Kirish. Burg'ilash Jarayonida mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi Reja

Qatlamning umumiy qalinligini aniqlash

Hamma tog‘ jinslari bog‘lanuvchanlik darajasiga qarab qoyali va yarim qoyali, bog‘langan, sochiluvchan (bo‘shoq) va oquvchan guruhlarga bo‘linadi.

a) Qoyali va yarim qoyali tog‘ jinslar – zarrachalarining bir-biri bilan mustahkam bog‘langanligi bilan farqlanadi. Ularga kristallik jinslar - granit, kvartsit, djespilit, marmarlar, sementlangan chaqiq jinslar, konglomeratlar va qumtoshlar kiradi. Qoyali tog‘ jinslar mo‘rt, mo‘rt egiluvchan va egiluvchan turlarga bo‘linadi. Odatda, mo‘rt tog‘ jinslarni yemirishga, egiluvchan tog‘ jinslarni yemirishga nisbatan ko‘proq ish sariflanadi. Qoyali tog‘ jinslari monolit va darzli bo‘lishi mumkin. Qoyali tog‘ jinslari bo‘yicha burg‘ilanadigan quduq devorlari barqaror bo‘ladi. Qoyali tog‘ jinslari kvartsli va kvartssiz guruhlarga bo‘linadi. Kvarsli tog‘ jinslari qiyin burg‘ilanadi, jins yemiruvchi asboblar esa tez yeyiladi.
b) Bog‘langan tog‘ jinslar – tog‘ jisnlarining namlanganligi (gilli jinslar, bo‘rlar) sababli zarrachalarning bir-biri bilan bog‘lanishi o‘zgarib turadi. Bog‘langan tog‘ jinslar qoyali tog‘ jinslaridan o‘zlarining yuqori egiluvchanligi, kam abrazivligi va kichik mustahkamligi bilan farqlanadi. Bu tog‘ jinslar yengil burg‘ilanadi. Bog‘langan tog‘ jinslar bo‘yicha burg‘ilanadigan quduqlar devorlari barqaror bo‘lib, musthakamlashga muhtoj emas. Lekin ayrim suv bilan shimilgan gillar hajmining ortishi quduq stvolining torayishiga olib keladi. Shuning uchun bunday tog‘ jinslarini burg‘ilashda kam suv beruvchi gilli eritmalar qo‘llaniladi.
d) Sochiluvchan (bo‘shoq) tog‘ jinslar – bunday jinslarda (qum, shag‘al) zarrachalarning bir-biri bilan bog‘liqligi umuman Yo‘qolgan bo‘ladi. Ular har xil jins yemiruvchi asboblar bilan yengil burg‘ilanadi. Sochiluvchan tog‘ jinslarini burg‘ilashda quduq devorlari albatta mustahkamlanadi.
e) Suzuvchan (oquvchan) tog‘ jinslar – bu jinslarning zarrachalari nihoyatda mayda bo‘lib, suvga to‘yingan bo‘ladi. Shuning uchun quduq devorlari mustahkamlanadi. Burg‘ilash quduqlarida suzuvchan tog‘ jinslar yuqori bosim ta’sirida bo‘lishi mumkin. Bu holda ular quduq stvoli orqali yuqoriga ko‘tariladi.