Kirish I bob mitoxondriyaning tuzilishi va rivojlanish tarixi

2.6 Hayvon va o'simlik hujayralarining farqlari
Hayvon hujayralari va o'simlik hujayralarida mitoxondriya mavjud. Ikkala turdagi hujayralarda ham ushbu organoidlar teng funktsiyalarni bajaradilar va garchi ular unchalik ahamiyatli bo'lmasalar ham, bu organoidlar orasida kichik farqlar mavjud. Hayvon va o'simlik mitoxondriyalarining asosiy farqlari morfologiyasi, hajmi va ba'zi genomik xususiyatlari bilan bog'liq. Shunday qilib, mitoxondriya hajmi, soni, shakli va ichki tizmalarining tashkil etilishi bilan farq qilishi mumkin; garchi bu bir xil organizmdagi hujayralarning har xil turlari uchun ham tegishli bo'lsa. Hayvonlarning mitoxondriyal genomining kattaligi o'simliklarga qaraganda bir oz kichikroq (̴ 20kb va 200kb). Bundan tashqari, hayvonlarning mitoxondriyalaridan farqli o'laroq, o'simlik hujayralarida bo'lganlar uchta turdagi ribosomal RNKni kodlaydilar (hayvonlar faqat ikkitasini kodlashadi).

Biroq, o'simlik mitoxondriyalari ularning oqsillarini sintezi uchun ba'zi bir yadro uzatish RNKlariga bog'liq. Yuqorida aytib o'tilganlardan tashqari, 1917 yilda Kovdri xabar berganidek, hayvon hujayralari va o'simlik hujayralarining mitoxondriyalari o'rtasida juda ko'p farqlar mavjud emas.

Xulosa
Mitoxondriyalar ham xuddi xloroplastlarga o‘xshash yadro membranalaridan uzilib chiqqan pufakcha-initsial tanalardan hosil bo‘ladi. Mitoxondriyalar ham qo‘sh membranali organoiddir Ularda aerob nafas olish, oksidlanishli fosforirlanish sistemasi mavjudligi sababli hujayradagi asosiy energetik jarayonlar va ATF sintezi shu organoidda boradi. 0 ‘simlik hujayrasi mitoxondriyalarining uzunligi 1-5 mkm, diametri 0,4-0,5 mkm bo‘lib shakli dumaloq, gantelsimon ko'rinishdadir. Bitta hujayrada 50-2000 atrofida mitoxondriyalar boMishi mumkin. Bu hujayraning ontogenezda bajaradigan ishiga bogMiq. Mitoxondriyalar ham tashqi va ichki membrana bilan o‘ralgandir. Ichki membrana kristlar deb ataluvchi har xil qatlamlarni hosil qiladi. Mitoxondriyaning ichki muhiti matriks deyiladi. Matriksda ribosomalar, RNK va halqa shaklida joylashgan mitoxondrial DNK boMganligi uchun mitoxondriyadagi oqsilning bir qismining sintezi uchun javob beradi. Ammo hamma o‘simliklarda ham mitoxondriyaning tuzilishi, ko‘rinishi bir xilda emas. Mitoxondriyalaming o‘z genetik sistemasi va replikasiyalanuvchi DNK molekulasi mavjudligi ularga mustaqil boMinish xususiyatini beradi. 0 ‘simlik hujayrasida mitoxondriyalar har 5-10 kunda yangilanib turadi. Ammo mitoxondriyalaming tashqi membranasi ichkisiga nisbatan tez yangilanadi. Mitoxondriyalaming ichki membranasida ATF sintezi bilan boradigan elektronlar va protonlar tashiluvini amalga oshiruvchi ATF sintetaza va elektron tashuvchi zanjir komponentlari joylashgandir. Shuningdek, matriksda ikki- va uchkarbon kislotalaroksidlanishni, lipidlar, aminokislotalar va boshqa organik moddalar sintezi sistemalarining fermentlari joylashgandir. Shuni aytib o‘tish kerakki, o‘simlik mitoxondriyalari membranalarida ionlar va moddalarning tashiluvi o‘ziga xos tarzda kechadi.
Mitoxondriyalar hujayralarning energiya faolligi markazlaridir. Mitoxondriyalarda aerob nafas olish va oksidlovchi fosforlanish tizimlari ishlaydi. Mitoxondriyaning ichki membranasida elektron tashish zanjirining tarkibiy qismlari va ATP sintetaza komplekslari joylashadi, ular elektronlar va protonlarni tashish va ATP sintezini amalga oshiradilar. Matritsada di- va trikarboksilik kislotalarni oksidlanish tizimlari, lipidlar, aminokislotalar va boshqalarni sintez qilish uchun bir qator tizimlar mavjud. Mitoxondriyalar energiya sarfi ko'p bo'lgan joylarga o'tishga qodir. Ular bir-biri bilan yaqinlik yoki iplar yordamida bog'lanishi mumkin. Anaerob nafas olish jarayonida mitoxondriyalar yo'qoladi.