Kirish. Multimediali signallar va tizimlar

Birlamchi signallar va ularning fizik tavsiflari

Ma’lumot o‘zgartirgichining chiqishidan olinadigan elektr signalni elektr aloqaning birlamchi signali deyiladi.

Birlamchi signal «x(t)» parametri kattaligining o‘zgarishi uzatilayotgan ma’lumotni bir xil tarzda aks ettiradi. Ushbu birlamchi signal parametrini taqdim etiluvchi parametr yoki axborot parametri deyiladi. Telekommunikatsiya tizimlari va tarmoqlari (TKTT) tuzilishidagi birlamchi signal eltish ob’ekti hisoblanadi, shuning uchun u uzatkichdan qabul qilgichga kanal orqali uzatilishi kerak. SHu sababli birlamchi signallarning parametrlari va tavsiflari bilan uzatish kanallarining xossalari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni o‘rnatish uchun birlamchi signallarning shunday parametrlari va tavsiflari olinadiki, ularni o‘lchash oson hamda ularga uzatilayotgan signallarning minimal buzilishlarini va maksimal mumkin bo‘lgan himoyalanganligini ta’minlaydigan shartlarni aniqlash mumkin.
Birlamchi signalning Ts davomiyligi bunday parametrning birinchisi hisoblanadi, u signalning mavjud bo‘lish vaqti oralig‘ini belgilaydi.
birlamchi signalning o‘rtacha quvvati uning navbatdagi parametri hisoblanib, u quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:


(1.1)

bu yerda T-o‘rtachalash davri; agar T=1min bo‘lsa, bunday o‘rtacha quvvat bir minut davom etadigan o‘rtacha quvvat, agar T=1soat bo‘lsa, bir soat davom etadigan o‘rtacha quvvat va T  1 soat bo‘lganda, uzoq vaqt davom etadigan o‘rtacha quvvat deyiladi; R – yuklama qarshiligi, unda signalning o‘rtacha quvvati aniqlanadi: U(t) – birlamchi signal kuchlanishi.

Birlamchi signal W_maks maksimal quvvat bilan tavsiflanadi. Maksimal quvvat tushunchasi orqali U_q amplitudali ekvivalent sinusoidal signal quvvati tushuniladi. Uning qiymati U(t) signal o‘zgaruvchi tashkil etuvchisining oniy qiymatlari orqali ma’lum kichik ehtimollik bilan oshadi. Turli xildagi signallar uchun qiymati 10^-2, 10^-3 va hatto 10^-5 ga teng bo‘ladi.
W_min minimal quvvat tushunchasi orqali U_q amplitudali ekvivalent sinusoidal signal quvvati tushuniladi, uning qiymati U(t) signal o‘zgaruvchi tashkil etuvchisining oniy qiymati orqali odatda 1- =0,98 ga teng ma’lum ehtimollik bilan oshadi.
Kanalning konkret nuqtasida birlamchi signal quvvatlarining mumkin bo‘lgan sochilishi Ds dinamik diapazon bilan tavsiflanadi. Dinamik diapazon tushunchasi orqali quyidagi ko‘rinishdagi nisbat tushuniladi:
D_s=10ld , dB, (1.2)
bu yerda, W_maks – signalning kanalning biron-bir nuqtasidagi maksimal (cho‘qqi) quvvati va W_min – minimal quvvati.
signal maksimal quvvatining uning o‘rtacha quvvatidan oshib ketishini Q_s pik-faktor deyiladi va u quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Q_c=10lg , dB, (1.3)
Birlamchi signal W_o‘r o‘rtacha quvvatining xalaqitning W_x o‘rtacha quvvatidan oshib ketishini himoyalanganlik deyilib, u quyidagiga teng:
A_h = 10lg . (1.4)
Birlamchi elektr aloqa signallari vaqtning nodavriy funksiyalari hisoblanadi.
∆T_s =T_maks – T_min , (1.5)
bu yerda, T_min – birlamchi signalning minimal chastotasi; T_maks – uning maksimal chastotasi. Bu diapazonni signalning effektiv uzatilayotgan chastotalar oralig‘i ham deyiladi. Bu chastotalar oralig‘i birlamchi signallarning konkret turini uzatish sifatiga qo‘yilgan talablardan kelib chiqqan holda tajribada belgilanadi.
Birlamchi signalning uchta fizik parametrlari: T_s davomiyligi, D_s dinamik diapazoniva ∆T_s effektiv uzatilayotgan chastotalar polosasining ko‘paytmasi, ya’ni
V_s = T_s • D_s • Δ T_s ni (1.6)