Kompyuterning qoʻllanilish
matematika
i1 i1 i1
bunda (1) y(x ) y(i) (x ) , (33) i1 i1 i1 (2) y(i) (x ) y . (34) i1 i1 i1 |
9-rasm. |
(33) va (34) formulalardagi qoʻshiluvchilarning maʼnosini ochaylik. Geometrik nuqtai nazardan Eyler oshkor usuli algoritmining qara-
layotgan qadami [xi, xi+1] kesmada izlanayotgan y yechim grafigining boʻlagini y(i) yordamchi yechim grafigiga oʻtkazilgan urinma boʻlagi bilan almashtirishdan iborat. Bu jarayon quyidagi ikki bosqichda amalga oshiri- ladi:
izlanayotgan y yechim grafigi y(i) yordamchi yechim grafigi bilan
i1
almashtiriladi, natijada izlanayotgan y(xi+1) yechim oʻzining yordamchi yaqinlashishiga (33) xatolik bilan almashtiriladi;
y (i) (x )
y(i) yordamchi yechim grafigi unga oʻtkazilgan urinma – sodda
toʻgʻri chiziq bilan almashtiriladi, natijada
y (i) (x )
yaqinlashish
i1
qoʻshimcha (34) xatolik bilan yi+1 yaqinlashishga almashtiriladi.
Yordamchi yechimni uning grafigiga oʻtkazilgan urinmasi orasidagi xatolikni ifodalovchi (34) qoʻshiluvchi algoritmning (i+1)-chi qadamidagi qoʻshimcha xatolikni ifodalaydi. Shuning uchun u (i+1)-chi qadamidagi yoʻl qoʻyilgan lokal xatolik, boshqacha aytganda, (i+1)-chi qadamning lo- kal xatoligi deb ataladi.
(33) qoʻshiluvchining kelib chiqish maʼnosi esa boshqacharoq, yaʼni u oldingi xi tugundagi yi - toʻr yechim y(xi) - aniq yechimdan farq qilishidan kelib chiqadi (agar bu qiymatlar mos tushganda edi, u holda y(i) – yordam- chi yechim yechimning yagonaligi haqidagi teoremaga koʻra izlanayotgan y yechim bilan mos tushgan boʻlar edi va (33) qoʻshiluvchining qiymati nolga aylanardi). Shunga koʻra yi va y(xi) miqdorlar orasidagi farq algorit- mning oldingi qadamida yoʻl qoʻyilgan lokal xatolikdan kelib chiqadi, shuning uchun (33) xatolik (i+1)-chi qadamning jamlangan xatoligi deb ataladi.
izoh. Algoritmning birinchi qadamida, yaʼni oldindan berilgan y0
qiymat asosida y1 toʻr yechimni topishda urinma aslida izlanayotgan
yechimga oʻtkazilgan boʻladi (6-rasm), chunki bu holda jamlangan xatolik yoʻq va x1 tugundagi 1 – toʻr yechimning toʻla xatoligi birinchi qadamn-
umumiyroq qilib aytganda, uhar ikkala xatolik noldan farq qilib boshlaydi.
2
2
langan xatolik birincha qadamda yoʻl qoʻyilgan y1 toʻr yechimning y(x1) aniq yechimdan farqi boʻlgan lokal xatolik hisobiga paydo boʻladi, shuning uchun y(1) yordamchi yechim izlanayotgan y yechimdan farq qilib boshlaydi.
Xuddi shunday, uchinchi qadamda, umuman aytganda, nolinchidan
boshqalarida, ham
( 2) - lokal xatolik va ham
(1) - jamlangan xatolik x2
3
3
tugundagi y2 tor yechimning y(x2) aniq yechimdan farqi hisobiga paydo boʻladi, yaʼni y2 tor yechimning xatoligi
(1) (2) .
2 2 2
Bu yerdagi ikkinchi qoʻshiluvchi lokal xatolik boʻlib, ikkinchi qadamda yoʻl qoʻyilgan, birinchisi esa ikkinchi qadamda yoʻl qoʻyilgan jamlangan
1
xatolik (bu xatolik birinchi qadamda yoʻl qoʻyilgan ( 2) - lokal xatolik
hisobiga paydo boʻlgan). Shuning uchun uchinchi qadamdagi jamlangan xatolikni algoritmning oldingi birinchi va ikkinchi qadamlarida yoʻl qoʻyilgan lokal xatoliklarning natijasi deyish mumkin.
Download 239.37 Kb.
Do'stlaringiz bilan baham:
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling