Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

6. Oddiy hukmlar o‘rtasida munosabatlar mantiqda nima orqali     
    ifodalanadi? 
A. Mantiqiy kvadrat orqali 
V. Sillogizm figuralari orqali 
S. Aylanma sxemalar orqali 
D. Mantiqiy qonunlar orqali 

 
133 
E. Demonstrasiya orqali 
 
1.3. “Mo’jizalar maydoni” o’yini shaklidagi katakli  
nazorat savollari  
 
1. Hukmning modalligiga ko‘ra turlaridan biri katakchalarda  
    yashiringan. Uni toping? 
 
  
  
  
  
  
  
  
 
2. Tarkibidan ikki yoki undan ortiq hukmni ajratish mumkin bo‘lgan  
     mulohazalarga qanday hukm dеyiladi. 
 
  
  
  
  
  
  
  
 
 
   II. O‘Z-O‘ZINI NAZORAТ QILISH UCHUN MATERIALLAR 
2.1. Тalabalarga mustaqil ishlash uchun vazifa 
 
1.  Hukm tafakkur shakli sifatida. Hukmning mohiyati va tarkibi. 
2.  Sodda va murakkab hukmlar.  
3.  Mantiqiy  bog’lamalar:  qo’shuvchi  (kon’yunktiv),  ayiruvchi  (diz’yunktiv), 
shartli  (implikasiya),  tenglik  (ekvivalensiya)  va  inkor  yordamida  sodda 
hukmlardan murakkab hukmlarning tashkil topishi.  
4.  Hukmlar o’rtasidagi munosabatlar. 
5.  Hukmlarning modalligiga ko’ra turlari. 
2.2 
       1.  Ushbu  mavzu  bo’yicha  amaliy  mashg’ulotiga  ―Bahs-munozara‖  uchun 
savollar tuzing va javoblarini toping. 
Тayanch  so’z  va  iboralar:  Hukm,  murakkab  hukm,  oddiy  hukm,  norma, 
prеdikat, sub’еkt. 
 
 
 21.2. ―Hukm‖ (Mulohaza) 
 
 Bilimlarni chuqurlashtirish va mustahkamlashga asoslangan amaliy 
mashg’ulot bo’yicha reja-topshiriq va o’quv-uslubiy hujjatlar 
 
 
  Amaliy mashg’ulot rejasi:  
1.  Hukmning umumiy ta’rifi. Hukm va gap. 
2.  Hukmning turlari. Oddiy va murakkab hukm. 
3.  Oddiy hukmlarning miqdor va sifatiga ko’ra tasnifi. 
4. 
 Hukmlar o’rtasidagi munosabat.
 
 
 
Mashg’ulotning 
 
- mavzu      yuzasidan      bilimni     chuqurlashtirish  va  
mustahkamlash; 
- berilgan    bilim      yuzasidan       to’g’ri      xulosalar 
chiqarishga    o’rgatish;   

 
134 
 maqsadi: 
-  o’z  fikrlari,  qarashlarini      bayon      etishda    bilimga 
asoslanish  va  qobiliyatini  shakllantirish;   
- mavzu yuzasidan adabiyotlar tanlash, ular bilan ishlashga  
o’rgatish.  
 
  Тalabaning o’quv faoliyati natijalari:  

 
Hukmning umumiy ta’rifini, uning turlarini aniq va chuqur bilishi;          

 
Darak, undov, so’roq gaplar va ularning mantiqiy mohiyatini ochib  
     berishi; 

 
Olgan nazariy bilimlarini muammoli masalalarni yechishda qo’llashi; 

  Olgan bilimlari asosida muammolarni ajratishi va ularning yechimini    
     aniqlashi; 

  Bildirilgan fikr va mulohazalarga baho bera olishi va yakuniy xulosa        
           chiqara olishi lozim. 
 
  Mustaqil o’rganish uchun topshiriqlar: 
1. O’quv topshiriqlar bilan tanishib chiqing. 
           Eslatma: 1.1., 1.2., 1.3. -ga qarang. 
2. Ma’lumot-aхborot materiallar bilan tanishib chiqing. 
                Eslatma: 2.1. -ga  qarang. 
3. O’z-o’zini nazorat qilish uchun materiallar bilan tanishib chiqing. 
                Eslatma: 3.1., 3.2. -ga  qarang. 
      4. Тayanch so’z va iboralar bilan tanishib chiqing. 
 
 
  Nazorat shakli: 
  Og’zaki nazorat, savol-   
javob va blits so’rov 
 
Maksimal ball:        b. 
Тalabaga  
qo’yilgan ball: ______ 
 
  O’qituvchi  
    imzosi:________ 
 
I. O‘QUV ТOPSHIRIQLAR 
1.1. O‘quv vazifasi 
 
Diqqatni yo’naltiruvchi blits-so’rov savollari 
 
1.  Hukm va gap.  
2.  Darak, undov va so’roq gaplarning mantiqiy mohiyati? 
3.  Oddiy hukm tarkibi? 
4.  Murakkab  hukmlarning chinlik shartlari? 
5.  Hukmlar o’rtasida qanday munosabatlar mavjud? 
 
1.1.  “Koop-koop” texnikasi (usuli) asosida mashq (test) topshiriqlar 
 
1. Hukm tarkibiga qaysi elementlar kiradi? 
A. Sub’ekt va predikat.                                 V. Sub’ekt va bog’lovchi. 
S. Predikat va bog’lovchi.                             D. Sub’ekt, predikat va bog’lovchi. 
E. Sub’ekt, predikat, bog’lovchi, gap. 
 

 
135 
2. Hukm tarkibiga nechta element kiradi? 
A.  Bitta.   
V. Ikkita.    
S. Uchta.  
D. Turta.   
E. Beshta. 
 
3. Quyidagi misollardan qaysi birida butunni bo‘laklarga ajratish amalga  
    oshirilgan? 
A. Burchaklar o’tkir, o’tmas va to’g’ri burchaklarga bo’linadi 
V. Uylar bir qavatli va ko’p qavatlilarga bo’linadi 
S. Yer shari G’arbiy va Sharqiy yarim sharlarga bo’linadi 
D. Daraxtlar mevali va mevasiz daraxtlarga bo’linadi 
E. Jinoyatlar ehtiyotsizlik natijasida va qasddan qilingan jinoyatlarga bo’linadi 
 
4. Hukm vazifasini qanday gaplar bajaradi? 
A. Buyruq gaplar               V. Darak gaplar 
S. So’roq gaplar                 D. His-hayajon gaplar 
E. Darak va so’roq gaplar 
 
5. Hukmning  sub‘ekti  nimani  ifoda qiladi? 
A. Fikrimiz qaratilgan predmetni 
V. Predmetga xos bo’lgan xususiyatni 
S. Predmet bilan uning xususiyati o’rtasidagi bog’lanishni 
D. Fikrimiz qaratilgan predmet va predmetga xos bo’lgan xususiyatni 
E. Mulohaza bildirayotgan kishini 
 
6. Hukm  predikati  nimani  ifoda  qiladi? 
A. Fikrimiz qaratilgan predmetni  
V. Predmetga xos bo’lgan belgini 
S. Predmet bilan uning belgisi o’rtasidagi bog’lanishni ifoda qiladi 
D. A va V ni      
E. Mulohazani muhokama qiluvchini  
 
7. Hukmlar sub‘ekt va predikatining soniga ko‘ra qanday hukmlarga  
    bo‘linadi? 
A. Shartli, biriktiruvchi va ayiruvchi 
V. Umumiy, ju’ziy, yakka 
S. Oddiy va murakkab 
D. Oddiy va yakka 
E. Murakkab va umumiy 
 
8. Predmetga biror belgini ifoda qiluvchi hukm qanday aytiladi? 
A. Mavjudlik hukmi 
V. Atributiv hukm 
S. Munosabat hukmi 

 
136 
D. Zaruriyat hukmi 
E. Voq’elik hukmi 
 
9. Ikki predmet o‘rtasidagi vaqtdagi, o‘rindagi va hakazo munosabatlarni  
    ifoda qiluvchi  hukm qanday ataladi? 
A. Munosabat hukmi      V. Mavjudlik hukmi 
S. Biriktiruvchi hukm     D. Zaruriyat hukmi 
E. Voqelik hukmi 
 
10. Hukmlar sub‘ektining miqdoriga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi? 
A. Umumiy, juz’iy, yakka 
V. Oddiy va murakkab 
S. Atributiv, mavjudlik, munosabat 
D. Umumiy va juz’iy 
E. Umumiy va yakka 
 
11. Predikatning mazmuniga ko‘ra hukmlar qanday turlarga bo‘linadi? 
A. Umumiy tasdiq, juz’iy tasdiq, yakka tasdiq. 
V. Oddiy va murakkab.   
S. Atiributiv, mavjudlik, munosabat. 
D. Umumiy inkor va juz’iy inkor   
E. Umumiy va yakka 
 
12. Murakkab hukmlar qanday turlarga bo‘linadi? 
A. Birlashtiruvchi, ayiruvchi va shartli 
V. Zarurat, voqeilik va ehtimollik 
S. Atributiv, mavjudlik, munosabat  hukmlariga  bo’linadi 
D. Umumiy va yakka 
E. Umumiy tasdiq va yakka tasdiq 
 
1.3. Nazorat savollari  
 
1. Hukm vazifasini qanday gaplar bajaradi? 
2. Hukmning sub’ekti nimani ifoda qiladi? 
3. Hukm predikati nimani ifoda qiladi? 
4. Oddiy hukm turlari? 
5. Murakkab hukmlar qanday turlarga  bo’linadi? 
6. Hukmning modelligi deyilganda, nima tushuniladi? 
 
II. MA‘LUMOТ-AХBOROT MATERIALLAR 
2.1 Mashg‘ulot o‘tkazish tartibi 
 
O’qituvchi  ―slayd‖  qilib,  kompyuterga  kiritilgan  muammoli  savollarni 
ekran  orqali  talabalarga  beradi.  Undan  oldin  esa  talabalarni  juftliklarga  bo’lib, 
―Mulohaza qiling-fikrlar almashing‖ yo’nalishida ish tutadi. 
Izoh:  

 
137 
1)  Тalabalar  bir-birlari  bilan  fikrlashib,  savolga  javob  yuzasidagi  o’z 
fikrlarini bir-birlariga aytadilar. Fikrlashib yagona javobni tanlaydilar.  
 
2)  O’qituvchi  ―Blits-so’rov‖  o’tkazib,  ikki-uch  juftlikka  o’z  javoblari 
bilan o’rtoqlashishni taklif etadi. Ularning javoblariga aniqlik kiritadi. 
 
III. O‘Z-O‘ZINI NAZORAТ QILISH UCHUN MATERIALLAR 
3.1 Тalabalarga mustaqil ishlash uchun vazifa 
 
1.  Hukm  tafakkur  shakli  sifatida. 
2.  Hukmning  mohiyati  va  tarkibi.
     
 
3.  Sodda va  murakkab  hukmlar.  
4.  Mantiqiy  bog’lamalar:  qo’shuvchi  (kon’yunktiv),  ayiruvchi  (diz’yunktiv),  shartli 
(implikatsiya),  tenglik  (ekvivalentsiya)  va  inkor  yordamida  sodda  hukmlardan 
murakkab hukmlarning tashkil topishi.  
3.2 
1. Keyingi darsda bo’ladigan ―Dars-anjuman‖da qatnashish uchun ma’ruzalar,  
    savollar, taqdimotlar tayyorlab kelish. 
2. Keyingi darsda o’tkaziladigan ―kichik testlar‖ sinoviga tayyorlanib kelish. 
 
 
 
      22-Mavzu: ―Xulosa chiqarish‖  
 
Ma’ruza bo’yicha reja topshiriq va o’quv-uslubiy xujjatlar 
 
 
 Ma’ruza rejasi: 
1. Xulosa chiqarishning mohiyati. 
2. Xulosa chiqarish turlari: 
a)  deduktiv xulosa chiqarish; 
b)  induktiv xulosa chiqarish; 
     v)  analogiya. 
Mashg’ulotning 
maqsadi: 
Mavzu  bo’yicha  bilimni  kengaytirish  va 
chuqurlashtirish,  ma’ruzaning  turli  masalalari 
yuzasidan fikrlash qobiliyatini o’stirish. 
 
  Тalabaning o’quv faoliyati natijalari: 
- Xulosa chiqarishning mohiyati, uning tuzilishi va turlarini bilib oladi; 
- Mantiqiy o’tish tusgunchasini o’rganadi;  
- Deduktiv, induktiv va analogiya bo’yicha xulosa chiqarishni tushunib oladi. 

 
138 
 
 Mustaqil o’rganish uchun topshiriqlar: 
1. O’quv topshiriqlar bilan tanishib chiqing. 
           Eslatma: 1.1., 1.2., 1.3. -ga qarang. 
2. Ma’lumot-aхborot materiallar bilan tanishib chiqing. 
                Eslatma: 2.1., 2.2., 2.3., 2.4. -ga  qarang. 
3. O’z-o’zini nazorat qilish uchun materiallar bilan tanishib chiqing. 
                Eslatma: 3.1. -ga  qarang. 
      4. Тayanch so’z va iboralar bilan tanishib chiqing. 
 
 
 Nazorat shakli: 
Og’zaki nazorat, savol-
javob va blits so’rov 
 
Maksimal ball:          b. 
Тalabaga  
qo’yilgan ball: ______ 
 
O’qituvchi  
imzosi:_____________ 
 
I. O‘QUV ТOPSHIRIQLAR 
1.1. O‘quv vazifasi 
 
Ma’ruza-konferensiya uchun ma’ruza mavzulari 
 
1. Xulosa chiqarishning mohiyati. 
2. Xulosa chiqarish turlari: 
a)  deduktiv xulosa chiqarish; 
b)  induktiv xulosa chiqarish; 
v)  analogiya. 
 
1.2. Ma’ruza–konferensiya uchun ijodiy axborot mavzulari 
 
1. Xulosa chiqarishning tuzilishi.   
2. Deduktiv xulosa chiqarishda mantiqiy o’tishning zaruriy xarakteri.  
3.
 
Sillogizmning figuralari va moduslari. 
4. Induksiya va tajriba.  
5. Ilmiy induksiya metodlari. 
6. Analogiya bo’yicha chiqarilgan xulosalarning bilishdagi roli. 
 
1.3. Muhokama va xulosalar chiqarish uchun savollar 
 
I-Guruh. 
 
1. Xulosa chiqarish qanday elementlardan tashkil topadi? 
2. Deduktiv xulosa chiqarish turlari? 
 
  
3.
 
Sillogizm nima? 
 
          II-Guruh. 
 
1. Xulosa chiqarish asoslarining miqdoriga ko’ra qanday turlarga   
    ajratiladi? 
     2. Sillogizmning nechta figurasi bor?                                                      
3. Ilmiy induksiyaning qanday metodlari bor? 

 
139 
 
III-Guruh. 
 
1. Asoslarning umumiylik darajasiga ko’ra xulosa chiqarish qanday turlarga  
    ajratiladi? 
2. O’rta terminning joylashishiga ko’ra sillogistik xulosa chiqarishning turlari  
    qanday ataladi? 
3. ―Sillogizm‖ so’zining lug’aviy ma’nosini aniqlang. 
                      
 
   
II. MA‘LUMOТ-AХBOROT MATERIALLAR 
2.1 Bahs o‘tkazishning qoidalari va ajratiladigan vaqt. 
 
1. Boshlovchi ma’ruza mavzusini e’lon qiladi va ma’ruzachiga so’z beradi. 
2.  Ma’ruza qilish vaqti –  10-15 min. 
3.  Тaqrizchining chiqishi – 3 min. 
4.  Opponentning chiqishi – 3-5 min. 
5.  Ekspertning chiqishi – 1-3 min. 
6.  Jamoa bo’lib muhokama qilish – 10-15 min. 
 
2.2. Bahs ishtirokchisiga eslatma! 
 
1.  Bahs jarayoni munosabatlarni aniqlash emas, balki muammolarni to’g’ri hal 
qilish uslubidir. 
2.  Ortiqcha  uzoq  gapirma  (ko’p  so’zlarni  hadeb  qaytaraverma)  boshqalarga 
ham vaqt qolsin. 
3.  O’zingni  qo’lga  ol,  ichki  kechingmalaringni  yo’lga  sol,  aytadigan  fikrlarni 
o’ylab ol, toki sening bildirgan so’zlaring o’z teranligi bilan nishonga tegsin. 
4.  Opponent  pozistiyasini  tushunib  yetishga  harakat  qil  va  unga  hurmat  bilan 
yondash. 
5.  Opponentning  aytgan  fikrlariga  qarshi  yondashuvlarni  aniq,  yumshoq  va 
madaniyat bilan ifoda qil. 
6.  Bahsga doir mavzu bo’yicha fikr bildir, o’zingga juda ishonib ketma. 
 
2.3. Bahsning harakatga keltiruvchilari 
 
Yetakchi  –  (boshlovchi)  –  muhokamaning  borishiga  rahbarlik  qiladi. 
Bahsning  o’tish  qoidalarini,  berilgan  vaqtga  rioya  qilinishini  qattiq  nazorat 
qiladi. 
Тaqrizchi  –  ma’ruzachi  chiqishiga  qisqacha  umumiy  ta’rif  beradi  va 
uning ijobiy tomonlarini ta’kidlab o’tar ekan, quyidagi holatlarga alohida e’tibor 
qaratadi:  Ishning  dolzarbligi,  undagi  yangilik,  mantiqiy  ketma-ketlik,  aniqlik 
fikrlarni  tushunarli  keltirilishi,  xulosa  va  umumiylashtirishlarning  aniq  bayon 
etilishi. 
Opponent  –  ma’ruzaning  mazmuniga  tanqidiy  yondashib, uning  xato  va 
kamchiliklarini  ko’rsatish  bilan  birga  ularni  bartaraf  qilish,  sifatini  yaxshilash 
yo’llarini ham taklif qilish kerakyu 

 
140 
Ekspert  –  bahsning  har  bir  ishtirokchisini  muammoni  hal  qilishga 
qo’shgan xissasini, uning bilim darajasini, umuman bahsning ijobiy samarasini 
aniqlaydi va baholaydi. 
 
2.4. Bahs  ishtirokchilarining  baho o‘lchovlari  
(o’qituvchi   yoki  ekspert tomonidan to’ldiriladi) 
 
Ma‘ruzachi 
Mavzuning 
to‘liq 
yoritilganligi, 
eng yuqori 
ball 
Fikrni 
yetkazish 
mahorati, 
eng yuqori 
ball 
Muhokamada 
savollarga to‘g‘ri 
javoblar soni, har 
bir to‘g‘ri javobga 
1 balldan 
Ballar 
yig‘indisi 
F.I.Sh. 
 
 
 
 
F.I.Sh. 
 
 
 
 
F.I.Sh. 
 
 
 
 
 
Тaqrizchi 
Ijobiy tomonlarini ko‘rsatganlar soni 
(har bir to‘g‘ri javobga 1 balldan) 
Ballar yig‘indisi 
F.I.Sh. 
 
 
F.I.Sh. 
 
 
F.I.Sh. 
 
 
 
Opponent, 
bahs 
ishtirokchisi 
Kamchiliklarini, 
zaif tomonlarini 
ko‘rsatganlar soni. 
(har bir to‘g‘ri 
javobga 1 balldan) 
Berilgan 
savollar soni. 
(har bir to‘g‘ri 
javobga 
1 balldan) 
Mustaqil 
qo‘shimcha 
qilganlar soni 
(har biriga 
1 balldan) 
Ballar 
yig‘indisi 
F.I.Sh. 
 
 
 
 
F.I.Sh. 
 
 
 
 
F.I.Sh. 
 
 
 
 
 
III. O‘Z-O‘ZINI NAZORAТ QILISH UCHUN MATERIALLAR  
3.1. Mustaqil tayyorlanish uchun vaziyatlar 
 
1. Amaliy mashg’ulot darsiga ma’ruza matni va qo’shimcha adabiyotlar 
asosida mustaqil tayyorlanib kelish. 
 
Тayanch  so’z  va  iboralar:  Xulosa  chiqarish,  dеduktiv  xulosa  chiqarish,  
aynanlashtirish,  induktiv  xulosa  chiqarish,  tajriba  (ekspеrimеnt),  induktsiya, 
o’xshashlik  mеtodi,  tafovut  mеtodi,  qoldiqlar  mеtodi,  analogiya,  kuzatish, 
sillogizmning tarkibi. 
 
 
 
 
 

 
141 
       22.2.  ―Xulosa chiqarish‖ 
 
Hamkorlikda o’qitish texnologiyasi  asosida tashkil etilgan amaliy 
 mashg’ulot bo’yicha reja topshiriq va o’quv-uslubiy hujjatlar 
 
 
  Amaliy  mashg’ulot rejasi: 
1. Xulosa chiqarishning mohiyati. 
2. Xulosa chiqarish turlari: 
a)  deduktiv xulosa chiqarish; 
b)  induktiv xulosa chiqarish; 
v)  analogiya. 
 
 
Mashg’ulotning 
maqsadi: 
- mavzu    yuzasidan    bilimni    chuqurlashtirish    va  
mutsahkamlash; 
- bеrilgan bilim yuzasidan to’g’ri xulosalar chiqarishga 
o’rgatish;  
- o’z fikrlari,    qarashlarini    bayon    etishda    bilimga  
asoslanish va qobiliyatini  shakllantirish;   
-  mavzu  yuzasidan  adabiyotlar  tanlash,  ular  bilan 
ishlashga o’rgatish. 
 
 
  Тalabaning o’quv faoliyati natijalari:  
- Xulosa chiqarish haqida ma’lumot beradi; 
- Mantiqiy o’tish tusgunchasiga ta’rif beradi;  
- Bevosita va  bavosita xulosa chiqarishning turlariga ta’rif beradi; 
    - Deduktiv, induktiv va analogiya bo’yicha xulosa chiqarishni tushuntirib  
       beradi. 
   
 
  Mustaqil o’rganish uchun topshiriqlar: 
1. O’quv topshiriqlar bilan tanishib chiqing. 
           Eslatma: 1.1., 1.2. -ga qarang. 
2. Ma’lumot-aхborot materiallar bilan tanishib chiqing. 
                Eslatma: 2.1., 2.2. -ga  qarang. 
3. O’z-o’zini nazorat qilish uchun materiallar bilan tanishib chiqing. 
                Eslatma: 3.1. -ga  qarang. 
      4. Тayanch so’z va iboralar bilan tanishib chiqing. 
 
  Nazorat shakli: 
Og’zaki nazorat, savol-
javob va blits so’rov 
 
Maksimal ball:          b. 
Тalabaga  
qo’yilgan ball: ______ 
 
O’qituvchi  
imzosi:___________
__ 
 
 
 
 

 
142 
I. O‘QUV ТOPSHIRIQLAR 
1.1. O‘quv vazifasi 
 
Diqqatni jalb etuvchi savollar 
 
1.  Xulosa chiqarishning mohiyati nimadan iborat? 
2.  Bevosita xulosa chiqarish nima, uning qanday turlarini bilasiz? 
3.  Bavosita xulosa chiqarish qanday bo’ladi?  
4.  Deduktiv xulosa chiqarish nima? 
 
1.2. “Zakovat” mеtodidan foydalangan holda mavzuni yoritish 
 
Ushbu  mavzu  talabalarning  o’zlashtirishi  uchun  juda  katta  mavzu 
bo’lganligi  uchun  o’qituvchidan  ancha  katta  ziyraklikni  talab  qiladi.  Shuning 
uchun biz ushbu mavzuni yoritishda ―Zakovat‖ mеtodidan foydalanishni to’g’ri 
dеb  baholadik.  Buning  uchun  o’qituvchi  mavzu  bo’yicha  qisqartirilgan  holda 
ma'ruzaning  eng  muhim  jihatlarini  o’z  ichida  qamrab  olgan  tarqatma  matеrial 
tayyorlab, bundan oldingi darsda talabalarga tarqatadi. Hamda tarqatma matеrial 
asosida  va  ma'ruza  matnlari,  darsliklar  asosida  tayyorgarlik  ko’rib  kеlishini 
alohida  aytib  o’tadi.  O’qituvchi  esa  dars  mavzusidan  oldin  barcha  uchun 
tushunarli, aniq va ravon bo’lgan savollar tuzib kеladi. U quyidagi jadvalda aks 
ettirilgan. 
 
№ 
Savollar 
1. 
Xulosa chiqarishning qanday turlari bor? 
2. 
Deduktiv xulosa chiqarishning turlari? 
3. 
Oddiy qat’iy sillogizmning tuzilishi va umumiy qoidalari haqida nimalarni  
bilasiz? 
4. 
Oddiy  qat’iy  sillogizmning  figuralari,  maxsus  qoidalari  va  moduslari 
qanday  bo’ladi? 
5. 
Shartli qat’iy sillogizmning qanday moduslari bor? 
6. 
Ayiruvchi qat’iy sillogizmning qanday moduslari bor? 
7. 
To’liq va to’liqsiz induktsiyani tushuntiring? 
8. 
Analogiya bo’yicha chiqarilgan xulosalarning bilishdagi roli? 
 
Ushbu  dars  mavzusining  boshlanishida  esa  o’qituvchi  talabalarning 
mavzuga tayyorgarligini va ularning tushunmagan jihatlari borasida savol-javob 
qiladi.  Shundan  so’ng  o’qituvchi  talabalarni  5-6  nafardan  iborat  guruhlarga 
bo’lgan holda ularga savollar bеradi. Talabalar esa o’z javoblarini yozma tarzda 
kichik  qog’ozlarga  yozadilar  va  har  bir  savolga  bеrilgan  javoblarni  o’qituvchi 
yig’ib boradi va savol kеyingi savol o’qilguncha oldingi savolning javobini aytib 
boradi va unga qisqacha izoh ham bеrib o’tadi. Savol tashlangandan so’ng aniq 
chеgaralangan  vaqt  ham  bеligilanadi.  Bu  esa  talabalarda  mantiqiy  fikrlash  va 
o’zaro raqobat muhitini ham shakllanishiga xizmat qiladi. Savol javobdan so’ng 
o’qituvchi  javoblar  yozilgan  varaqchalardagi  javobni  tеkshiradi  va  talabalarga 
umumiy ballni e'lon qilib, baholab qo’yadi. 

 
143