Kompyuter tarmaqlari ha’m olardin’ tu’rleri

KOMPYUTER TARMAQLARI HA’M OLARDIN’ TU’RLERI


Házirgi kúnde kompyuterlerdi birden-bir tarmaqqa ulab, olar
ortasinda maǵlıwmat almaslawdı shólkemlestiriw múmkin, Al, tarmaqtıń ózi ne? Onıń qanday túrleri bar? Internet, intranet, elektron baylanıs sıyaqlı túsinikler neni ańlatıwı, olardıń texnikalıq, programmalıq, informaciyalı támiynatın neler uyımlastırıwı, olardıń jaratılıwı hám islewi, áhmiyetin ańǵarıw hám de tikkeley isley alıw ko 'nikmalariga ıyelew házirgi jámiettiiń hár bir aǵzası ushın zárúrli bolıp tabıladı. Bul bapta usı túsinikler haqqında hár tárepleme flkr júritiledi,


Kompyuter tarmaqları


Kompyuterden túrli máselelerdi sheshiwde paydalanıw múmkin. Informaciya almaslaw ushın magnit hám kompakt disklardan paydalanıw yamasa basqa kompyuterler menen ulıwma tarmaqqa jalǵanıw kerek boladı.
Kompyuterlerdiń óz-ara informaciya almaslaw múmkinshiliklerin beretuǵın qurılmalar majmuyiga kompyuter tarmaqları dep ataladı.
Tarmaqtıń tiykarǵı múmkinshilikleri tarmaqqa jalǵanǵan kompyuterler hám informaciya buyımlarına baylanıslı
Informaciya buyımları degende arxiv, kitapxana, fondlar, maǵlıwmatlar bazası hám basqa informaciya sistemaları daǵı hújjetler jıyındısı túsiniledi.
Tarmaqtaǵı kompyuterlerde saqlanıp atırǵan informaciya buyımlarına bul tarmaqqa jalǵanǵan basqa kompyuterler járdeminde kirisiw múmkin. Kompyuterlerdi tarmaqqa jalǵaw usılları kórsetilgen.
Kompyuterler sanına qaray, tarmaqlar lokal, regionlıq hám global tarmaqlarǵa bólinedi.
Lokal tarmaqlar bir bınada yamasa bir-birine jaqın ımaratlarda jaylasqan kompyuterlerde óz-ara informaciya almaslaw imkaniyatın beretuǵın tarmaq esaplanadı.

1-2-rasm: Lokal tarmoq

Bunday tarmaqlarda informaciya almasınıw baylanıs kabellari (geyde telefon sisteması yamasa radiokanal) arqalı ámelge asıriladı. Bunda paydalanıwshılar tarmaqqa jalǵanǵan kompyuterler degi maǵlıwmatlardı birgelikte qayta islew hám maǵlıwmatlardı ayırbaslaw hám programma, baspadan shıǵarıw apparatı, modem hám basqa qurılmalardan birgelikte paydalanıw múmkinshiligine ıyelesedi.
Sol sebepli, birden kóp kompyuterge iye bolǵan firmalar óz kompyuterlerin lokal tarmaqqa birlestiradi.
Lokal tarmaqta kompyuterler arasındaǵı aralıq jaqın bolǵanlıǵı sebepli, telefon kanallarınan paydalanmastán informaciyanı uzatıw tezligin asırıw múmkin.
Lokal tarmaqta informaciyanı uzatıw ushın informaciyanı marshrutlash hám seleksiyalash kerek boladı.
Marshrutlash bul — kerekli adreske informaciya blokın uzatıw jolin anıqlaw procesi bolıp tabıladı.
Seleksiyalash — tiyisli mánzil degi informaciyanı saralaw bolıp esaplanadı.
Lokal tarmaqlar informaciyanı marshrutlash hám seleksiyalash usılı boyınsha eki klasqa ajratıladı.
Lokal tarmaqlar seleksiyalash arqalı informaciyanı bir abonent sistemasınan basqa sistemaǵa uzatıwdı támiyinleydi.
Jumısshı sistemalar úlken muǵdardaǵı maǵlıwmattı saqlaw, izlew, quramalı esaplawlar, modellestiriw, programmalıq támiynattı rawajlandırıwǵa xızmet etedi.
Administraciya sistemaları tarmaqtı basqaradi. Kommunikatsion sistemalar abonent sistemalar arasında informaciyalardı uzatıw ushın marshrutlash hám baylanısıwlardı kommutatsiya qılıw wazıypasın atqaradı.


Regionlıq tarmaq— qandayda bir rayon, wálayat yamasa respublika kólemindegi kompyuterlerdi ózinde sáwlelengenlestirgen tarmaq.
Bunday tarmoda bir neshe oraylasqan (yaǵnıy lokal tarmaqlardı birlestiruvchi) júdá quwatli serverler ámeldegi boladı hám bunday serverler ortasındaǵı informaciya baylanıs kabeli, optikalıq talshıqlı yamasa jasalma joldas radioaloqa kanalları járdeminde uzatıladı. Bunday tarmaqqa mámleket shólkemleri, áskeriy shólkemler hám tek bir mámleket yamasa qala ishinde isleytuǵın sistemalardı mısal etip keltiriw múmkin.


Global tarmaq— dúnyanıń qálegen mámleketindegi kompyuterlerdi ózinde birlestiriw múmkinshiligine iye bolǵan tarmaq. Bul tarmaq internet (Internet) dep te júritiledi.

Internet penen birge «intranet» túsinigi de isletiledi.

Intranet— bul internet texnologiyası, programma támiynatı hám protokolı tiykarında islengen, maǵlıwmatlar bazası hám elektron kesteler menen jámáát bolıp islew imkaniyatın beretuǵın kárxana yamasa shólkem kólemindegi jańa informaciya ortalıǵın quraytuǵın kompyuter tarmaǵı bolıp tabıladı.
Intranet basqa kompyuter tarmaqlarınan tómendegi tárepi menen parıq etedi: bir yamasa bir neshe serverden shólkemlesken tarmaq klienti odaǵı maǵlıwmatlardan paydalanıw ushın olardıń qaysı serverde, qaysı katalogda, qanday at menen saqlanıp atırǵanlıǵın, olarǵa kirisiw usıl hám shártlerin biliwi zárúr boladı.
Internette bolsa bunday qolaysızlıqlardıń aldı alınǵan bolıp, onıń paydalanıwshısı bunday maǵlıwmatlardı biliwi shárt emes. Bunnan tısqarı, internet tarmaǵında ámeldegi bolǵan barlıq elektron hújjetler hám maǵlıwmatlar bazasın giperbog'lanishlar járdeminde óz-ara baylanıstırıp, birden-bir informaciya ortalıǵı qurıw, ol jaǵdayda qolay informaciya qıdırıw sistemaların shólkemlestiriw múmkin boladı.
Tarmaqlarǵa taǵı Bluetooth, Wi-Fi, Wi-Max sıyaqlı qurallar da kiredi.