"kompyuter tashkil etilishi"

UNIVAC (Universal Automatic Computer) kompyuterlari uchun 
UNIPRINTER deb nomlangan birinchi kompyuterga ulangan chop qilish 
qurilmasi yaratildi. Bu qurilma minutiga 600 satr (bir satrda 130 ta belgi) 
chop qilar edi.
1964 yili printer mexanizmini yaratgan muallifi koorporatsiya Seiko 
Epson birininchi matritsali printerni yaratishdi.
Matritsali printerlar yahshi lekin ularning chop etish tezligi, ovozining baland va sifati 
past edi. Hamma past tovushli yuqori sifatli shuning bilan birga arzon printeri 
bo‘lishini hohlar edi. 1970 yillar boshida birinchi purkagichli chop qilish tizimi 
yaratildi. 1976 yili IBM koorporatsiyasi tomonidan birinchi purkagichli 

---

31
5-Amaliy mashg’ulot  
Mavzu: Buyruqlar tizimi arxitekturasi 
Ishdan maqsad: Buyruqlar tizimi arxitekturasi o‘rganish va ular haqida 
bilim ko’nikmalarga ega bo’lish 
Аytsang - unutaman, ko`rsatsang - eslab qolaman, o`zim bajarib - 
anglab etaman. Nazariy qism:  
Buyruqlarning formatlari va xillari. Buyruq – amal kodi, ushbu amalda 
qatnashayotgan operanda yoki operandalar qayerdan olinishi va natija 
qayerga yozilishi kerakligi haqidagi axborotlardan iborat bo‘ladi buyruqlar 
to‘plami sathiga oid buyruqlar formatlarining bir nechta xillari keltirilgan.
  
Buyruqlar formatlarining to‘rtta xili. a) adressiz buyruq; b) bir adresli 
buyruq;
v) ikki adresli buyruq; g) uch adresli buyruq.
Buyruqlarda amal kodi – har doim bo‘ladi, ammo adreslar esa buyruqlarda 
bo‘lmasligi ham mumkin. Bunday buyruqlar adressiz buyruqlar deb ataladi. 
Qolgan xil buyruqlarda esa bitta, ikkita yoki uchtagacha adreslar ishtirok 
etishi mumkin.
MOVE R1, 4 – bir adresli buyruq; ADD R1, R2 – ikki adresli buyruq.
Buyruqlarning xillari:
1. Ma’lumotlarni ko‘chirib yozish buyruqlari – LOAD, STORE, 
MOVE
2. Ikkita operandalar ustida amallar bajarish buyruqlari – ADD, SUB,
AND, OR.

---

32
3. Bitta operanda ustida amallar bajarish buyruqlari – INC, DEC, NOT, 
RL.
4. Taqqoslash va shartli o‘tish buyruqlari – CMP.
5. Dastur osti dasturlarini (rus tilida – подпрограмма) chaqirish 
buyruqlari – CALL.
6. Sikllarni boshqarish buyruqlari.
7. Ma’lumotlarni kiritish-chiqarish buyruqlari – IN, OUT.
Pentium 4 protsessorining ko‘chirib yozish buyruqlari.
Buyruq
Tavsifi
Olib yozish buyruqlari
MOV, DST, SRC
SRC dan DST olib yozish
PUSH, SRC
SRC dan olib stekka yozish
POP DST
Stekdan DST ga olib yozish
XCHG DS1, DS2
DS1 va DS2 joylarini almashtirish
LEA DST, SRC
SRC ning haqiqiy adressini DSTga 
yozish
CMOV DST,SRC
Shartli ko‘chirish