Кириш кириш I боб. Градуал синонимияни ўрганишнинг назарий асослари

1.3. Градуонимия ва синонимиянинг нисбий мустақиллиги ва ўзаро алоқаси

• Ўзбек тилшунослиги-да градуонимия ва синонимия масалаларига бағишланган кўплаб илмий тадқиқот ишлари мавжуд бўлса-да,

• бу икки ҳодисани туташтирувчи жиҳатлар

• уларнинг ўзаро алоқаси

• синонимик қатордаги бирликларда ҳам миқдорий даражаланишнинг кузатилиши

• бу муаммонинг изоҳли луғатлар

• миллий тил корпусларида акс этиши

• Градуонимияда моҳиятан турлича, баъзан бир моҳиятли нарса-предмет, белги, ҳаракат-ҳолат кабиларни англатувчи тил бирликлари миқдорий ўсиб бориш белгисига кўра фарқланиб, бир қаторга тизилса;

• Аммо шунга қарамай, бу икки лисоний ҳодисани ўзаро туташтирувчи, муайян ўринларда бир-бирига тўқнаш келувчи жиҳатлар ҳам мавжуд.

• Синонимияда бир объект ёки белги, ҳаракат-ҳолатни номловчи бирликлар умумий семантик белгисига кўра бир қаторга терилади.

• Градуонимия ва синонимия бир-биридан фарқли мустақил лисоний ҳодисалардир.

II БОБ. Предмет ифодаловчи лeксeмалар қаторида градуал синонимия

2.1. Синонимик қаторларда градуонимиянинг намоён бўлиши

• СИНОНИМИЯ

• ГРАДУОНИМИЯ

• АНТОНИМИЯ

• Синонимия таркибидаги даражаланишга оид бўлган, айнанликка путур етказа олмайдиган нозик фарқлар (овора→сарсон→саргардон, юз→бет→ афт→ башара→турқ каби), аслида бундай семантик ҳодиса синонимиянинг эмас, балки градуонимиянинг периферик (градуонимия ёки антонимиянинг синонимия ичига кириб бориши, туташиш) белгиларидир

• овора, сарсон, саргардон

• Ҳолат

• Жисмоний ҳолат

• Кезиш ҳолати

• 1

• 3

• 2

• 4

• Тентираш ҳолати

• овора сарсон саргардон

• 1 2 3

• даражаси