Kislota asos va tuzlarning dissosiyalanish nazariyalari. Tuzlarning gidrolizi pH. Suvning ion ko‘paytmasi. Amfoter elektrolitlar va ularning dissotsiyalanishi. Eruvchanlik ko‘paytmasi

9.10. Eruvchanlik ko’paytmasi

Kam eriydigan elektrolitning to’yingan eritmasida cho’kma bilan eritmadagi elektrolit ionlari o’rtasida muvozanat o’rnatiladi. Masalan:

K = dan K ∙ = const bo’lib, u eruvchanlik ko’paytmasi deyiladi.
EK = ∙
O’zgarmas temperaturada EK o’zgarmas kattalikdir. Agar elektrolit juda kuchsiz bo’lsa, u holda uning to’yingan eritmasida ion kuchi 0 ga yaqinlashadi, ionlarning faolligi esa birdan kam farq qiladi. Shuncha o’xshash hollarda EK ni ifodalash uchun ionlarning faollik ko’paytmasini ularning konsentratsiyalariga almashtirish mumkin. Masalan: EK = [Ba²⁺] ∙ [SO ].
A_mB_n tipidagi elektrolitlar uchun umumiy holda EK = [Aⁿ⁺]^m ∙ [B^m-]ⁿ bo’ladi.
Masalalar
1. MgOH)₂ ning eruvchanligi 18⁰C da 1,7 ∙ 10^4- mol/dm³ ga teng. Bu temperaturada Mg(OH)₂ ning eruvchanlik ko’paytmasini toping.
Yechish: 1 mol Mg(OH)₂ eriganda har bir mol Mg(OH)₂ dan 1 mol Mg²⁺ va 2 marta ko’p OH^- ionlari hosil bo’ladi. Demak, to’yingan eritmada:
[Mg⁺²] = 1,7 ∙ 10^4- mol/dm³; [OH^-] = 3,4 ∙ 10^4- mol/dm³ dan = [Mg²⁺] ∙ [OH^-]² = 1,7 ∙ 10^4- (3,4 ∙ 10^4-)² = 1,96 ∙ 10^11-.
2. 20⁰C da qo’rg’oshin yodidning eruvchanlik ko’paytmasi 8 ∙10^-9 ga teng. Berilgan temperaturada tuzning eruvchanligini hisoblang.
Yechish: Eruvchanlikni x bilan belgilab olsak, u holda to’yingan eritmada x mol /dm³ Pb²⁺ ionlari va 2x mol/dm³ yod ionlari (I^-) bo’ladi. Bundan,
= [Pb²⁺] ∙ [I^-]² = x ∙ (2x)² = 4x³, x = = 1,3 ∙ 10^3- mol/dm³. = 461 g/mol, u holda PbI₂ ning eruvchanligi g/dm³ larda ifodalasak, 1,3 ∙ 10^3- ∙ 461 = 0,6 g/dm³.
3. Pb₃(PO₄)₂ ning eruvchanligini hisoblang. Pb₃(PO₄)₂ = 1,5 ∙ 10^32- ga teng.
Yechish: Pb₃(PO₄)₃ ↔ 3Pb²⁺ + 2PO₄^3-; = [Pb²⁺]³ ∙ [PO ]²
A_aB_b tarkibli kam eriydigan tuzlar uchun eruvchanlik ga teng. U holda = = = 1,68∙ 10^7- mol/dm³; = 811g/mol. Pb₃(PO₄)₂ ning eruvchanligi 1,68 ∙ 10^7- ∙ 811 = 1,37 ∙ 10^4-g/dm³.
4. Agar 0,5M MgCl₂ eritmasiga 0,1M NaOH dan teng hajmda qo’shildi. Bunda Mg(OH)₂ cho’kmasi hosil bo’ladimi ? = 5 ∙ 10^12-.
Yechish: Teng hajmdagi eritmalar aralashtirilganda eritmaning hajmi 2marta ortadi, konsentratsiya esa 2 marta kamayadi, ya’ni MgCl₂ ning eritmadagi konsentratsiyasi 0,5/2 = 0,25 mol/dm³, NaOH niki esa 0,1/2 = 0,05 mol/dm³ bo’ladi:
Mg²⁺ + 2OH^- ↔ Mg(OH)₂; = [Mg²⁺] ∙ [OH^-]² = 5 ∙ 10^12-; [Mg²⁺] – [OH^-] = 0,25 ∙ 0,05² = 6,25 ∙10^4-. Topilgan 6,25 ∙ 10^4- qiymatni = 5 ∙ 10^12- bilan taqqoslab, ( dan ionlarning konsentratsiyalari ko’paytmasi qiymati katta) cho’kma hosil bo’lishini aniqlaymiz.
5. CrO₄^2- ning konsentratsiyasi qanday bo’lganda 0,1 molyar Pb(NO₃)₂ eritmasidan PbCrO₄ cho’ka boshlaydi ? J: 1,8 ∙ 10^13- mol/l.
6. 100 ml 0,5 M NaCl eritmasi bilan 50 ml 0,5 molyar AgNO₃ eritmalari aralashtirildi. Hosil bo’lgan cho’kmaning massasini aniqlang. J: 3,59 g.
7. Massa ulushi 5% bo’lgan 489 g Ca(HCO₃)₂ eritmasidan Ca⁺² ionlarini cho’ktirish uchun qancha hajm 0,1 n Ca(OH)₂ eritmasi kerak bo’ladi ? J: 3l.
8. 100 ml 0,2M H₂SO₄ eritmasiga 0,2n 100 ml BaCl₂ eritmasi qo’shilganda BaSO₄ cho’kmasi hosil bo’ladimi ? J: Ha.
9. 20⁰C da temir (II) karbonatning eruvchanligi 3,5 ∙ 10¹¹ ga teng. To’yingan eritmadagi tuzning molyar konsentratsiyasini aniqlang.
Yechish: Qiyin eriydigan FeCO₃ tuzining erishi:
FeCO₃ ↔ Fe²⁺ + CO
FeCO₃ ning eruvchanlik ko’paytmasi:
E = [Fe²⁺] ∙ [CO ] = 3,5 ∙ 10^11- dan [Fe²⁺] = = 5,92 ∙ 10^6-.
J: 5,92 ∙ 10^6- mol/l.
10. 25⁰ C da BaSO₄ ning eruvchanlik ko’paytmasi 1 ∙ 10^10- ga teng. To’yingan eritmadagi tuzning konsentratsiyasini aniqlang. J: 1 ∙ 10^5- mol/l.