Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

3.2.Qoyani shakllantiruvchi minerallar:  
Minerallarni agregatsiya bo’lishi va qoyalarning xususiyati bularni yuzaga 
keltiruvchi moddalarning xususiyatlari bilan chambarchas bog’liqdir.Ular fizikaviy 
xususiyatlariga ko’ra o’rganilib chiqiladi va bunda bir qancha belgilar masalan 
qattiqligi,yorilishi.xususiyati,rangi,yaltiroqligi,o’ziga xos tortishish kuchi va 
kristallarning shakllari tekshirib chiqiladi.Ba’zi minerallarning xususiyati juda 
kuchlidir, xususan qattiq va kimyoviy qarshiligi juda kuchlidir (kvarts), 
ba’zilariniki esa kuchsiz va suvni shimish xususiyati juda kuchli (gips), ba’zi 
minerallarni yorilish tendensiyasi juda kuchli bo’lib tezda bir yoki bir necha 
shakllarga bo’linib ketadi ((sluda) shunday qilib qoyalar kuchining pasayishiga 
tom ma’noda ularning ham hissalari bor albatta.
Minerallarning muhim xususiyatlari quyida batafsil berilgan:

---

Qattiqlik ehtimol minerallarni baholashni muhim xususiyatlaridan 
biridir.Bu sinov odatda qattiq modda sifatida mashhur bo’lgan bir necha 
moddalarni tirnatish orqali baholanadi.
Yorilishi ba’zi minerallarning Kristal yuzalar bo’ylab parallel yorilish 
qobilyatini belgilash orqali aniqlanadi.Minerallarda yorilishning turli xil 
ko’rinishlari uchrab turadi masalan prizmatik tarzda yorilish, kubik shaklda 
yorilish,rom shaklda va boshqa ko’rinishlari mavjud.
Rang xususiyati ham minerallning muhim xossalaridan biridir.
Kukun shakli: B’zi minerallarni rangi ularning kukunidagi rangidan 
butunlay farq qiladi lekin bu ayrim holatlarda ruda-minerallarini aniqlashda qo’l 
keladi.
Rang metal minerallarda qimmatli xususiyatlardan biridir, lekin metal 
bo’lmagan minerallar uchun ikamroq xususiyatga egadir.
Yaltiroqlik minerallning yuza qismini yaltirashi va uning oynaga 
o’xshagandek, marvariddek va ipakday yorug’likda aks ettishida ko’rinadi.
Kristal: Mineralning tabiiy shakli rivojlanishi va o’sishi uchun imkoniyati 
bo’lganda uning shakli muhim ahamyatga ega bo’ladi.Bu qoyalarning 
shakllanishida noramall holat emasdir
4
.