Kommunal va mehnat gigiena kafedrasi O‟quv uslubiy majmua toshkent

Mashinasozlik qurilish sanoatida mehnat gigiyenasi 
Mashinasozlik sanoatini mamlakat miqiyosida iqtisodiy va ishlab chiqarish tavsifi. 
Barcha ishlab chiqarish tarmoqlarini ilmiy texnikaviy rivojlanishda mashinasozlik 
sanoatini 
ahamiyati. 
Mashinasozlikni 
turlari 
(tarmoqlari). 
Mexanizatsiya 
va 
avtomatizatsiya - ishlab chiqarishni rivojlantirishda asosiy yo„llari. Mehnatni 
yengillashtirish va mehnat sharoitini gigiyenik yaxshilash. Texnologik jarayon boskichlari, 
mehnatni tashkillashtirilganligi va jihozlanganlik turlari, ularning gigiyenik tavsifi. 
Tayerlov va asosiy sexlar. 
Issik sexlar: quyish, termik va qoliplash. Texnologik jarayonning jihozlarning xavfli 
va zararli omillarning ahamiyati: issituvchi mikroiqlim (nurlanish, konveksiya), fizik 
zo„riqish, chang, gaz, yuqori chastotali tok. Asosiy kasblar va ularning fizik-gigiyenik 
tavsifi. Umumiy va kasb kasalliklar. Profilaktik chora-tadbirlar. 
Sovuq sexlar: mexanik, yig„uv, galvanik. Metallga sovuq ishlov berishning, 
jihozlanishning asosiy kasblarning turlari, usullari. Zararli va xavfli omillar: chang, 
shovqin, tebranish, suritiladigan va sovutiladigan suyukliklar, ularning ishlovchilarga 
ta'siri. Payvandlovchi ishiga gigiyenik tavsif. 

---

Bo„yash (malyarlik) ishlar: bo„yash, metall qoplash ishlari va ularning tavsifi, 
zararli ishlab chiqarish omilari: erituvchilarning bo„yoqlarning par va gazlari. 
Mashinasozlik sanoatida ishlovchilarning umumiy va kasb kasalliklari. Ularga 
qo„llaniladigan profilaktik chora-tadbirlar. 
Amaliy mashg„ulotlarni tashkil etish bo„yicha ko„rsatma va tavsiyalar 
 
Amaliy mashg„ulotlarda talabalar mehnat sharoitini gigiyenik baxolash uchun 
ishlab chikarishda fizikaviy, kimyoviy omillar urganiladi, eksperimintal toksikometriya 
usullarini o„zlashtirish va o„rganish yuli bilan ruxsat etilgan me'yoriy darajasi 
aniklanadi,sanitariya texnik va sanitariya epidemiologik tekshirishni va laboratoriya 
tekshiruv natijalarini interpretatsiya qilish yo„li bilan gigiyenik baxo berishni o„rganadilar. 
Amaliy mashg„ulotlarning taxminiy tavsiya etiladigan mavzulari: 
1. 
Yurak-qon tomir tizimini funksional holatini tekshirish usullarini bajara olish (puls, 
qon bosimi, qonning minutlik xajmi) 
2. 
MNS tizimi funksional holatini tekshirish usullarini bajara olish (korrektura jadvallar 
qo„llash, xronorefleksometriya, tremometriya); 
3. 
Ishchi holati, mushaklar kuchini aniqlashni bajarish;
4. 
Ishlab chiqarish ob'ektlarida meteorologik omil ko„rsatkichlarini aniqlash;
5. 
Badan, teri xaroratlarini, ter ajralish mikdorini aniqlashni o„zlashtirish;
6. 
Shovqin jadalligini va spektrini o„lchashni o„zlashtirish;
7. 
Ishlab chiqarishda tebranishni jadalligini aniqlash va uni tahlil qilishni bilish; 
8. 
Tovush qabul qilish bo„sag„asini va tebranish sezgirligini aniqlash usullarini 
o„zlashtirish;
9. 
Changlanganlik miqdorini aniqlashni o„rganish (ishchi havosida xududdagi miqdori va 
changni dispersligi);
10. 
Kimyoviy omillarni aniqlashni o„rganish (havodan namunalar olish, gaz va bug„ 
agregat holatidagi kimyoviy omil miqdorini aniqlash);
11. 
Omillarning zaxarlilik va xavflilik darajasini eng yuqori bo„sag„asini aniqlashni 
o„rganish (LD 50, LK 50, o„tkir va surunkali ta'sir bo„sag„asi);
12. 
Taxminiy ta'sir etmaydigan daraja (OBUV)ni hisoblash usuli bo„yicha aniqlashni 
o„zlashtirish;
13. 
Pestitsidlarni qo„llash bosqichlari uchun zaxarlanishni oldini olish profilaktik 
tadbirlarini ishlab chiqishni o„zlashtirish; 
14. 
«16-VN» shakl bo„yicha vaqtinchalik mehnat qobiliyatini yo„qotishning tahlilini 
o„tkazishni o„zlashtirish; 
15. 
O„tkir va surunkali kasbiy zaxarlanishalarni o„rganish natijalari asosida kasb 
kasalligini tahlil qilishni o„zlashtirish; 
16. 
O„zR SSV № 300 buyrug„ini qo„llashni nazorat qilish; 
17. 
Ishlab chiqarish ventilyasiyasi unumdorligini hisoblanishni o„rganish; 
18. 
Ishlab chiqarish ventelyasiya tizimini loyihasini sanitar ekspertizasi
o„tkazishni o„zlashtirish; 
19. Ishlab chiqarish yoritilganligini baholashni o„rganish; 

---

20. Ish vaqtida ko„rish organlarini funksional holatiga baho berishni o„zlashtirish; 
21. Ishlab chiqarish yoritilganligi loyihasini sanitar ekspertizasi natijalari asosida xulosa 
tuzishni o„rganish;
22. Ogohlantiruvchi va joriy sanitariya nazorati asosidagi materiallarni bilish;
23. Ishlab chiqarish korxonalardagi bosh va situatsion rejalarni sanitar ekspertizasi asosida 
xulosa tuzishni o„rganish; 
24. 3ararli va xavfli omillarni baholashda qonuniy xujjatlarni qo„llash
25. Turli xil ishlab chiqarish korxonalarida kasallanish darajasini kamaytirish va ish 
sharoitlarini yaxshilash bo„yicha chora-tadbirlar ishlab chiqishni o„zlashtirish; 
26. Davlat sanitariya nazoratida ko„rsatilgan reglamentlashtiruvchi qonuniy xujjatlarini 
o„rganish; 
27. DSENM ning strukturasi, ishning rejasi, vazifalari, maqsadi, nazorat ostidagi 
ob'ektlarining dislokatsiyasini o„rganish;
28. OSNni muassasalalarda o„tkazish va olib borish: qurulilayotgan ob'ektlarini turlari, 
qurulish bosqichlari, operativ xujjatlarni tayorlash;
29. Ishlab chikarish korxonalarida sanitariya tekshiruvlarini olib borish (rejali, mavzuiy, 
tanlov) korxonani sanitariya holatiga baho berish. texnologik jaraen va asbob-uskunalarga 
gigiyenik tavsif berish;
30. Operativ xujjatlarni tuzish: sanitariya tekshiruv dalolatnomasi, sanitar qonunchiligiga 
asosan ko„rsatilgan kamchiliklar (gigiyenik me'yorlar, sanitariya qoidalar, buyruqlar, 
tavsiyalar va boshqalar). 
31. Ishchilar orasida VIY bo„yicha kasallanishni ko„rsatuvchi nazorat ostidagi obektlarda 
asosiy ko„rsatkichlarni xisobga olgan xolda materiallarni o„zlashtrish va o„rganish. 
32. Dastlabkiy va davriy tibbiy ko„riklarda tashkillashtirishda va o„tkazishda qatnashish. 
33. O„tkir va surunkali kasb kasalliklarni sababini aniqlashda qatnashish. 
34. Ishlab chiqarish ob'ektlarida ishchilar o„rtasida kasallanishni kamaytirishga, mehnat 
sharoitini yaxshilashga qaratilgan chora tadbirlarni ishlab chiqish.
35. Nazorat ostidagi ob'ektlarda ayollar mehnat sharoitini o„rganishda qatnashish. 
36. Nazorat ostidagi ob'ektlarda sanitariya targ„ibot ishlarini olib borish. 
Amaliy mashg„ulotlarni tashkil etish bo„yicha kafedra professor-o„qituvchilari 
tomonidan ko„rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi. Unda talabalar asosiy ma'ruza 

---

mavzulari bo„yicha olgan bilim va ko„nikmalarini amaliy masalalar yechish orqali yanada 
boyitadilar. Shuningdek, darslik va o„quv qo„llanmalar asosida talabalar bilimlarini 
mustahkamlashga erishish, tarqatma materiallardan foydalanish, ilmiy maqolalar va 
tezislarni chop etish orqali talabalar bilimini oshirish, masalalar yechish, mavzular 
bo„yicha ko„rgazmali qurollar tayyorlash va boshqalar tavsiya etiladi.