Konferensiyasi

“Everistik suhbat” metodi. Everistik suhbat metodi o`quvchilarni o`ylashga tafakkur 
etishga undashi bilan ahamiyatli. Everistik suhbat jarayonida ham o`qituvchi ham 
o`quvchining dialogik nutqi shaklidagi savol-javoblarga asoslanadi. Biroq everistik suhbat
o`qituvchi tomonidan tayyorlangan savollarga oquvchi darslikdan yoki boshqa o`quv 
materiallardan tayyor javobni ololmaydi. Everistik suhbat savollari o`quvchini o`ylashga 
o`quv mashg`ulotlari davomida olgan bilimlarini bir qadar amaliy tadbiq etishga undaydi. 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
198 
TABIATNING INSON VA JAMIYAT BILAN UYGUNLIGI 
 
N.Xodjibolayeva, o‗qituvchi, 
Z.Xakimova, talaba, 
Farg‘ona davlat universiteti 
 
«Tabiat – yunoncha «phisiske» so‗zidan olingan bo‗lib, vujudga kelmoq, dunyoga 
kelgan ma‘nolarini bildiradi. «Tabiat» so‗zi narsalarning moxiyati xamma narsalarning 
yigindisi va insonni ifodalaydi. 
Inson o‗zining kelib chiqishi va yashashi nuqtai nazardan tabiatning bir bo‗lagidir. 
SHu ma‘noda tabiat, mazmuni jixatidan, bevosita xamma faoliyatning yig‗indisi, xamma 
narsa va vokealarning umumiy bog‗lanishi, umuman borligidir. Tabiat tushunchasi ikki hil 
ma‘noda qo‗llaniladi. Keng ma‘noda butun borliq, olamning cheksiz hilma-hilligining 
aniq namoyon bo‗lishi sifatida bunda tabiat «borliq», «voqe‘lik», «koinot», «olam» 
tushunchalarining sinonimidir. Ularning hammasi butun borliq yigindisini, shu jumladan 
insonni xam ifodalaydi.»
15
Tor ma‘noda esa tabiat insonning geografik muhitini anglatadi. Inson va tabiat 
o‗rtasidagi muxit insoniyat sivilizatsiyasining tarakkiyoti bilan bog‗lik ravishda o‗zgarib 
turadi. 
Bizning tevarak atrofimizni hilma-hil kurinishdagi, shakldagi turli-tuman moddiy 
ob‘ektlar o‗rab olgan. U turli xil xossalariga va xususiyatlarga egadir. Bir payt xamma 
jismlar materialning bulinmas shakli atomlardan tashkil topgandir, degan tasavvur 
xukmron edi. Atomlarning tuzilganligi xakidagi farazlar asrimizga kelib uzil-kesil 
tasdiqlandi. 
Hozirgi zamon fanlarining xulosalariga ko‗ra, atrofimizdagi har kanday jism 
molekulalardan tashkil topgan molekulalar esa atomlardan tuzilgan. Biz ko‗rib turgan 
jismlanning bunday bo‗linishi tabiiy fanlar tomonidan isbotlab ko‗yilgan. Ammo tabiatga 
falsafiy yondashilganda, uning yuqorida sanab o‗tganimizdek, sinonimlarga to‗xtalmasdan 
bo‗lmaydi. 
Borliq - falsafiy tushuncha, o‗zida butun mavjudotni, uning o‗tmishi, xozirgi davri va 
kelajagini xam qamrab oladi. Kishilar azaldan o‗zini qurshab turgan olamni falsafiy nuqtai 
nazardan tushunishga xarakat kilib kelgan. Borlik tushunchasi olamni falsafiy anglash 
uchun ishlab chikilgan asosiy tushunchadir. 
Ilmiy falsafa nuqtai nazaridan borliq tushunchasi sermazmun, ko‗p qirrali bo‗lib, 
insonga bog‗lik bo‗lmagan xolda mavjud bo‗lgan ob‘ektiv olamni ifodalash, aks 
ettirishdirdi. Borliq tushunchasi orqali kishilar o‗z ongida dunyoning mavjudligi uning 
cheksizligi, abadiyligi, yaxlit va bir butunligi xakida umumiy tasavvurga ega bulardi. 
Buning asosiy turlarini moddiy predmetlar, jarayonlar borligi, inson borligi, ma‘naviy
borliq, ijimoiy borliq tashkil etadi. 
15
«Falsafa» qisqacha izohli lug’at, 298 – b.

---