Konchilik elektr mexanikasi”kafedrasi «Konchilik korxonalari elektr ta’minoti va elektrlashtirish» fanidan kurs loyihasi bajaradi

- I toifali elektr iste’molchilariga elektr ta’minotidagi uzilish kishilarning hayotini xavf ostiga qo’yadi, xalq xo’jaligi uchun katta zarar keltiradi, qimmatli qurilmalarni buzilishi va ko’plab xom-ash’yoning isrofga chiqishiga, murakkab texnologik jarayonni uzoq vaqtga izdan chiqishiga, kommunal xo„jalikning eng muhim jabhalarida ishning buzilishiga olib keladi. I toifali elektr qabul qiluvchilar elektr energiyasini kamida ikkita mustaqil ta’minlash manbalaridan olishlari shart va ularning elektr ta’minotidagi uzilish vaqti zaxiradagi manbani avtomatik ravishda ulashga ketadigan vaqt bilan belgilanadi.
Ushbu toifadagi elektr iste’molchilarga mustaqil manba sifatida ikki elektr stansiyasi yoki podstansiyalarning taqsimlash qurilmalarini ishlatish mumkin.
- II toifali elektr iste’molchilarning elektr ta’minotidagi uzilishi ko„plab mahsulotlarning ishlab chiqarilmasligiga, ishchilarning ommaviyturib qolishiga, mexanizmlar va korxona transportining ishlamasligiga, shahar va qishloq aholisi ko’p qismi normal faoliyatining buzilishiga olib keladi. II toifadagi iste’molchilar korxonalarda eng ko’p qismni tashkil qiladi.Ularning elektr ta’minotini ikkita mustaqil elektr manbalar orqali bajarilishi tavsiya etiladi.II toifali iste’molchilarda elektr ta’minotidagi uzilish vaqti zaxiradagi manbani navbatchi shaxs yoki maxsus brigada faoliyatining ulashga ketadigan vaqti bilan, ya’ni uzilish vaqtini 1 soat deb belgilangan.
- III toifali elektr iste’molchilariga, yuqorida aytib o’tilgan I va II toifali iste’molchilar turkumiga kirmaydigan barcha elektr qabul qiluvchilar kiradi. Ularning elektr ta’minoti bitta manba orqali bajarilishi mumkin.III toifali elektr iste’molchilarining elektr ta’minotidagi uzilish vaqti 24 soatdan oshmasligi kerak.
2. “ Traktor zavodi ” korxonasi uchun berilgan boshlang’ich ma’lumotlar


1-jadval

№	Sexlarning nomlanishi	Рn (кВт)	Kt	cosφ	Рsol.yor (Вт/м.кв)	Kt.yor	tgφ	F (м.kv)	toifa
1	Transmissiya sexi	2000	0,35	0,65	14.3	0,95	1,17	3411,72	3
2	Nasosxona	1800	0,75	0,8	12	0,85	0,76	1166,4	3
3	Quyuv sexi	1900	0,65	0,85	12,4	0,95	0,62	2726,46	1
4	Yig’ish sexi1	2840	0,65	0,4	14,3	0,95	2,29	3411.72	3
5	Bo’yash va ajratish sexi	1550	0,5	0,65	9,2	0,9	1,17	991.44	3
6	Shesteren sexi	2250	0,35	0,65	16,2	0,95	1,17	2558,79	2
7	Zavod boshqarmasi zavodi	400	0,6	0,8	16	0,95	0,75	1180,98	2
8	Yig’ish sexi 2	2300	0,32	0,6	14,3	0,93	1,33	2857,68	1
9	Markaziy ta’mirlash	800	0,32	0,6	14.3	0,95	1,33	1180.98	2
10	Tanlash binosi	550	0,5	0,75	12,4	0,9	0,88	1049,76	3
11	Motor sexi	1800	0,65	0,4	14.3	0,95	2,29	668,25	3
12	Shtamp preslash binosi	1300	0,6	0,65	15,6	0,95	1,17	1771,47	2
13	Yordamchi moslama ombori	160	0,7	0,65	12	0,8	1,17	1749,6	3
14	Oshxona	180	0,6	0,75	9,2	0,9	0,882	2558,79	3
15	Kompressorxona	1600	0,7	0,8	9,1	0,85	0,76	1180,98	1
16	jami

Traktor zavodining bosh plani.
2.1 Hisobiy quvvatlarni aniqlash
Zamonaviy sanoat korxonalarining elektr ta’minoti tizimini loyihalashda, yechilishi kerak bo’lgan murakkab texnik-iqtisodiy masalalarning asosini kutilayotgan elektr yuklamalarni to’g’ri aniqlash tashkil etadi. Elektr yuklamalarning hisobiy quvvatlarini hisoblash har qanday elektr ta‟minlash tizimini loyihalashda birinchi bosqich hisoblanadi. Elektr yuklamalarning hisobiy quvvatlarini aniqlash elektr tizimiga sarf bo’ladigan kapital mablag’lar, rangli metallar sarfi, elektr energiyasi nobudgarchiligi va ekspluatatsiya xarajatlarini aniqlashi bilan belgilanadi.
Agar hisobiy quvvat oshirib aniqlansa, kapital mablag„larning ortishiga, tanqis bo„lgan elektr qurilmalar va o’tkazgichlarning to’la imkoniyat darajasida ishlamasligiga va elektr energiyasi nobudgarchiligining oshishiga sabab bo’ladi. Yuklamani kamaytirib aniqlash esa elektr qurilmalarining tez ishdan chiqishiga, ayrim agregatlar ish unumdorligining kamayishiga, elektr ta’minoti tizimida nobudgarchiliklarning oshishiga, elektr energiyasi sifat ko’rsatkichlarining yomonlashishiga va elektr ta’minoti tizimi ishonchliligining kamayishiga olib keladi. Shuning uchun kutilayotgan yuklamalarni to’g’ri aniqlash elektr ta’minoti tizimini optimal loyihalashtirishning asosiy omilidir.
Hisobiy aktiv quvvat sifatida shunday davomli o’zgarmas yuklama qabul qilinadiki, uning ta’siridan o’tkazgich haroratining oshishi yoki izolyatsiyaning issiqlikdan eskirish darajasi, kutilayotgan o’zgaruvchan yuklamadagiga ekvivalent bo’ladi.
Hisobiy yuklamalarni aniqlashda quyidagi vaziyatlarga e’tibor berish kerak:
- sex va korxonalarning yuklamalar grafiklari vaqt o’tishi bilan texnologik jarayonni takomillashishi natijasida tekislanib boradi;
- ishlab chiqarishni avtomatlashtirish va mexanizatsiyalash elektr energiya sarfining oshishiga, ya’ni elektr yuklamalarning ortishiga olib keladi;
- sanoat korxonalari elektr ta’minoti tizimlarini loyihalashda ishlab chiqarishning kelajakdagi rivojlanishini, ya’ni korxona elektr yuklamasining yaqin 20 yil mobaynida ortishini hisobga olish kerak.
Elektr ta’minoti tizimilarini loyihalashda kutilayotgan hisobiy yuklamalarni aniqlash uchun ishlatiladigan usullarni ikki guruhga bo’lib qarash mumkin.
Birinchisi, asosiy usullar guruhi bo’lib, hisobiy yuklama quyidagi ko’rsatkichlar bo’yicha aniqlanadi:
- o’rnatilgan quvvat va talab koeffitsiyenti;
- o’rtacha quvvat va yuklamalar grafigining forma koeffitsiyenti;
- o’rtachaquvvat va hisobiy yuklamaning o’rta yuklamadan chetlashishi (statistik usul) – o’rtacha quvvat va maksimum koeffitsiyenti (tartibga solingan diagrammalar usuli).
Ikkinchisi, yordamchi usullar guruhi bo’lib, hisobiy yuklamani topishda quyidagi ko’rsatkichlar asos qilib olinadi:
- mahsulot birligiga to’g’ri keladigan elektr energiyasining solishtirma sarfi;
- korxona maydonining 1 m² yuzasiga to’g’ri keladigan elektr yuklama miqdori.
U yoki boshqa usulni tanlash, hisoblash usulining joiz xatoliliga qarab belgilanadi.Yaxlitlashtirilgan hisoblashlarda sex iste’molchilarining umumiy o’rnatilgan quvvatlaridan foydalaniladigan usullar ishlati- ladi.Ayrim elektr iste’molchilarning ma’lumotnoma ma’lumotlariga asoslangan holda, yuqoridagi usullar bilan hisoblash nisbatan aniq deb sanaladi.
Hisobiy yuklamani o’rnatilgan quvvat va talab koeffitsiyenti bo’yicha aniqlash taxminiy usul bo’lib, xomaki hisoblashlarda va umumkorxona yuklamalarini aniqlashda ishlatilishi tavsiya etilganligi sababli, ushbu ko’rsatilgan usuldan foydalanamizva nasosxonaning hisobiy quvvatlarini ko’rib chiqamiz:
- sexning hisobiy aktiv quvvati:

bu yerda,
P_n – o’rnatilgan nominal quvvat (elektr iste’molchilarning texnik pasportida ko’rsatilgan quvvat), (kVt);
k_t - mazkur guruh iste’molchilari uchun talab koeffitsiyenti (qiymati ma’lumotnomadan olinadi).
- sexning hisobiy reaktiv quvvati:

bu yerda, tg ning qiymati cos ga mos keladi.
cos - guruh iste’molchilari uchun ma’lumotnomadan olinadigan quvvat koeffitsiyenti:

- guruh iste’molchilari joylashgan sex maydonining yuzasi:



bu yerda,
a – sex yuzasining eni, (mm);
b - sex yuzasining uzunligi, (mm);
M – sex yoki zavodning masshtabi.
- sexning yoritishiga ketadigan hisobiy aktiv quvvat:



bu yerda,
Р_sol.yor - ishlab chiqarish maydonining 1 m² yuzasini yoritishiga ketadigan solishtirma quvvati, (Vt/m²);
k_t.yor - mazkur guruh iste’molchilari uchun yoritishiga ketadigan talab koeffitsiyenti (qiymati ma’lumotnomadan olinadi).
-sexning umumiy aktiv quvvati:

- sexning to’la quvvati:

- sexning hisobiy quvvat koeffitsiyenti:

- sexning hisobiy reaktiv quvvat koeffitsiyenti:

Xuddi shu tartibda, qolgan sexlar uchun hisobiy yuklamalarni aniqlab, jadval ko’rinishiga keltiramiz va natijalarini 2-jadvalga kiritimiz.


2-jadval

	Sexlarning nomlanishi	Px	Qx	F	Px.yor	Pum	Sx	cosф	Tgф
1	Transmissiya sexi	700	819	3411,72	46.34	746.34	1108.5	0.67	1.09
2	Nasosxona	1350	1012.5	1166,4	11.89	1361.89	1697.03	0.80	0.74
3	Quyuv sexi	1235	765.7	2726,46	32.11	1267.11	1480.50	0.85	0.60
4	Yig’ish sexi1	1846	4227.34	3411.72	46.34	1892.34	4631.56	0.40	2.23
5	Bo’yash va ajratish sexi	775	906.75	991.44	8.20	783.20	1198.17	0.65	1.15
6	Shesteren sexi	787.5	921.375	2558,79	39.37	826.87	1238.07	0.66	1.11
7	Zavod boshqarmasi zavodi	240	180	1180,98	17.95	257.95	314.54	0.82	0.69
8	Yig’ish sexi 2	736	978.88	2857,68	38.04	774.04	1247.91	0.62	1.26
9	Markaziy ta’mirlash	256	340.48	1180.98	16.04	272.04	435.81	0.62	1.25
10	Tanlash binosi	275	242	1049,76	11.71	286.71	375.19	0.76	0.84
11	Motor sexi	1170	2679.3	668,25	24.06	1194.06	2933.33	0.40	2.24
12	Shtamp preslash binosi	780	912.6	1771,47	25.92	805.92	1217.52	0.66	1.13
13	Yordamchi moslama ombori	112	131.04	1749,6	24.56	136.56	189.26	0.72	0.95
14	Oshxona	108	95.256	2558,79	9.77	117.77	151.47	0.77	0.80
15	Kompressorxona	1120	851.2	1180,98	9.52	1129.52	1414.34	0.79	0.75