Кириш «Шуртаннефтгаз»


УГЛЕВОДОРОД ГАЗЛАРИНИ КАЙТА ИШЛАШ Табиий газнинг норд он компонентларининг хоссаларц


Download 229.41 Kb.
bet4/10
Sana16.06.2023
Hajmi229.41 Kb.
#1517660
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
«Шуртаннефтгаз» УШК тарихи

УГЛЕВОДОРОД ГАЗЛАРИНИ КАЙТА ИШЛАШ Табиий газнинг норд он компонентларининг хоссаларц
Табиий газ ва нефть билан чикадиган йулдош газлар таркибида углерод (II) оксиди ва водород сульфиди саклангани учун нордон газлар дейилади. Бу газл!ар таркибида бундан ташкари сероуглерод (CS2), сероокись углерод (COS), меркаптанлар RHS булади. Табиий газдан ажратиб олинган суюк компонентлар таркибида сулфид RSR, дисульфид RSSR булади. Олтингугуртли бирикмалар захарли модцалар казиб олишда, транспортировка килишда ва газни кайта ишлашни кийинлаштиради. Бу хусусият углерод (II) оксидига хам тегишли. Водородсульфид - организмни фалаж килади. рангсиз газ, палагда тухумни хидини беради ва табиий газнинг таркибидаги олтингугуртли бирикма ичида энг фаоли, -60,4°С да рангсиз суюкликка айланади, -85°С да кристалл с.над и. Кдттик H2S уч хил модификацияда -170°С, -147°С, -85°С да хароратлар оралигида булади. H2S нормал шароитда бир хажм сувда уч хджм эрийди нормал шароитда 20 С водород сулфидни ишлаб чикишда рухсат этилган концентрацияси ПДКИЖ. = 0,01 мг/м3, ПДКХ =

  1. 008 мг/м3.

Металларни коррозияга учратади ва сульфидлар хосил килади.
2Na + H2S -> Na2S 4Fe + S2 -> 2Fe2S
Серауглерод CS2 - рангсиз суюцлик, зичлиги 1,29, кайнаш харорати 46,3°С, эриш харорати -112 С, сувда яхши эримайди.


0°С
0,24


10и
0,23



20°
0,21


30и
0,18


40
0,11


5


ариб туриши


аз л ар:


Х,арорат ортиши билан сувда эрувчанлик камаяди. Киздирганда металларни
коррозияга учратади. Юкори хароратда Н
2 билан реакцияга киришади ва H2S хосил
килади.
COS - сероокис углерод - Рангсиз ва хидсиз, тез аланга оладиган г^з. Суюкланиш
харорати - 50°С, кайнаш харорати - 138°С.
Тиоллар (меркаптанлар) - Умумий формуласи RHS - органик бирикма. Нохуш
хидли сую клик, газ таркибига кушади, ампулаларда булади. Сувда эримайди. Органик
бирикмаларда яхши эрийди. Реакторларга тушиб колса катализаторларни захдрлайди.

Олтингугуртли газларни синфлаш - Газни таркибида H2S ни ва боища органик
бирикмаларнинг микдори катта интервалда узгариб туради. Табиий газни тозалашда
техник иктисодий курсатгичларга асосан
H2S таьсир курсатади. Хрзирги даврда газни
кайта ишлаш сохасида жуда куп ишлар килинганига карамасдан газларни ^гона синфлаш

нормаси йук- Чунки техникани ривожланиши натижасида синфлаш уз
мумкин. Бекиров ва бонщалар томонидан таклиф килинган синфлашга кура


  1. Жуда оз олтингугуртли

  2. Кам олтингугуртли

  3. Олтингугуртли

  4. Юкори олтингугуртли синфларга булинади.

Бу тушунчалар табиий газни ёки табиий газда олтингугуртли компонентларни ва
адсорбентларни регенерация килингандан сунг олинадиган газларнинг таркиби билан
боглик. Бунда регенерация газларидан олтингугурт ишлаб чикариш иктисодий томондан
максадга мувофик эканлиги хисобга олинади. Жуда оз олтингугуртли газла зга таркибида
H2S ва меркаптанларнинг микдори 20-36 мг/м3 булган газлар киради. Бу газлар H2S дан
тозаланмайди. Магистрал трубопроводларга беришдан олдин сув буйича шудринг нуктаси
ва углеводороднинг микдори буйича стандартга мослаштирилади.

Кам олтингугуртли газлар - бу газларни кайта ишлаш жараёнида хосил булган
регенерация газларининг утилизация килиш учун курилма ёки корхона курилмайди.

Бундай табиий газларни тозалашдан максад таркибидаги H;S ни, Н2О
углеводородларни стандартга мослаштириш. Бу газларни тозалашда СО
2 ни чукур
тозалаш максад килиб куйилмайди. Агарда гелий ажратиб олинадиган булеа, СОг тулик
тозаланиши керак. Тозаланмаса -72°С да курук муз хосил булади ва трубаларда тикилиб
колади.

Олтингугуртли газлар - бу газларни кайта ишлаш вактида хосил булган регенерация
газидан олтингугуртни ажратиб олиш максадга мувофик деб хисоблагган газларга

айтилади.
Юкори олтингугуртли газлар - элементар олтингугуртни ишлаб чикаришни узи
иктисодий самара берувчи газларга айтилади. Газлар таркибидаги
H^S ва бошка
элементларнинг микдори г/м
3 да хдсобланади. Бундан ташкари олтингугурт нинг умумий
микдори куйидаги формула билан аникданади.
g = 32,064 г/м3
Mi
Бунда: g - газдаги умумий олтингугурт микдори
у* - хажм ёки моль бирлигидаги компонентни газдаги микдори, % да.
Pi - олтингугуртли газсимон i та компонентни зичлиги кг/м"
щ - компонентларни молекуляр массаси
п; - компонентдаги олтингугурт микдори атом сони.
Нордон газлардан H2S ва СОг газларни курсатгичларига таъсир этади, шу жумладан
термодинамик курсаткичларга хам. К^олган компонентларни микдори кам булганлиги

учун деярли таъсир этмайди.
Водород сульфидни ва СО2 ни концентрацияси ошиши гидрат хосил булиш
хароратини кутаради ва сикилиш коэффициентини пасайтиради.


6






КУРСАТКИЧЛАР

Нормала

зи

Уртача ва иссик климатик зона учун




Совук климатик зона учун

1.

Намлик ва огир углеводородлар буйича шудринг нуктаси р=5,5 МПа, °С (куп эмас) К,иш даврида Ёз даврида

-10
-3




-25
-15

2.

Механик аралашмани микдори, г/100 м3 газ (к.э.)

од




0,1

3.

Водород сульфидни микдори, г/100 м3 газ (к.э.)

2,0




2,0

4.

Кислородни микдори, % (к.э.)

1,0




1,0


Эслатма: киш даври - 1 октябрдан - 30 апрелгача ёзги даври - 1 майдан - 30 сентябргача.

ГАЗ СУКЖЛИК АРАЛАШМАСИНИ СЕПАРАЦИЯЛАШНИНГ фИЗИК
АСОСЛАРИ
Газ ёки пар суюклик билан контактда булса ёки суюкдик кавватидан барботаж килиб утадиган барча жараёнларда одатда газ ва суюкликнинг зичлиги хар-хил булганлиги учун улар тулщ ажралмайди. Газ узи билан суюк;ликни хар-хил катталикдаги заррачаларини олиб кетади. Суюклик заррачалари муаллак булган газ мухитидан иборат система аэрозол


7




деб айтилади. Аэрозолнинг заррачалари одатда шарсимон формада булади ва хар-хил улчамли булиши мумкин (МКМ).

Конденсацияда хосил булган томчилар жуда (дисперс) майда булади. Уларнинг улчамлари-диаметри 0,1-20 мкм. Суюклик каватидан барботаж - кайнаб чиккан газдаги томчиларнинг ^лчамини диаметри 10-1000 мкм. Газнинг харакати натижасида суюклик юзасидан олиб кетилган томчини диаметри х,ам шундайдир. Лекин бу томчилар вакт утиши билан бир-бири билан урилиб, кушилиб катта томчи хосил килади вг. аппаратларни ички юзасига келиб тушади. Газ-суюклик окимини харакат йулини аэрозолларни улчамлари бир хил булган участкаларга булиш мумкин. Технологик участка - технологик


иншоотларни - аппаратларни газни тайёрлаш учун танлаб олиш.

аэрозолларни дисперс таркиби технологик аппаратларнинг типига боглик (£


Бу участкада
.1. раем).


сё


лараторларни
ажратиш учун
аник тозалаш


Ишлаш шароитининг турлича булганлиги хар-хил конструкцияли
яратишга мажбур килди. Бу сепараторларда аэрозолни томчиларини

инерция ва марказдан кочувчи кучлардан фойдаланилади, шунингдек газни
учун фильтр-сепараторлар кулланилади.
СЕПАРАТОРЛАРНИ СИНФЛАШ.


Хрзирги замон сепараторларини конструкциялари ишланиши буйича т|урлича, лекин уларни купчилиги ишлаш принципи буйича куйидагиларга булинади.



  1. гравитацияли

  2. инерция типидаги сепарагорлар (жалюзиили, сеткали, насадкали ва)

  3. марказдан кочувчи.

  4. фильтр сепараторлар.


.к.).


8.2 а-расм. Вертикал сепаратор.




  1. б-расм. Шарсимон сепаратор.


в)





  1. в-расм. Горизонталь сепаратор.

Бу сепараторларда куйидаги зоналар бор. 1. Газ-сукщшк кирувчи узел.


  1. Чуктириш.

  2. Асосий сепарация. 4. Газни чикиш узеллари. 5. Суюклик йигиладиган узеллар.

Шаклига караб босим остида ишловчи сепараторлар: Горизонтал, вертикал ва
шарсимон холида булади.

Вертикал сепараторлар газ одимида куп микдорда кум, лойлар булса [ишлатилади,
чунки уни хджмида сепарация килинган окова сувлар дренаж системага) осонлигича
юборилади. Бундан танщари уларни урнатиш учун кам жой талаб килинади.

Горизонтал сепараторлар к;айта ишланадиган газни микдори куп булганда
кулланилади. Бу горизонтал аппаратлар ичидаги сепарациялаш секцияларини
кампоновкалаш усули билан амалга оширилади. Горизонтал аппаратлар блокларга
булинган булиб уни монтаж ва ремонт килиш кулайдир.

Горизонтал сепараторларнинг камчиликлари - бу аппаратлар кагта майдон
эгаллайди, уни пастки кисмида тупланган окова сув, лойларни чикариб ташлаш бироз

дийинчилик тугдиради.




Сферик сепараторлар - компакт булиб, диаметри вертикал с
диаметрига тенг булишига карамай массаси камдир. Бу сепараторлар юкс

газни микдори куп б^лганда ишлайди.
Юкорида курсатилган сепараторлар кулланилишига караб узини афз
камчиликларига эга. К,айси конструкцияли сепараторни танлаб олиш
шароитларига (босим, махсулдорлиги, механик аралашмаларни борлиги,

тозалаш даражаси ва эффектиЕ ишлаш диапазони) ва уларга куйиладр:
талабларга богликдир (компактлиги, транспортабеллиги ва х.к.).


епараторларни
ри босимда ва

;шликларига ва
уларни ишлаш
талаб килинган

ган кутттимчя


ГАЗЛАРНИНГ ТОЗАЛАШ ЖАРАЁНЛАРИНИ СИНФЛАШ
Газларни норд он компонентлардан тозалаш учун абсорбция ва адсорбция
жараёнлари кулланилади.

Суюкликлар кулланиладиган жараёнларни шартли равишда куйидаги гурухларга
булиш мумкин:


  1. Хемосорбция жараёнлари - бу жараёнлар H2S ва СОг ни абсорбентни^ актив кисми
    билан кимёвий таъсир этишга асосланган. Бу жараёнларнинг кенг таркалган реагентлари
    аминлар ва инщорлардир.


  2. Абсорбция жараёнлари - бу жараёнлар газ таркибидаги нордон ко
    абсорбентларда эришига асосланган. Абсорбентлар сифатида
    N - метр
    гликоллар, пропиленкарбинат, трибутилфосфат, метанол ва хоказо кул
    жараёнларни афзаллиги - куп микдордаги нордон компонентларни кай


билинади, чунки абсорбентларни ютиш кобилияти газдаги нордон компонентларнинг
порциал босимига т^гри пропорционалдир.

  1. Комбинацияланган жараёнлар - бу жараёнлар да бир вактнинг узида химик ва физик ютувчилар кулланилади. Бу жараёнлар ичида энг куп таркалган сульфинол жараёнидир. Бу жараёнда ютувчи сифатида сульфолан кулланилади. Тетр аги др оти о ф е г диоксиди ва


мпонентларни
лпирролидон,
ланилади. Бу
та ишлаганда



сифа!


ида аминлар


бирорта кимёвий ютувчи куйиб ишлатилади. Кимёвий ютувчи
кулланилади, биринчи навбатда диизопропаноламин (ДИПА).

Барча кулланиладиган усулларда нордон компонентларни ютувчилар куйидаги
талабларга жавоб бериши керак:

  1. Селектив булиши.

Б) Кимёвий ва термик баркарор.

  1. Парларини босими паст ва коррозияси паст даражада булиши керак.

Г) Юкори ютиш кобилиятли.
Д) Углеводородларга нисбатан кимёвий инерт.
Е) Арзон булиши ва камёб булмаслиги керак.
Ж) Кам захарли булиши.


дни элемент Джиммарки-


  1. Оксидлаш жараёнлари - бу жараёнлар ютилган водород сульфк
    олтингугуртга айлантиришга асосланган. Бу жараёнларга мисол килиб


Ветрокон ёки Стретфорд жараёнларини курсатиш мумкин. Биринчи жараёнда ютувчи
сифатида инщорий металлни кайнок эритмаси кулланилади.

Жараён давомида ютилган водород сульфид олтингугуртга айланзди. С02 га
нисбатан бу жараён оддий циклик сорбцион жараёндир. Бу жараённинг асосий камчилиги
кулланиладиган ютувчининг жуда захарлилигидир.

Стретфорд жараёнида ютувчи сифатида антрахинон-дисульфокислотани натрийли
тузининг сувли эритмаси кулланилади.


  1. Адсорбция жараёнлари - бу жараёнлар асосан табиий ва нефть билан чикадиган
    йулдош газлар таркибида олтингугуртли бирикмалар микдори жуда оз булганда
    кулланилади. Адсорбент сифатида бу жараёнларда активланган кумир, молекуляр элак
    (табиий цеолитлар) кулланилиши мумкин.


Газни тозалаш усулини тан наш да, уни таркибига, товар махсулотни ишлатиш


сохасига (хужаликда ишлатиладими ёки мотор ёкилгисими, кимёвий махсул



отлар ишлаб


10




чщариш учун хом ашёми), маълум маркали ютувчини борлигига караб танланади. Бунда технологик схема ва кайта ишлаш усулини танлаб олишда асосий курсаткич б^либ хом ашёдаги
H2S ва СО2 ни ва сераорганик бирикмаларни концентрацияси эътиборга олинади.
Газларни тозалаш технологиясини танлаб олинаётганда H2S билан бир каторда углеводородларни хам концентрацияси чегаралаб куйилади. Клаус курилмасига


яаслиги керак.


берилаётган газнинг таркибида углеводородлар микдори 2-4% дан ошм

Чунки юкори булса катализатор активлигини пасайишига олиб келади.
Физик ютгичларни куллаш табиий газ таркибидаги нордон компонентгларни парциал
босими катта булганда афзалдир. Абсорбция жараёнининг босимини ошиэиш системада
абсорбентни циркуляция сонининг камайтиришга ва десорбция (регенерация) блокида
энергия сарфини камайтиришга ёрдам беради.

Физик ютгичларни асосий камчиликлари бу - углеводородларга нисбатан паст
сайловчанлигидир. Шунинг учун газларни кайта ишлашдан о л дин уларни
углеводородлар-дан тозалаш вазифаси куйилади.

Газларни таркибидаги H2S концентрацияси паст булганда оксидлаш жараёнларини
куллаш ва парциал босими уртача булганда хемосорбция жараёнларини куллаш керакдир.


Download 229.41 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling