Konferensiyasi

uchun asosiy qurol tushuniladi. So„nggi paytlarda zamonaviy lingvistik tadqiqot 
materiallarida diskurning quyidagi tiplari ajratiladi: pedagogik, siyosiy, tanqidiy, 
4
Арутюнова Н. Д. Дискурс // Лингвистический энциклопедический словарь; гл. ред. В. Н. Ярцева. – М. : Сов. 
Энциклопедия, 1990. 
5
Сафаров Ш. Прагмалингвистика. -Т.:ФзМЕ, 2008, - 286 б.

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
91 
harbiy, diniy, iqtisodiy, ilmiy, o„quv, publitsistik, reklama va h.k. Ya‘ni inson 
faoliyatining har qanday jabhasiga taalluqli diskurslar mavjud. Diskursning yana bir tipi 
sifatida iqtisodiy diskurs ham tobora ommalashmoqda. 
Iqtisodiy diskurs – ma‘lum bir iqtisodiy fikrlar jarayonida yuzaga keladigan 
diskurs tipidir. Iqtisodiy diskursning aspektlari tovar, pul, foyda, bozor, investitsiya, 
iqtisodiyot, iqtisodiy faoliyat kabi bazaviy tushunchalardan iborat
6
Iqtisodiy diskursni 
quyidagi belgilariga ko‗ra turlarga ajratish mumkin: 
1) sug‗urta qatlamidagi diskurs, bank diskursi (institutsionallik belgisiga ko‗ra); 
2) korxona rahbarining og‗zaki diskursida hosil bo‗luvchi diskurs (shaxsiy va 
institutsional diskursning taqqoslanish belgisiga ko‗ra); 
3) iqtisodiy mavzudagi gazeta va jurnal diskursi, iqtisodiyotga oid dissertatsiyalar, 
ilmiy maqolalar (janriy belgisiga ko‗ra).
7
Iqtisodiy diskurning mavjudligi asosida iqtisodiy matnlarni tarjima qilishning maxsus 
nazariyasi ham mavjudligini tushuntirish mumkin. Ta‘kidlash mumkinki, bu kabi 
matnlarning tarjimasi o‗ziga xos xususiyatlarga egadir. 
Zamonaviy iqtisodiy diskurs tushunchasi quyidagi xususiyatlarga egadir: 
1) Strukturasining murakkabligi va bir jinsli emasligi; 
2) Muloqot qatnashchilarining turlichaligi (olimlar, mutaxassislar va nomutaxassislar); 
3) Turli muloqot vaziyatlari. 
"Diskurs" tushunchasi o'ziga xoslikni boshdan kechirgan holda qayta tiklanish 
davrining ahamiyati sifatida diqqat markazida bo‘ladi. Bu atamaning oʻzi lotincha discursus 
soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, ―aylanish, harakat‖ degan maʼnoni anglatadi. Vaqt o'tishi 
bilan jismoniy tekislikning tartibsiz xaotik harakatlari o'zgartirildi. Ular turli xil, "ko'p 
yo'nalishli" fikrlar, g'oyalar, turli odamlarning bir muammo bo'yicha turli qarashlari bilan 
bog'lana boshladi. Keyinchalik ma'noning yana bir o'zgarishi sodir bo'ldi. Diskurs 
tushunchasi ko'pchilikning so'zsizligi bilan doimiy ravishda bog'lana boshlaydi. Bu nima 
ekanligini tushuntirish juda oddiy. Deyarli har qanday axborot xabari: kundalik bo‗lsin, 
siyosat, mafkura, madaniyat, fan, harbiy sohada bo‗lsin – mohiyati bir xil – bu diskurs 
turlaridan biri. 
Ushbu soha mutaxassisi, Amsterdam universiteti professori TA Van Deyk o'zining 
asosiy vazifasini kommunikativ sifatida belgilaydi - fan, mafkura, madaniyat kabi 
makroijtimoiy hodisalarni deyarli har bir inson uchun mikroijtimoiy darajaga aylantirish. 
dozalangan axborot ta'siri.
8
Matn va diskurs o'rtasidagi farq nima? Axir, ularning bir umumiy jihati bor: yuqori 
sifatli diskurs o‗z zamirida birlamchi komponent – matnni o‗z ichiga oladi. Biroq, yuqorida 
aytib o'tganimizdek, bunday matn akademik yoki statistik xarakterga ega emas.Uning 
samaradorligi birinchi o'ringa chiqadi, ya'ni bashorat qilingan va amalga oshirilgan diskurs 
6
Карасик В.И. О типах дискурса. Языковая личность: институциональный и персональный дискурс.- В., 2000. 
7
Карасик В.И. О типах дискурса. Языковая личность: институциональный и персональный дискурс.- В., 2000. 
8
“Tilshunoslikdagi zamonaviy yo‘nalishlar: muammo va yechimlar” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy onlayn 
konferensiya materiallar Andijon.; 2020. 

---