Komiljon hashimov

Komenskiyning dunyoqarashi. Komenskiyning dunyoqarashida uch xususiyat ta'sirini ko'ramiz.

1. 
   Naturalistik falsafa. XVI-XVII asrlarda ingliz materialist faylasufi - Bekon sensualistik falsafa nazariyasini ilgari suradi. Komenskiy o'qitish jarayoniga shu pozitsiyadan qaraydi. Bilish sezishdan boshlanadi. Sezish bo'lmagan erda bilish ham yo‘q, deydi u.
   
2. 
   «Chex qardoshlari» jamoasi diniy jamoa bo'lganligi uchun Komen- skiy ham dindordir. Lekin Komenskiyning mhoniyligi turmushga amaliy qarash bilan bog'liq edi.
   
3. 
   Komenskiy dunyoqarashimng ba'zi jihatlari Uyg'onish davri ta'sirida vujudga keladi. Odamlarga nisbatan muhabbat, hushchaqchaqlik, bulaming hammasi o'rta asr odamiga nisbatan ishonchsizlik bilan qarashga qarama- qarshidir.
   

270


www.ziyouz.com kutubxonasi




Komenskiy tashqi ob'ektiv dunyoning hnkm surishiga ishonadi. Dunyo bir butun. Dunyoda hamma narsa bir-biri bilan bog'liq. Ajrahb qolgan narsa yo‘q. Dunyo qarama-qarshiliklardan iborat. Dunyo qotib qolgan emas. U o'sishda, o‘sish esa o‘z qonuniyatiga ega. Qonuniyat borliqqa, ya’ni xudoga tegishh.
Komenskiy o'zining pedagogik nazariyasida tarbiyaning tabiatga uyg'un bohshi to'g'risidagi tushunchani ilgari suradi. «Buyuk didaktika» asarida «o'qitish tabiiylikka bo'ysunishi, o'qitish tabiat talabiga bo'ysunishi kerak», deydi. Bolaning aqliy va jismoniy o‘sish jarayo- ni tabiatdagi o‘sish jarayoniga o'xshagan boTadi. Masalan, boghon daraxtlarni parvarish qiladi, uningo'sish xususiyatlarini hisobga oladi. Xuddi shunday o'qituvchi tarbiyalash qonuniyatiga bo'ysinadi. 0‘qitish jarayoni tabiatga o'xshab sekinlik bilan amalga oshadi. Tabiiylik prinsipida kishini tabiatning bir bolagi deb qarash (xudo tomonidan bimyod etilmagan) tabiat qonunlari uning o'sishiga ta'sir etadi deyish o‘z davrida ilg'or fikr sanalgan. Lekin kishi ijtimoiy borliq bo'lib, ijtimoiy qonun ta'sirida o'sadi.
Komenskiy tarbiyaning tabiatga uyg'unlik masalasida hamma nar- saning asosi 4 ta deydi. Masalan: Olam 4 narsadan yuzaga kelgan, ya’ni; yer, suv, havo, yoruglik. Dunyoning rivojlanishi ham 4 qismga bo'linadi, bular: bahor, yoz, kuz, qish. Insonning rivojlanishi ham 4 davrga bohnadi; go'daklik, bolalik, o'smirlik, etuklik. Shuningdek ta'lim jarayoni ham 4 ga bo'linadi; maktabgacha tarbiya, boshlang'ich ta'lim, o'rta ta'lim, oliy ta'lim.