Konferensiya maqolalar to'plami tayyor (5). pdf
Download 1.63 Mb. Pdf ko'rish
|
Pedagogikqobiliyatningturlarivaularningtasnifi
|
___________________________________________________________________________________ 1 ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA RTA MAXSUS VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT ZBEK TILI VA ADABIYOTI UNIVERSITETI IJTIMOIY-GUMANITAR FANLAR KAFEDRASI GUMANITAR FANLARNI QITISHNING ZAMONAVIY ILMIY Y 2-A viy respublika ilmiy-amaliy onlayn konferensiyasi M A T E R I A L L A R I Toshkent 2022 ISBN: 978-9943-8154-8-3 372.800.2 KBK: 74.267 hayotining barcha j bosqichi hisoblanadi. Shuning uchun ham mehnat bozorida raqobatdosh, yuqori malakali mamlakat ijtimoiy siyosatining asosiy negizini tashkil etadi. Mazkur masalani hal qilishda ijtimoiy- universitetida 2022-yil 19- - ilmiy-amaliy onlayn konferensiya materiallaridan iborat. 2022- -texnik tadbirlar rejasiga muvofiq tashkil etilgan. Ilmiy anjumanda -o qituvchilar, ijtimoiy- dqiqotlar olib borayotgan respublikamiz olimlari, doktorantlar va mustaqil tadqiqotchilarning maqolalari jamlangan. Sh. Sirojiddinov f.f.d., professor. Ilmiy muharrirlar: I. Aslonov. psixol.f.n., dotsent, D. Arapbaeva psixol.f.n., dotsent. Taqrizchilar: L. Raupova f.f.d. professor. V. Muxamedjanova t.f.n. dotsent, M. Karimova, Z.Umirova Tuzuvchilar: I. Aslonov. psixol.f.n., dotsent, D. Arapbayeva psixol.f.n., dotsent, Sh. Muxamedov, S.Haydarov, G.Jobborova, F.Karimov, A. Zarifov Sahifalovchi va dizayner: A.Zarifov. javobgardirlar. 372.800.2 KBK: 74.267 ISBN: 978-9943-8154-8-3 P MCHJ nashriyoti, 2022 y. 331 yirik falsafiy-axloqiy masalalariga z qarashlarini bayon etadi, eng il or insonparvar axloqni tashviq etadi. Xulosa rnida shuni aytish mumkinki, adabiyotshunos olim Izzat Sulton Zahmatkash olim ulu shoirning barcha asarlari hamda Navoiy zamondoshlari tarixchi, adabiyotshunos olimlar asarlari asosida ulu zbek shoirining tarjimai holini, k y hayoti, ijodi, ijtimoiy-siyosiy faoliyati haqida qimmatli lar beruvchi ulkan badiiy obidadir. Foydalanilgan adabiyotlar r yxati: 1. Izzat Sulton. Navoining qalb daftari. Toshkent: afur ulom nomidagi badiiy adabiyot nashriyoti, 1969. 2. Sirojiddinov Sh., Yusupova D. Navoiyshunoslik. Toshkent: Tamaddun, 2018. 3. Sirojiddinov Sh. Alisher Navoiy aqidalari. Toshkent: Navoiy universiteti nashriyot-matbaa uyi, 2018. 4. Q shjonov A. Ilm va ijod olamida. T., 1980. B.46. 5. Mamajonov S. Ulkan olim va dramaturg // Saodat. 1980. - B.10 PEDAGOGIK QOBILIYATNING TURLARI VA ULARNING TASNIFI T xtaqulova Dildora Shukurjon qizi Tarjima nazariyasi va amaliyoti fakulteti 207-guruh talabasi Ilmiy rahbar: Karimov Farxod Toshtemirovich karimov.f8208@gmail.com Alisher Navoiy nomidagi qituvchisi Pedagogik faoliyatdagi muhim jihatlardan biri bu pedagogik qobiliyatdir. Pedagogik qobiliyat bu qobiliyat turlaridan biri b lib, kishining pedagogik faoliyatga yaroqliligini va shu faoliyat bilan muvaffaqiyatli shu ullana olishini aniqlab beradi. Pedagogik psixologiyada qituvchilik faoliyatida pedagogik qobiliyatlarning tutgan rnini ilmiy izohlab berishga oid samarali tadqiqotlar olib borilgan. Pedagogik qobiliyat ham z navbatida bir qancha turlarga b linadi. Dunyo olimlari pedagogik qobiliyatni zlarining nazariyalariga asoslanib, turlicha guruhlarga ajratib chiqishgan. Masalan: F.N.Gonobolin pedagogik qobiliyatni quyidagi turlarga ajratishni taklif qilgan. 1. Didaktiv qobiliyatlar 332 2. Akademik qobiliyatlar 3. Pertseptiv qobiliyatlar 4. Kommunikativ qobiliyatlar 5. Tashkilotchilik qobiliyati 6. Avtoritat qobiliyatlar 7. Kommunikativ qobiliyatlar 8. Pedagogik xayolot 9. Diqqatni taqsimlay olish qobiliyati T.I.Gavakov esa quyidagicha ifodalagan; - oluvchilarni his eta olish qobiliyati - kishilar bilan samimiy muloqot olib borish, muloqotchanlik - kasbiy yetuklik - rsatish va mantiqiy ishontirish qobiliyati - z- zini boshqara olish qobiliyati - ijodiy ishga qobiliyatlilik Tarbiyaviy ishni tashkil etish bilan bo liq qobiliyatlar esa, boshqa shaxslarning ichki hissiyotlarini tushuna olish, boshqalar haqida qay urish, zini taqlid uchun namuna sifatida k rsata olish, tarbiyaviy jarayonda har bir shaxsning ziga xos shaxsiyliklarini hisobga olish, ra batlantirish, bir-birini tushuna olish, vaziyatga mos ravishda muloqot uslubini tanlay olish, zining shaxsiy tajribalarini boshqalarga yetkazib bera olish, z ustida mustaqil shu ullana olish va rivojlantirishda namoyon b ladi. Pedagogika va psixologiya sohasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlarga asoslanib, beruvchining pedagogik mahoratlarini quyidagicha tavsiflash mumkin: 1. Oson y l bilan murakkab b lgan bilimlarni oluvchiga tushuntira olish qobiliyati didaktik qobiliyat deb ataladi. Bunda qituvchi quv q llanmalarini tushunarli tarzda quvchiga yetqaza olishi kerak, quvchilarda mustaqil fikrlay olish k nikmalarini shakllantirishi va zaruriyat tu ilganda quvchiga yanada tushunarli b lishi uchun quv q llanmalariga zgartirish kirita oladi va yanada soddalashtirish oqibatida murakkab narsa oddiy holatga keladi. 2. Barcha fanlar b yicha muayyan bilimlarga ega b lishlik akademik qobiliyatdir. Ushbu qobiliyatga ega b lgan beruvchi z faniga oid b lgan quv q llanmasi bilan cheklanib qolmay, izlanishlar orqali, fan-texnika va ijtimoiy-siyosiy hayotga doir qiziqishlar orqali yanada k proq bilimga ega b ladi. 3. rsata olish pertseptiv tur deyiladi. Ushbu turda oluvchining emotsional holatini xolis baholagan holda, psixologik ziga xoslikni aniqlay olish lozim. 4. lishi, zlash talab etiladi. 333 5. quvchilarni xilma-xil faoliyat turiga jalb qilish uchun tashkilotchilik qobiliyati mujassam b lishi lozim. Ushbu qobiliyat orqali quvchilarni guruh b lib ishlashga, muhim vazifalarni jamoa b lib hal qilishga ruhlantiradi. 6. Avtoritar qobiliyat, bunda talim beruvchining dadilligi, chidamliligi, quvchilarga etishga, bu ishonchni quvchilarga yetkaza olishiga bo liq b ladi. 7. Muomala va muloqot rnata olish qobiliyati, bunda quvchilar bilan har qanaqa vaziyatda chiqishib keta olish, zaro munosabat rnata olishlik talab etiladi. 8. Oldindan k ra olishlik qobiliyatiga ega b lish bu degani; quvchilar kelajagini uning harakatlari orqali bashorat qila olish. Ushbu qobiliyat pedagogik optimizimga, tarbiyaning qudratiga, odamga ishonish bilan bo liq. 9. Diqqatni taqsimlash qobiliyati bir necha obyektlarga bir davrning zida z munosabatini bildirish. Qobiliyatli, tajribali qituvchi materialni bayon qilish mazmunini va shaklini, z fikrini (yoki quvchi fikrini) diqqat bilan kuzatadi, ayni vaqtda barcha quvchilarni z diqqat- tushunmaslik alomatlarini hushyorlik bilan kuzatib boradi, barcha intizom buzilish bordan qochirmaydi, nihoyat z shaxsiy xatti-harakatlarini (mimikasi, pantomimikasi, yurish-turishini) ham kuzatib boradi. 10. Konstruktiv qobiliyat - quv-tarbiya ishlarini rejalashtirish va natijasini oldindan aytish qobiliyati. Bu qobiliyat quvchi shaxsining rivojini loyihalashga, quv-tarbiya mazmunini, shuningdek, quvchilar bilan ishlash metodlarini tanlab olishga imkon beradi. 11. Tadqiqotga layoqatlilik, z faoliyatini, bu faoliyat jarayonini va uning natijalarini tekshirish hamda rganish natijalariga muvofiq faoliyatni qayta qurish qobiliyati gnostik qobiliyat deb ataladi. Olimlarning uzoq yillar olib borgan ilmiy tadqi qotlari va kuzatishlari natijasida pedagogik qobiliyatning quyidagi asosiy sifatlari ajratib k rsatilgan: 1. z kasbiga muhabbat, quvchilarni seva olishi. 2. Mutaxassislik fanini mukammal bilishi, unga qiziqishi. 3. Pedagogik taktga (odob va g zallikka) ega b lish. 4. Bolalar jamoasiga singib keta olish. 5. z mehnatiga ijodiy yondashish. 6. Javobgarlikni his etish. 7. Tarbiyaviy bilimlarni egallaganligi. Shu rinda aytadigan b lsak ushbu pedagogik qobiliyatlarning barchasi rinadiki, ushbu qobiliyatlarning barchasiga ega b lishlik talab etiladi, albatta, imkon boricha mukammal inson b lmaganidek ushbu qobiliyatni hammasini t laqonli bajarishning imkoni ham b lmasligi mumkin. Ushbu holatlarda beruvchi zining boshqa qitish metodikasi va qobiliyatlari orqali osongina chiqib ketishi mumkin. 334 Shuningdek, pedagogik takt psixologiyasini rganishda psixolog I.V.Straxov benihoya katta hissa q shgan. Uning fikricha bunda muhimi llashda maqsadga muvofiq pedagogi olish, quvchi shaxsining psixologik xususiyatlari va uning imkoniyatlari hamda mazkur pedagogik holatlarini hisobga olish zarurdir.[4] Maxsus pedagoglik qobiliyatlari ichida shundaylari ham borki, ularni aniq ular har ikkalasi uchun ham bir xilda zarurdir. Bu narsa - pedagogik muloqot, muomaladir. Psixolog olim V.A.Kan-Kalik bunday qobiliyatni tadqiq qilib shunday Muloqot uning eng murakkab tomonlaridan biridir, negaki u orqali pedagogik faoliyatning eng asosiy maqsadi - amalga - shaxslara muhim tomonidir. kommunikativ qobiliyat - bu bolalar tuqlarini talabalarini vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash bilan birga ularning qalbida olijanob fazilatlarni qaror toptiradilar. Shunday ekan, pedagoglarning pedagogik mahoratida shaxsiy faoliyat tizimini ishlab chiqish muhimdir. Hayot - kashfiyotlar olami. Tajriba, uslub, fikrlar rang-barang. U samarali mehnat natijasida isbot va dalillar sohasidagi muvaffaqiyatlarining muhim sligi zarur. Xulosa rnida shuni yodga olishimiz lozimki, har bir inson zining turli xil qobiliyatlari bilan yaratiladi, hayotiy tajribasi, malakasi orqali ushbu qobiliyatlar sayqallanib boradi. Inson qachongina biror vaziyatga duch kelmasa aslo qobiliyatini bila olmaydi. beruvchi ham oluvchining shaxsiy harakterlari orqali z 335 qobiliyatlarini kashf etadi. Agarda yuqorida lab tilgan qobiliyatlarning bir nechtasi mujassam b lmasa, u holda beruvching z shaxsiy qobiliyati kelib chiquvchi b shliqni t ldirishga yordam beradi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. - - 2. Azizx jaeva N. N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU, 2006. 3. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. Darslik. N. T. Omonov, N. - 2009. 4. Xoliqov A. Pedagogik mahorat. T. : IQTISOD-MOLIYA, 2011. 5. Hikmatnoma. //T plovchi N. Eshonqulov. Toshkent: Ch lpon, 1992 3 NUTQ MADANIYATI HAQIDA TUSHUNCHA VA UNING ASOSIY ELEMENTLARI Xamidullayeva Umida Maxmud qizi Tarjima nazariyasi va amaliyoti (ingliz tili) fakulteti talabasi Ilmiy rahbar: Qahhorov ktam Jamolovich oktamqahhorov1983@gmail.com Alisher Navoiy nomidagi ToshD tyutori puxta rganish, uning tovushlar tizimi, lu aviy tarkibi, grammatik qurilishini, fanning boshqa sohalari bilan aloqadorligini rganishga ba ishlangan qator ishlar notiqlik san atini rganish b yicha ham ancha muvaffaqiyatlarga erishildi. Bu yutuqlar filologik y nalishdagi oliy muassasalari qoshida nutq madaniyati masalalarini rganuvchi alohida b limlarning tashkil qilinishi, alohida fan sifatida oliy quv yurtlari -axborot vositalari matbuot, y ibot-tashviqot ishlarining y lga q jamoalarida taniqli s z ustalari, notiqlar bilan uchrashuvlar, davra suhbatlarining tkazilishida yaqqol k rganishga qaratilgan har xil darslik va quv q llanmalarning yaratilishi, sharq notiqlik san atini tadqiq etish, k pchilikka sodda va ravon tilda tushuntirishga Download 1.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|