Kompyuter savodxonligi

Kursorni boshqarish tugmalari.
Quyidagi tugmalar kursorni boshqarish uchun xizmat qiladi.
•←: kursorni chapga suradi;
•→: kursorni o‘ngga suradi;
• ↑ : kursorni bir satr yuqoriga suradi;
• ↓ : kursorni bir satr pastga suradi;
•Home: kursorni satr boshiga o‘tkazadi;
•End: kursorni satr oxiriga o‘tkazadi;
•Page Up

:

Page Down

kursorni bir sahifa (ekran) yuqoriga o‘tkazadi;

•: kursorni bir sahifa (ekran) pastga o‘tkazadi;
Funksional tugmalar.
Funksional tugmalar va ularning Shift, Ctrl va Alt tugmalarning biri yoki
bir nechtasi bilan hosil qilgan qo‘shtugmalari maxsus funksiyalarni bajarish uchun
xizmat qiladi. Odatda ular oldindan kelishib olingan o‘z vazifalarini
bajaradilar. Masalan,
•

F1	: : : : : : : : :
F2
F3
F4
F5
F6
F7
F8
F9
F10

dastur uchun ko‘makni chaqirish;

• hujjatni saqlash;
• hujjatni yuklash (ko‘rish);
• hujjatni tahrir etish;
• fayldan nusxa ko‘chirish;
• faylni qayta nomlash;
• katalog yaratish;
• faylni o‘chirish;
• dasturni ijro etish;
• : menyuga kirish.
O‘nta barmoq bilan matn terish usuli.
Kompyuter bilan ishlashda eng sekin bajariladigan amal matn terishdir. Bu
jarayonni tezlashtirish uchun maxsus matn terish usullari ishlab chiqilgan. Ulardan
biri o‘nta barmoq bilan matn terish usulidir.
Bu usulni o‘rganish nisbatan oson bo‘lib, uning yordamida bir daqiqada 150-
200 belgi (znak) tezlik bilan matn kiritishga erishish mumkin. Eng afzal tomoni,
bu usulda klaviaturaga qarash shart emas va ekrandan yoki kiritilayotgan matnning
aslidan ko‘zlarni uzmaslik mumkin. Bu usulni o‘rganish uchun ko‘plab dasturiy
vositalar ishlab chiqilgan, ularning ko‘pchiligi bepul tarqatiladi.
Bu usulda barcha barmoqlar klaviaturaga joylashtiriladi va asosiy qiyinchilik barmoqlarning har birini boshqalarini joyidan siljitmasdan qimirlata
olishga erishishdir. Bunda, ayniqsa, nomsiz (nikoh uzugi taqiladigan) barmoqqa
katta e’tibor qaratish kerak. Buning uchun barcha barmoqlaringizni (bosh
barmoqlardan tashqari) stol ustiga qo‘ying va ularni birma-bir navbatma-navbat
stoldan uzib, yana joyiga qaytaring. Bu mashqni kerakli malaka hosil bo‘lguncha
takrorlab boring.
13
Barmoqlarning har birining klaviaturada o‘z o‘rni bo‘lib, har qanday
tugmani bosganda ham ularning ko‘pchiligi o‘z o‘rnida qoladilar va o‘rnidan qo‘zg‘alganlari ham, kerakli tugma bosilgach, yana o‘z joylariga qaytib keladilar.
Qo‘llaringizning ikkala bosh barmog‘ini bo‘sh joy tugmasi ustiga, ko‘rsatkich
barmoqlaringizni ruscha «a» va «o» harfi tugmalari ustiga olib kelib qo‘ying. Bu
harflarning tugmalarida boshqalaridan farqli ravishda bo‘rtib chiqqan joyi bor
va shundan foydalanib, ularni qaramasdan topishga erishing.
Shundan so‘ng barmoqlaringizni «f», «ы», «v», «a» va «o», «l», «d», «j»
tugmalariga qo‘ying va ularni ham qaramasdan topishga erishing.
Mavzu oxiridagi mashqlarni navbatma-navbat bajaring. Bunda klaviaturani
sakkizta sohaga bo‘lib oling va har bir sohadagi tugmalarni faqat bitta barmoq
bilan bosishga o‘rganing. Bu sohalar quyidagilardir:
Ko‘rsatkich barmoqlar uchun: {4, k, a, m, 5, ye, p, i} va {6. n, r, t, 7, g, o, };
O‘rta barmoqlar uchun: {3, u, v, s} va {8, sh, l, b};
Nomsiz barmoqlar uchun: {2, s, ы, ch} va {9, щ, d, yu};
Jimjiloqlar uchun: {1, y, f, ya} va {0, z, j, x, e, ‘, -, =, \, . }.