Книга узб испр! gjck!indd

KIBERHUJUM TURLARI:
Кiberhujum (cyberbulling) – Internet-texnologiyalar, kompyuterlar, gadjetlar 
va boshqa elektron qurilmalardan foydalangan holda, haqoratomuz tarzda 
ta’qib qilish natijasida birovga yetkazilgan maqsadli va takroriy zarar.
Тrolling (cyber trolls) – salbiy holat, bezovta qiluvchi ma’lumotlarni 

---

122
veb-saytlarda, ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarda, hattoki marhumlarga 
bag’ishlangan yodgorlik sahifalarida nashr etiladigan vaziyatlar.
Хeyting (hate) – bu salbiy sharhlar va xabarlar, ko’pincha ularning pozitsiyasini 
asoslab bermasdan ma’lum bir shaxs yoki hodisani mantiqsiz tanqid qilish.
Fleyming (flaming) – bu haqoratlanishning avj olishi, ijtimoiy hissiyot bilan 
fikr almashish, ko’pincha ijtimoiy tarmoqlardagi suhbatlar va izohlarda 
alangalanadi. Bu jamoat oldida sodir bo’lganligi sababli, ko’p odamlar o’z-
o’zidan mojaro ishtirokchilaridan birining haqoratiga bog’lanishlari mumkin. 
Tez-tez shunday bo’ladiki, tomonlardan biri qarama-qarshilikka ko’plab 
tasodifiy guvohlarni jalb qilishni maqsad qilib oladi.
Uhbu kiberhujum turning farqi – u qisman va vaqtincha bo’lishi mumkin.
Kiberstalking (cyberstalking; to stalk – ta’qib ketish, kuzatish) – jabrlanuvchini 
bir necha bor tahdid qiluvchi, qo’rqinchli va bezovta qiluvchi xabarlar orqali 
bezovta qilish uchun elektron aloqalardan foydalanish. Asosiy maqsad 
jabrlanuvchini noqonuniy harakatlar tahdidi bilan qo’rqitish, masalan, 
kaltaklash, haqiqiy ta’qib qilish. Bundan tashqari, bu qurbonlarning oila 
a’zolariga, uning qarindoshlariga ham tegishli bo’lishi mumkin.
Seksting (sexting) – bu yalang’och va yarim yalang’och odamlarning 
fotosuratlari va videolarini pochta orqali yuborish yoki internetda joylashtirish 
jarayoni. Ba’zida xabarlar juftlik munosabatlarining doirasida yuboriladi, 
masalan, yigit qizdan munosabatlarni buzgani uchun qasos oladi va 
tarmoqlarda juda intim fotosuratlarni yoki intim yozishmalar qismini nashr 
etadi.
Jabrlanuvchining fotosuratlari kerakli effektga erishish uchun fotoshop va 
boshqa dasturlardan foydalanib soxtalashtirilganiga misollar mavjud.
Grifing (griefers) – bu kiberhujum turi virtual o’yinlar sohasiga tegishli. Bu 
farqli o’laroq, o’yinchilar boshqa onlayn o’yinchilarni boshqa ko’p o’yinchilarni 
ta’qib qilishlari bilan ajralib turadi. Ularning maqsadi o’yinda g’alaba qozonish 
emas, balki boshqalarni o’yin zavqidan mahrum qilishdir. Ularni osongina 
tanib olish mumkin: ular suiiste’mol qilishdan faol foydalanishadi, o’yinning 
ba’zi joylarini to’sib qo’yishadi va o’yinda ochiqchasiga aldashadi.
MM
Mavzuning axloqiy va axloqiy-etik jihatidan murakkabligi tufayli olingan 
bilimlarni mustahkamlash uchun siz dastlabki bosqichda ishlatilgan 
shunga o’xshash anketa bilan darsni yakunlashingiz mumkin.
Anketa trener tomonidan individual formatdagi trening o’tkazilayotgan 

---

123
mamlakat, mintaqa, auditoriya darajasini hisobga olgan holda ishlab 
chiqilgan.
So’rovnomaning umumiy sxemasi quyidagi formatga yaqin bo’lishi 
mumkin: