Комплексные соединения

KOMPLEKS BIRIKMALARNING TUZILISHI

• K3 [Fe(CN)6]

• [Cu(NH3)4]Cl2

• [Zn(NH3)4]Cl2

KOMPLEKS BIRIKMALARNING NOMENKLATURASI

• K3 [Fe(CN)6]
• Kaliy geksasianoferrat(III)
• [Cu(NH3)4]Cl2
• Tetraaminmis (II) xlorid

• Ligandlarning o’tish tartibi:
• 1. Anionli: H-, O2-, OH-, oddiy anionlar, ko’p atomli anionlar,
• organiklari alifbo tartibda
• 2. Neytral: NH3, H2O va b.
• 3. Kationli: N2H5+ va b.

• H2O – akva
• NH3 – amin
• Cl- – xloro-
• NO2- - nitro
• CN- - siano-
• SCN- - rodano-

• 1 – mono
• 2 – di
• 3 – tri
• 4 – tetra
• 5 – penta
• 6 – geksa

KOMPLEKS BIRIKMALARNING TARIXIY NOMLARI…

• Reyzning birinchi asosi [Pt(NH3)4](OH)2
• Chugayev tuzi [PtCl(NH3)5]Cl3
• Purpuro tuzi [CoCl(NH3)5]Cl2
• Krots tuzi [Co(NO2)2(NH3)4]Cl
• Reyneke tuzi NH4[Cr(SCN)4(NH3)2]
• Magnus tuzi [Pt(NH3)4][PtCl4]

KOMPLEKS BIRIKMALARDA SISTEMATIK NOMENKLATURA…

• Natriy geksanitrokobaltat(III)
• Na3[Co(NO2)6]
• Diamminokumush (I) gidroksid
• [Ag(NH3)2]OH
• Kaliy tetrayodomerkurat(II) K2[HgI4]
• Ammoniy tetrarodanomerkurat(II) (NH4)2[Hg(SCN)4]

• Nessler reaktivi

• Tollens reaktivi

VERNER NAZARIYASI

• 1893-4 yy. Nazariyalar tasdiqlanmagan davr bo’lgan.
• Verner 20 yil tajribalarini to’xtatmagan.

• Birikmalar tarkibini bilish uchun
• Verner quyidagilarni qo’llagan:
• Kimyoviy usul
• Elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash

• Kimyoviy usul

• AgNO3 qo’llanganda :
• 1 mol CrCl3. 6NH3 dan  3 mol Cl- cho’kadi
• [Cr(NH3)6]Cl3
• 1 mol CrCl3. 5NH3 dan  2 mol Cl- cho’kadi
• [Cr(NH3)5Cl]Cl2
• 1 mol CrCl3. 4NH3 dan  1 mol Cl- cho’kadi
• [Cr(NH3)4Cl2]Cl

• 1 [Pt(NH3)6]Cl4
• 2 [Pt(NH3)5Cl]Cl3
• 3 [Pt(NH3)4Cl2]Cl2
• 4 [Pt(NH3)3Cl3]Cl
• 5 [Pt(NH3)2Cl4]
• 6 K[Pt(NH3)Cl5]
• 7 K2[PtCl6]

• Birikmalarningmolyar elektr
• o’tkazuvchanligi diagrammasi

• , Ом-1.см2.моль-1

KОМPLЕКSLARDA IZOMERIYA…

• PtCl2.2NH3

• Pt

• Pt

• Cl

• Cl

• Cl

• Cl

• NH3

• NH3

• NH3

• NH3

• Peyrone tuzi

• Reyzning ikki asosli xloridi tarkibi

• Shishga qarshi faollik!
• Michigan Universiteti, Dr. Barnett Rovenbere

• 1844 y. М. Peyrone

• [Pt(NH3)2Cl2]

• Sis - izomer

• Trans - izomer

• Olovrang sariq

• Och sariq

SOLVAT IZOMERIYASI

[Cr(H2O)6]Cl3	Binafsha rang
[Cr(H2O)5Cl]Cl2	Och yashil
[Cr(H2O)4Cl2]Cl	To’q yashil

KOMPLEKS ION HOSIL BO’LISH MEXANIZMI

• [Al(OH)4]-

KOMPLEKS BIRIKMALAR ERITMALARDA…

• Kompleks birikmalarning birlamchi dissotsilanishi

• K3[Fe(CN)6] = 3K+ + [Fe(CN)6]3-
• [Cu(NH3)4]SO4 = [Cu(NH3)4]2+ + SO42-
• [Ag(NH3)2]Cl = [Ag(NH3)2]+ + Cl-

KOMPLEKS BIRIKMALARNING IKKILAMCHI DISSOTSILANISHI

• Komplekslarning dissotsilanishi - (yoki erituvchi molekulalarida ligandlar almashinuvi reaksiyasi) beqarorlik konstantasi Kbeq bilan ta’riflanadi.

• [Ag(NH3)2]+ [Ag(NH3)]+ + NH3
• [Ag(NH3)]+ Ag+ + NH3

• [Ag+]*[NH3]2
• [Ag(NH3)2]+

• [Ag(NH3)2]+ Ag+ + 2NH3

• Kbeq=

• = 9,3.10-8

AYRIM KOMPLEKS IONLARNING BEQARORLIK KONSTANTALARI

Kompleks ion	Beqarorlik konstantasi
[Fe(CN)6]3-	1,0 . 10–31
[Fe(CN)6]4-	1,0 . 10–36
[Co(NH3)6]2+	7,75 . 10–6
[Ag(NH3)2]+	9,31 . 10–8
[Cu(NH3)4]2+	2,14 . 10–13
[Zn(OH)4]2–	3,6 . 10–16