Kirish. Model va uning turlari. Modellashtirish texnikasini turlari

3-ma’ruza
Metodologiya bo‘yicha umumiy fikrlar. Modellashtirishda muammolarni bartaraf etish metodologiyasi.


Reja

1. 
   Metodologiya haqida tushuncha
   
2. 
   Modellashtirishda muammolar metodologiyasi
   

Metodologiya (metod va ...logiya soʻzlaridan) — tadqiqotchining nazariy va amaliy faoliyatini tashkil etish, tiklash tamoyillari va usullari tizimi hamda bunday tizim haqidagi taʼlimot. M. metodlar haqidagi taʼlimot yoki yalpi-umumiy bilish metodi, deb ham taʼriflanadi. M. metodlarga va umuman voqelikka qanday yondashish yoʻlini oʻrgatadi. Voqelikning muayyan qismini, biror jihatini, rivojlanishining ayrim holatini oʻrga-tuvchi M.ga metafizikani, voqelikning chiziqli rivojlanish, oʻzgarish jarayonini va uni tashkil etuvchi elementlar oʻrtasidagi oʻzaro aloqadorliklarni aks ettiruvchi M.ga dialektikani, voqelikda roʻy beruvchi keskin, halokatli oʻzgarishlar, nochiziqli rivojlanish jarayonlarini oʻrganishda qoʻllaniladigan M.ga sinergetikapsh misol sifatida koʻrsatish mumkin.
Қарор қабул қилиш жараёнида уч асосий боскичи:

• 
  тайёргарлик,
  
• 
  мақсадларни белгилаш хамда
  
• 
  уларни амалга ошириш босқичлари
  

Тайёргарлик босқичида муаммо аниқланади ва тавсифланади. Бунда муаммони хал қилиш учун зарур маълумотлар базаси шакллантирилади, хал қилиниши керак муаммолар рўйхати тузилади (кун тартиби белгиланади), улар орасидан энг муҳим муаммолар ажратиб олинади ҳамда уни хал қилишда эришилган ютуқдарни аниқлаш мезонлари ишлаб чиқилади.
Мазкур босқичда қўлланиладиган технологиялар қуйидагича амалга оширилади: вазиятни тахлил қилиш асосида муаммо аниқданади, муаммонинг мавжудлигини тан олганидан сунг қуйидаги мукрбил xаркaтлардан бири танланади:

• 
  1)муаммога бетараф муносабатда бўлиш ёки унга нисбатан ўз нуқтаи назарини билдириб, бошқа харакатлардан ўзини тийиш;
  
• 
  муаммони хал қилиш билан боғлик хатти-харакатларни атайин орқага суриш;
  
• 
  муаммони хал қилиш буйича фаол харакат олиб бориш
  
• 
  Қарор қабул қилиш моделларидан олдин модел нималигига изоҳ берамиз.