya tenglamasidan ko‘rinib turibdiki, S2N4O va O2 ning har bir molekulasi hosil bo‘lishiga S2N4 va O3 har bir molekulalari sarf bo‘ladi. Biz tezlikni to‘rttala modda konsentratsiyasi orqali ifoda qilishimiz mumkin:
(E’tibor bering, reagentlar ifodasi uchun manfiy ishora qo‘yilgan) Bir reagent (S2N4) va bir mahsulot (O2) konsentratsiyalarining bir vaqtda o‘zgarish grafigi 16.4 rasmda keltirilgan. Bu ikki egri bir shaklga, ammo inversion joylashuvga ega, chunki mahsulot hosil bo‘lishni boshlashi bilan reagent sarf bo‘lishni boshlaydi.
SHuni ham ta’kidlab o‘tish kerakki, ko‘p reaksiyalar uchun reagentning sarf bo‘lish va mahsulotning paydo bo‘lish reaksiyalari bir hil tezlikka ega emas. Misol qilib vodorod va yoddan vodorod yodid hosil bo‘lishini olish mumkin:
H2 (g)+ I2 (g) →2HI(g)
Bunda tezlikni ifodasi quyidagi ko‘rinishga keladi (koeefitsientlarni hisobga olgan holda):
agar biz  va  lardagi o‘zgarishlarni  dagi o‘zgarishga ilova qilsak, quyidagini olishimiz mumkin:
Qayd qilish joizki, ushbu ifoda oldingisiga qaraganda ikki marta katta tezlikni beradi.
Biz olingan hamma natijalarni yig‘ib, barcha reaksiyalar uchun quyidagini yozamiz:
aA + bB → cC + dD
bu erda a, b, c, d lar balanslanlangan reaksiya tenglamasi koeffitsientlari:
 (16.2)
|
