Kislotalardıń ulıwma formulası HnK menen belgilenedi: bul jerde k- kislota qaldıǵı; n-kislota qaldıǵınıń valentligi. Atalıwı

Metallardıń aktivlik qatarı

Vodorodtı qısıp shıǵaradı

H2

Vodorodtı qısıp shıǵara almaydı

Li

Cs

K

Ca

Na

Mg

Al

Mn

Zn

Cr

Fe

Ni

Sn

Pb

Cu

Ag

Hg

Au

Pt

5. Kislotalar duzlar menen háreketlesedi hám jańa kislota jáne duz (jaǵdayǵa qarap orta yamasa qıshqıl) payda etedi:

А. Orta duz hám jańa kislota BaCl2 + H2SO4 (suyıl.) BaSO4↓ + 2HCl.
B. Qıshqıl duz hám jańa kislota NaCl + H2SO4(kons.) = NaHSO4 + HCl↑.
С. Tek qıshqıl duz CaCO3 + H2CO3 = Ca(HCO3)2.
6. Ayırım kislotalar qızdırılǵanda kislotalı oksidke hám suwǵa tarqaladı:
H2SiO3 → SiO2 + H2O.


EŃ ÁHMIYETLI KISLOTALARDÍŃ QOLLANÍLÍWÍ


Sulfat kislotası – H2SO4.

May tárizli bul suyıqlıq iyissiz, reńsiz bolıp, suwdan derlik eki ese awır. Suwda júdá jaqsı eriydi. Sulfat kislota hawanı hám hár qıylı gazlardı keptiriwde, sonday-aq, hár qıylı zatlar quramındaǵı suwdı tartıp alıwda qollanıladı. Koncentraciyalanǵan sulfat kislota terige tamsa, terini qattı kúydiredi. Sonıń ushın sulfat kislota menen islegende júdá abaylı bolıw kerek. Onıń terige hám kiyimlerge tamıp ketiwinen saqlanıw kerek. Sulfat kislotanı suw menen aralastırǵanda júdá kóp jıllılıq bólinip shıǵadı, onıń sulfat kislotanıń eritpesin

tayarlaǵanda kislotanı ıdıs diywalı boylap tamshılatqan halda áste-aqırınlıq penen suwǵa qosıw kerek boladı. Keri jaǵdayda kislota ústıne suw quyılsa olar tolıq aralasıp úlgermesten eritpe qaynap ketedi hám bul qaynaǵan aralaspa shiyshe ıdıstı sındırıp jiberiwi yamasa tasıp ketip kiyimge, terige, kózge tamıp ketiwi múmkin.
• Kislota eritpesin tayarlaǵanda kislota suwǵa quyıladı.
Sulfat kislota xalıq xojalıǵınıń oǵadá kóp tarawlarında qollanıladı,
atap aytqanda:
• mineral tóginler islep shıǵarıwda;
• neft ónimlerin tazalawda;
• xlor islep shıǵarıwda;

• hár túrli duzlar hám kislotalar, dári-dármaqlar islep shıǵarıwda;

jarılıwshı zatlar tayarlawda;
• boyawlar islep shıǵarıwda;
• cellyuloza islep shıǵarıwda;
• kislotalı akkumulyatorlar tayarlawda.
• qara metallardı kepserlew hám basqalar.


Xloridli kislota — HCl.

Vodorod xloridin suwda júda jaqsı eritiw nátiyjesinde alınatuǵın bul reńsiz suyıqlıq xlorid kislota dep ataladı hám suyıqlıq suwdan biraz awır bolıp, ótkir iyiske iye . Bul kislota eritpesinen hámme waqıtta vodorod xloridi molekulaları ushıp shıǵıp turıwı sebepli ótkir iyiske iye boladı. Koncentraciyalanǵan xlorid kislota eritpesi «tútewshi

kislota» dep te ataladı. Bunıń sebebi mudamı ushıp shıǵıp atırǵan vodorod xloridi molekulaları hawadaǵı suw puwlarında erip, duman payda etedi. Xlorid kislota asqazan shiresiniń quram bólegi bolıp, awqat sińiriw procesinde úlken áhmiyetke iye.
Xlorid kislota xalıq xojalıǵınıń júdá kóp tarawında qollanıladı, bulardan:
• metallardı ısqılap tegislew;
• xloridler islep shıǵarıwda;
gazınıń suwda
erip, xlorid kislota
eritpesin
payda etiwi.

• medicinada dári-darmaqlar islep shıǵarıwda;

• boyawlar islep shıǵarıwda;
• plastmassalar islep shıǵarıw hám basqalar.