Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
128 
qatoriga kiritmaydi [2.62]. ―Y‖ undoshida ovoz shovqiniga nisbatan koʻproq boʻlganligi 
sababli,sonorlar qatoriga kiritish toʻgʻri boʻladi deb oʻylaymiz. Undosh fonemalar 
korrelyativ va korrelyativ boʻlmagan (nokorrelyativ – O.J.) undosh fonemalarga ajraladi. 
Shu oʻrinda ―korrelyativ belgi‖ nima degan savol tugʻilishi tabiiy holdir. 
Korrelyativ belgi-bir-biriga qarama-qarshi turgan ikki undosh fonemaning oʻzaro bir-
biridan qaysidir jihati bilandir (sirgʻaluvchi-portlovchi, jarangli-jarangsizlik, tilning hosil 
boʻlish oʻrniga koʻra va hokazo – O.J.) farq qilish xususiyatidir. Masalan: ―g va k‖ undoshi 
uchun jarangli va jarangsizlik korrelyativ belgi hisoblansa-da, ―y‖ undoshining jaranglilik 
belgisi farqlovchi belgi hisoblanmaydi. Sababi shundaki, ―y‖ undoshi bilan bitta guruhda 
jaranglilik belgisiga zid ravishdagi jarangsizlik belgisi borligi uchun farq qiladigan undosh 
fonema oʻzbek tilida yoʻqdir. Tarixan 5 ta davrni oʻz boshidan oʻtkazgan, shu bosqichlar 
ta‘sirida rivojlangan yoxud rivojlanishda davom etayotgan oʻzbek tili fonemalar tizimi juda 
uzoq tarixiy taraqqiyot bosqichini bosib oʻtmoqda. Undoshlar tizimi globallashuv paytida 
dolzarbligi bilan haligacha muammoli, tortishuv-bahslarga boy, oʻrganilishi kerak boʻlgan 
sohalardan biri hisoblanadi. 
Barcha sohalarda boʻlgani kabi bu sohada ham erishilgan yutuqlar bilan birgalikda, 
aniq bir xulosaga kelinmagan kamchiliklar ham bir talaydir. 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI: 
1. A.Нурмонов. Tанланган асарлар. 1-жилд. – T.: 2004 
2. H.Jamolxonov. Hozirgi oʻzbek adabiy tili. – T.: Talqin, 2005. 
3. R.Sayfullayeva. Hozirgi oʻzbek adabiy tili. – T.: 2009. 
4. @uz.m.wikipedia.org. 
5. @qomus.info. 

---