Kislota,asos va tuzlarning dissotsIatsiyasi ionli reaksiyalar. Rеjа

Kislota,asos va tuzlarning dissotsIatsiyasi.ionli reaksiyalar.

Rеjа:

1.Iоn аlmаshinish rеаksiаlаri dеb nimаlаrgа аytilаdi.

2.Iоn аlmаshinish rеаksiаlаri qаndаy аmаlgа оshаdi.

3.Kislоtа, аsоs vа tuzlаrqаndаy iоnlаrgа dissоsiаlаnаdi

Tayanch so’zlar

• Kuchsiz asos, kuchli kislota, kislota, gidroliz darajasi, ion almashish reaksiyasi, gidroksidlar, ishqorlar, asoslar, tuzlar.

Barcha elektrolitlar o`zaro aralshtirilsa yoki ularga boshqa moddalar ta`sir ettirilsa ion almashinish reaksiyalari sodir bo`ladi.

Ion almashinish reaksiyalari quyidagi hollarda amalga oshadi.
Kam dissosiyalanuvchi moddalar yoki suv hosil bo`lsa:
a) HNO3 +KON = KNO3 + H2O(molekula tenglamasi)
Bu reaksiyani inoli ko`rinishda yozamiz.
H++NO3- +K+ +OH = K+ +NO3 – +H2O
(to`liq ionli tenglamasi)
Tenglamaning ikkala tomonida ham mavjud bo`lgan ionlarni qisqartirib yozamiz. Chunki ion almashinish jarayonida ular ishtirok etmaydi:
H++OH-  H2O (qisqa ionli tenglama)
Bu tenglam shu reaksiyaning mohiyatini, ya`ni reaksiya aynan qaysi ionlar o`rtasida borishini ko`rsatadi.
H+ va OH- ionlarning o`zaro birikib H2O (rH=7) hosil qilish reaksiyasi neytrallanish reaksiyalari deyiladi. Bu reaksiyalardan foydalanib eritmalardagi kislota, ishqor va gidrolizlanadigan tuzlar (Na2 CO3,NaHCO3,….) miqdori aniqlanadi.Bu usul neytrallash yoki kislota – asos titrlash usullari deyiladi.
b) HCI + NaOH = NaCl +H2O reaksiyasi
H+ + Cl- +Na+ +OH- = Na+ +CI- +H2O yoki
H + +OH- =H2O bo`ladi.
(kuchsiz elektrolit)
CH3 COO Na + HCl =CH3 COOH + NaCl reaksiyasi
CH3 COO- +Na+ + H ++ Cl- = CH3COOH + Na+ + Cl-
yoki CH3 COO- + H+  CH3COOH bo`ladi.
(kuchsiz elektrolit)
Kislotalar. Dissosilanganda kation sifatida H+ ionlari va anion sifatida kislota qoldig`i ionlarini hosil qiluvchi elektrolitlarga kislotalar deyiladi.
Kislotalar tarkibiga ko`ra quyidagicha ionlanadilar:
HCl  H+ + Cl - ; HNO3  H+ + NO3, ;
H2SO3  H+ + HSO- 3 kuchsiz kislota bo`lgani uchun keyingi bosqich bormaydi
H2SO4  + + HSO- 4 , HSO- 4  SO4 2 H;
Bu kislota tarkibida 2 ta vodorod atomi bo`lgani uchun ikki bosqichda ionlanadi. Kislota tarkibida H – atomi soni ortishi bilan, dissosilanish bosqichi soni ham ortadi:
H3 PO4  H+ + H2 PO4- ; H2 PO4-  H+ + H2 PO42-;
H2 PO4-2  H+ + PO4-3 oxirgi bosqichda juda kam ionlanadi.
Kislotalarning barchasi eritmasida umumiy H+ kationi hosil bo`ladi. Bu ion suv molekulasi bilan birikib H+ + H2O [H3O] + gidroksoniy kationini hosil qiladi. Bu ionda H+ ioni bilan H2O molekulasi donorakseptor bog`i orqali bog`langan.
Kislotalar eritmalarida H+ bo`lgan uchun lakmus qizil rangga kiradi.