Kombinatsion sxemalar (Combinational Circuits)

Shifratorlar
Shifrator mavke’siz buladi, agarda fakat bitta xakikiy signal uzatishga ruxsat etilsa, va mavke’lik bulishi mumkin, agarda birdaniga bir necha signallarni kirishga ruxsat etilsa, mavke’siz Sh unlik rakamli xakikiy kirishni nomerini chikishga uning ikkilik ekvivalentga kayta ishlovchi kurilmaga aytiladi. Mavke’siz "4 dan 2" shifrator uchun xajmlar jadvali (10.5 rasm) kuyidagi kurinishga ega.
Shifratorlarning kurilishi va shartli belgilanishi 10.5 rasmda keltirilgan.

10.5 - rasm
Signalni informattsion kirishdan chikishlarning biriga uzatuvchi, kabul kiluvchi chikishlarning nomer esa adres kirishlarga berilayotgan ikkilik kodning unlik ekvivalentiga teng kurilmalar demultipleksor (DM) deb ataladi. DM sifatida deshifrator ishlatilishi mumkin bulib, uning OE signali urnini X informattsion signal beriladi. Masalan, agar kirishlarga a1a0q10(BIN)q2(DEC) berilsa, u xolda Xsignal U2 chikishda paydo buladi. Kolgan chikishlarda esa yiq0.
10.6 rasmda DM "1 da4" DM va uning mexanik analogi keltirilgan.

10.6 - rasm


Multipleksorlar
Multipleksor deb n informattsion kirishdagi signallardan birini yagona chikishga uzatuvchi uzatilayotgan kirishda adresning unlik ekvivalent ikkilik adresiga ni teng kurilmaga aytiladi. Agarda OE chikishga ruxsat berish kirishi mavjud bo’lsa, u xolda kirishda "0" xolat chikishi passiv xolatga (10.2 jadvalning oxirgi katori) utkazadi. "4 dan 1" multipleksorni ko’rib chikamiz, u 4 informattsion kirish va lod4q2 adres kirishga egadir.
Jadval 10.2

Uning umumiy mantikiy tenglamasi kuyidagi kurinishga tengdir.
YqOE(x0*~a1*~a0Qx1*~a1*a0Q….) (10.1)
Keltirilgan ifodaning ung tomonidagilarga ikki marta inverlash va uz-uziga utish aksiomalarni ko’llab
Yq~(OE x0~a1*~a0Q….QOE*x3*a1*a0) (10.2)
aniklaymiz. (10.1) ifodaga mos sxema 10.7 rasmda keltirilib, uning shartldi belgisi va mexanik analogi 10.8 rasmda ko’rsatilgan.

10.7 – rasm 10.8 – rasm