Kirish 3 I asosiy qism

Cl₂ + 2 (Br)^– → Br₂ + 2 (Cl)^–
Keyin molekulyar brom eritmadan suv bug’lari yoki havo oqimi bilan ajralib, kondensatsiyalanadi. Tabiiy brom ikki barqaror izotop aralashmasidan iborat. Ushbu izotoplar Br-79 (50,54%), Br-81 (49,46%). Atom massasi sonlari 74 dan 90 gacha bo’lgan izotoplar ham mavjud.
Brom va uning birikmalari ko’plab tadqiqotlarda va laboratoriyalarda va sanoatdagi mahsulotlarda qo’llaniladi. Benzin qo’shimchasi sifatida etilen bromidi eng ko’p ishlatiladigan sohasi. Qo’rg’oshin taqillatishga qarshi vositalar bilan bir qatorda benzinga etilen bromidi qo’shiladi. Ushbu qo’shimchalar fosforli birikmalar bilan birgalikda dvigatelning yonish kamerasi va uchqun tutqichlaridagi qatlamlarni tozalash uchun ishlatiladi. Bromli etilen mum, bo’yoq va qatronlar ishlab chiqarishda ham oraliq vosita sifatida ishlatiladi. Boshqa tomondan, etilen bromid bnuklein kislotalarni lyuminestsent markirovka qilish uchun molekulyar biologiya laboratoriyalarida ishlatiladigan interkalatsiya agentidir. Ushbu molekula ultrabinafsha nurlari ta’sirida to’q sariq rangda yonadi, DNK bilan bog’langanda yorug’lik darajasi 20 baravar ko’payadi.
Brom ishlab chiqarishning aksariyat qismi organobromin birikmalarida yong’inga qarshi moddalar sifatida ishlatiladi. Elektrmanfiyligi tufayli organik sintezda keng qo’llaniladi. Konsentrlangan brom kislotasi analitik kimyoda, organik birikmalar sintezida ishlatiladi. Bromat kislotasi oksidlovchi sifatida kimyoviy dasturlarda qo’llaniladi. Brom va uning birikmalari oltin olish uchun kimyoviy jarayonlarda ham qo’llaniladi. “Urush gazi” sifatida ham ishlatilishi mumkin bo’lgan brom ipak va tolalarni sayqallashda muhim rol o’ynaydigan element hisoblanadi.
Brom va uning birikmalaridan foydalanadigan ba’zi mahsulotlar: burg’ulash suyuqliklari, fotografik plyonkalar, organik kimyoviy moddalar, bo’yoqlar, dorilar, qishloq xo’jaligi kimyoviy moddalari, pestitsidlar, fumigantlar, elektron buyumlar, plastik qoplamalar, o’t o’chiruvchilar va boshqa sohalarda ishlatiladi.
Bromning inson salomatligi uchun ma’lum bo’lgan muhim biologik roli yo’q. Ammo uning birikmalari va tuzlari ba’zi dorilarda ishlatiladi. U sedativ va antiepileptik preparatlarda ishlatilishi mumkin. Natriy, kaliy va ammoniy bromidlar asab dori vositalarini ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Bu markaziy asab tizimida giyohvandlik ta’siriga ega bo’lgan modda.

Bundan tashqari, brom inson salomatligi uchun xavfli bo’lgan elementlardan biridir. Molekulyar brom bilan aloqa qilganda teriga jiddiy zarar etkazadi. Shu kabi, teri yoki go’sht bilan aloqa qilishda u bu joyni darhol eritib yuboradi va barcha to’qimalarni qaytarib bo’lmaydigan darajada yo’q qiladi. Agar bromning gazsimon shaklida nafas oladigan bo’lsa, u nafas yo’llarini bezovta qilishi va o’limga olib keladigan oqibatlarga olib kelishi mumkin. Ayniqsa, ftorli birikmalar teri va nafas olish yo’llari jihatidan juda xavfli moddalardir.

Mutagen – etilen bromidi kanserogen bo’lishi taxmin qilinadigan va ko’zlarga, teriga, shilliq pardalarga va yuqori nafas yo’llariga tirnash xususiyati beruvchi ta’sirga ega moddadir. Bromli etilen odam va hayvonlar uchun zaharli hisoblanadi. Ko’z va terini bezovta qiladi, jigar va o’pkaga zarar etkazadi. Agar ko’p miqdordagi etilen bromidi olinsa, bu o’limga olib kelishi mumkin. Bu erkaklarda bepushtlikni keltirib chiqaradi deb da’vo qilmoqda. Organobromin birikmalari ozonga zarar etkazuvchi xususiyatga ega. Fumigant sifatida ishlatiladigan brom metil ozon qatlamiga zarar etkazuvchi moddalardan biridir.