Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
52 
va tekshiruvlardan o‗tish juda muhim. Chunki hozir eng asosiysi – bolaning umumiy 
salomatligini 
mustahkamlashdir. 
Birinchi oylardanoq chaqaloqning rivojlanishi o‗z tengdoshlarinikidan sezilarli darajada 
ortda qolayotgani seziladi. Turli sabablar ko‗ra, shu jumladan past tonus tufayli u tez 
charchab qoladi, kam uyg‗oq bo‗ladi, nigohini yaxshi fiksatsiya qilolmaydi. O‗yinchoqlarga 
bo‗lgan qiziqishi tez yo‗qoladi, hatto o‗z ota-onasiga ham unchalik e‘tibor qilmaydi. 
Bola buni ota-onasini yaxshi ko‗rmasligi uchun emas, balki o‗z his-tuyg‗ularini 
ifodalash imkoniyati hozircha unda juda cheklanganligi uchun qiladi. Harakatlar rivoji 
borasida ham ortda qoladi – bunday bolalar boshlarini o‗rtacha uchinchi oyga yaqin ushlay 
boshlashadi, 9-12 oylarda o‗tirishni, 1,5-2 yoshlarga yaqin esa yurishni o‗rgana boshlashadi. 
Organizm xuddi mudrayotganday va rivojlanishga unchalik intilmayotganday tuyuladi. 
Ammo aslida u o‗sishni xohlaydi va tashqaridan beriladigan ko‗makni kutadi. Albatta, 
rivojlanish borasida ortda qolishni butkul bartaraf etib bo‗lmasligini, chunki asosiy sabab, 
ya‘ni sindrom organizmda qolishini oldindan aytib qo‗yish kerak. Biroq bola bilan 
muntazam va maqsadli ravishda shug‗ullanilsa, u tezroq rivojlanib, unga tabiat tomonidan 
berilgan salohiyatni tezroq ro‗yobga chiqara boshlaydi. Aksincha, agar bola faollikdan 
cheklab qo‗yilsa, ota-ona undan ham kechroq rivojlanishga duch kelishi mumkin. 
Xo‗sh, bola uchun qanday sa‘y-harakatlar foydali bo‗lishi mumkin? Bu savolga eng 
yaxshisi farzandingizni tug‗ilganidanoq kuzatib borishi mumkin bo‗lgan shaxsiy defektolog 
javob bera oladi. Shuning uchun iloji boricha ertaroq shunday mutaxassisni izlang: mahalliy 
reabilitatsiya markazlari, tibbiy-ruhiy maslahatxonalarga murojaat qiling. Agar yaqin orada 
bunday muassasa bo‗lmasa, unda pediatr eng birinchi va asosiy maslahatchi vazifasini 
bajarishi kerak. U bolaning xastaligi to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida farzandingizga 
qanday uqalash to‗g‗ri kelishini, qanday jismoniy yuklama unga mosligini aniqlab beradi. 
Maxsus hamda oddiy sog‗lom bolalar uchun umumiy rivojlantiruvchi adabiyotlarni sotib 
olish bu boradagi ikkinchi qadamingiz bo‗ladi. 
Bola bilan kichkinalarga mo‗ljallangan oddiy dastur bo‗yicha shug‗ullanganda, 
tabiiyki uning ahvolini ham inobatga olish kerak. Defektologlar quyidagi tamoyilga 
asoslanishadi: bolaning funksiyalari uyg‗unlikda, ammo aniq muddatga bog‗lanmagan 
holda rivojlanishi kerak. Shuning uchun yutuqlar ortidan quvmang, bolaga keragidan ortiq 
aqliy va jismoniy mehnatni yuklasangiz, qadam-baqadam uni oldinga harakat qildirish 
o‗rniga, uning noroziligini keltirib chiqarishingiz mumkin. Buning natijasida biroz vaqtdan 
so‗ng shunchaki yaqinlashishga harakat ham unda affektiv javobni uyg‗otadigan bo‗ladi. 
Aksar hollarda bunday vaziyat shaharlik bolalarda yuz beradi, chunki katta shaharning 
tezkor maromida yashovchi ota-onalar sabrsiz bo‗lib, o‗z istak-xohishlari bilan bolaning 
imkoniyatlarini taqqoslashmaydi. Ko‗p hollarda esa, oddiy qishloq ayolining farzandi 
nazariy tomondan bilimdonroq bo‗lgan shaharlik ayolning bolasiga qaraganda yaxshiroq 
rivojlanadi. Bamaylixotir hayot tarzi, bola bilan sabr-toqatli muomala qilish, ma‘naviy 
oqillik kitoblardan olingan sxolastik bilimlarga qaraganda ko‗proq foyda keltiradi shekilli. 
Agar yaxshi natijaga erishishni istasangiz, o‗z farzandingizga nisbatan juda e‘tiborli 
bo‗lishingiz, u siz bilan muloqotga kirishishga tayyor bo‗lgan paytni, sizdan yordam 
kutayotgan vaqtni anglab yeta olishingiz kerak. Farzandingiz bilan doim birga, ammo biroz 

---