Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
100 
-yaqin munosabatlar paytida ehtiyotkorlikka amal etish; 
-tortishuvlardan so‘ng farzandga yomon munosabatda bolmastlik. 
Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki ―Xadisi sharif‖da keltirilganidek farzand 
tarbiyasida faqatgina olloh taollogina emas balki ota-onalar ham sababchidirlar. 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‟YXATI: 
 
1. Vasila karimova-Ijtimoiy psixologiya. Toshkent , 2007 yil. 
2. F.A.Akramova-Ijtimoiy psixologiya. Toshkent , 2007 yil. 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
101 
FUNKSIYA GRAFIGINING ASIMTOTASI. 
Abdurahmonov Umidjon Shoqosim o„g„li 
(Qo‗qon DPI o‗qituvchisi) 
No„monova Dilbarxon 
(Qo‗qon DPI talabasi) 
 
Annotatsiya. Ushbu maqolada Funfsiya grafigining asimtotasi haqida fikr-
mulohazalar yuritilgan. Funksiya grafigi asimtotasi misollar yordamida tushuntirib 
o‗tilgan. 
Kalit so‟zlar. Funksiya, grafik, asimtota, vertical, gorizontal, masofa, limit, 
chiziq,hisoblash. 
 
x
f
y

funksiya vа uning grаfigi Г bеrilgаn bo‗lsin. Аgаr Г chiziqning shundаy bir 
 


0
0
;
x
f
x
M
nuqtаsi vа shundаy bir l to‗g‗ri chiziq mаvjud bo‗lib, M nuqtаdаn bоshlаb 
hisоblаngаndа, Г chiziqning vа l to‗g‗ri chiziqning mоs nuqtаlаri оrаsidаgi mаsоfа 











x
x
a
x
a
x
a
x
,
,
0
,
0
dа chеksiz kichrаysа, l to‗g‗ri chiziq Г 
grаfikning аsimptоtаsi dеyilаdi. 
Funksiya grаfigining vеrtikаl, gоrizоntаl vа оg‗mа аsimptоtаlаri mаvjud bo‗lishi 
mumkin. Ulаrni аlоhidа-аlоhidа qаrаb chiqаmiz. 
Аgаr 
 
x
f
a
x
0
lim


yoki 
 
x
f
a
x
0
lim


limitlаrning аqаlli birоrtаsi 


yoki 


gа tеng 
bo‗lsа, 
a
x

to‗g‗ri chiziq f funksiya grаfiginingvеrtikаl аsimptоtаsi dеyilаdi. 
1-misоl. 


3
log
2


x
y
funksiya 
3


x
vеrtikаl 
аsimptоtаgа 
egа, 
chunki







3
log
lim
2
0
3
x
x
(1-rasm). 
2-misоl. 
1


x
to‗g‗ri chiziq 
1
1


x
y
funksiya grаfigining vеrtikаl аsimptоtаsidir, 
chunki





1
1
lim
1
x
x
(2-rasm).. 
Аgаr 
 
b
x
f
x



lim
, 
 
b
x
f
x



lim
shаrtlаrning аqаlli birоrtаsi bаjаrilsа, 
b
y

to‗g‗ri chiziq 
 
x
f
y

funksiya grаfigining gоrizоntаl аsimptоtаsi dеyilаdi. 
3-misоl. 
0
1
1
lim




x
x
bo‗lgаni uchun 
0

y
to‗g‗ri chiziq 
1
1


x
y
funksiya 
grаfigining 


x
dаgi gоrizоntаl аsimptоtаsi bo‗lаdi. Bu to‗g‗ri chiziq shu funksiya 
grаfigining 


x
dаgi gоrizоntаl аsimptоtаsi hаmdir (2-rasm).. 
4-misоl. 


2
3
2
lim




x
x
bo‗lgаni uchun 
2

x
to‗g‗ri chiziq 
x
y
3
2


funksiya 
grаfigining gоrizоntаl аsimptоtаsidir (3-rasm).. 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
102 
Аgаr 
  



0
lim





b
kx
x
f
x
, 
  



0
lim





b
kx
x
f
x
tеngliklаrning аqаlli 
birоrtаsi bаjаrilsа, 
b
kx
y


to‗g‗ri chiziq 
 
x
f
funksiya grаfigining оg‗mа аsimptоtаsi 
dеyilаdi, bundа 
0

k
5-misоl. 
1
1



x
x
y
funksiya 
1


x
y
оg‗mа аsimptоtаgа egа (4-rasm).. 
Аgаr 
 


0
,
lim




k
k
k
x
f
x
vа 
 


b
kx
x
f
x




lim
chekli limitlar mavjud bo‗lsa, 
b
kx
y


to‗gri chiziq 
 
x
f
funksiya grafigining 


x
dagi og‗ma asipmtotasi 
bo‗lishligi, shuningdek, 
 


0
,
lim




k
k
k
x
f
x
vа 
 


b
kx
x
f
x




lim
chekli limitlar 
mavjud bo‗lsa, 
b
kx
y


to‗g‗ri chiziq 
 
x
f
funksiya grafigining 


x
dagi оg‗ma 
аsimptotasi bo‗lishligi oliy matematika kursida isbotlanadi. 
Biz funksiyaning оg‗ma аsimptotasini izlashda shu tasdiqlardan foydalanamiz. 
6-misol. 
 
6
1
3
4



x
x
x
f
funksiya grafigining og‗ma asimptotasini topamiz. 
Yechish.
 


 


0
6
1
lim
lim
,
1
6
1
lim
lim
3
4
3
4


























x
x
x
x
x
f
b
x
x
x
k
x
f
k
x
x
x
x
иш bo‗lgani uchun 
x
y

to‗g‗ri chiziq 
 
x
f
funksiya grafigining 


x
dagi 
оg‗ma asimptotasi bo‗ladi. 
x
y

to‗g‗ri chiziq shu funksiya grafigining 


x
dagi 
оg‗ma asimptotasi bo‗lishligini ham ko‗rsatish mumkin. 
Kasr-ratsional funksiya grafigining asimptotasini topishning yana bir usulini 
keltiramiz.
 
6
1
3
4



x
x
x
f
funksiya berilgan bo‗lsin. Suratdagi ko‗phadni maxrajdagi 
ko‗phadga bo‗lib, 
6
1
6
6
1
3
3
4






x
x
x
x
x
ekanligini ko‗ramiz. 


x
dа 0 bo‗lgani uchun 
0
6
1
6
3




x
x
x
bo‗ladi. Bu esa 
x
y

to‗g‗ri chiziq funksiyaning asimptotasi bo‗lishini 
bildiradi (6-misol bilan solishtiring). 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
103 
1-rasm 2-rasm 
3-rasm 4-rasm 
 
FОYDАLANILGАN АDАBIYOTLАR: 
 
1. A. A. Abduhamidov, X. A. Nasomov, U. M. Nosirov, J. H. Husanov ―Algebra va 
matematik analiz asoslari‖ Akademik litseylar uchun darslik. T/ O‗qituvchi/ 2011 yil. 1-2 
qism 
2. Т. Азларов, Ҳ. Мансуров. ―Mатематик анализ асослари‖ 1-қисм 3-нашр 
Тошкент ―Университет‖ 2005 й. 
3. Г. М. Фихтенгольц. ―Математик анализ асослари‖ Т. Ўқитувчи 1972 йил. 
4. Т. Тўлаганов. ―Элементар математика‖. Ўқитувчи, 1997, Т 
5. М.И.Башмаков, Б.М.Беккер, В.М.Гольховой. Задачи по математике. Алгебра и 
анализ. Наука. Москва 1882 г 
6. Тошметов Ў., Тургунбаев Р. Математик таҳлилдан мисол ва масалалар 
тўплами. 1-қисм. Т.ТДПУ. 2006 й 
7. Шарифова Т., Йўлдошев Э. Математик анализдан мисол ва масалалар 
тўплами. Т.: 1996 
8. Пискунов Н.С., «Дифференциальное и интегральное исчисления» Учебник 
для втузов. Т. I. – М.: Интеграл-Пресс, 2002 г 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
104 
BADIIY ADABIYOT VA YOSH AVLOD TARBIYASI 
 
Gayipova Gulnabat Muxammetovna 
Qoraqalpog'iston Respublikasi Amudaryo tumani 
47-son umumiy o'rta ta'lim maktabining 
Ona tili va adabiyoti fani o'qituvchisi 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada inson ma'naviyatini yuksaltirishda, ayniqsa yosh 
avlodni dunyqarashi keng , ma'naviy barkamol, mustaqil va erkin fikrga ega, komil inson 
qilib tarbiyalashda badiiy adabiyotning muhim o'rni va ahamiyati yoritib beriladi. 
Maqolaning asosiy maqsadi yoshlarni badiiy kitob o'qishga undash va ta'lim -tarbiya 
jarayonida buning samarasini aniqlashdan iborat. 
Kalit so'zlar : (tarbiya, kitob ,adabiyot, ilm-fan, ma'naviyat, komil inson , o'quvchi) 
Biz bilamizki , badiiy adabiyot atamasi davrlar mobaynida kitobxonlar ongida, 
shakllangan va adabiyotshunoslik , san'at sohasida juda ko'p qo'llanuvchi atama hisoblanadi 
. Bu atamani har kim har xil talqin qiladi. 
Aytaylik, kimdir uni oddiygina asarlar yoki biror hikoya, qissa, roman, xullas, 
yozuvchi yozgan asar deb bilsa, boshqa birov esa o'sha hayot haqiqatlariga to'la, huddi 
haykaltarosh yaratgan jonli haykal misol, o'quvchini qalbini zabt etgan haqiqiy asar, o'zi 
uchun qandaydir saboq beruvchi, mushohadaga undaydigan va ayniqsa ruhan oziqlanadigan 
ozuqa manbai deb hisoblaydi. Demak bu tushuncha yosh avlodni tarbiyalashda ham muhim 
omil desak ham xato bo'lmas balki.. 
Muhtaram Prezidentimiz tashabbuslari bilan o'tgan o'quv yillarida badiiy adabiyotga, 
kitobga bo'lgan e'tibor yosh avlod orasida yanada kuchaydi. Fikrimiz dalii sifatida esa turli 
kitobxonlik tanlovlari, muassasalarning badiiy kitoblar bilan to'ldirlishi va hokazolarni 
aytish mumkin. 
Hammamizga ma'lum bo'lganidek bugungi kunda yurtimizda yosh avlodga bo'lgan 
e'tibor juda katta. 
Yurtboshimiz boshchiligidagi bu kuch bugunning yoshlarini har qanday og'ir 
vaziyatlarda ham ilm-fan sari yetaklaydi desak mubolag'a bo'lmaydi . 
Ha, bugunning yoshlari imkoniyatlardan kelib chiqib ham tashabbuskor bo'lmog'i, 
tashabbusga tashabbus ko'rsatmog'i lozim va albatta buning uchun avvalo ham ma'nan , ham 
jismonan yetuklik kerak. Insonning ma'naviyatini yuksaltirishda esa san'at va adabiyotning 
o'rni beqiyos deb o'ylayman. Zero muhtaram Prezidentimiz tayinlaganlaridek "Adabiyot, 
san'at va madaniyat yashasa, millat va xalq, butun insoniyat bezavol yashaydi". Ha, 
haqiqatdanda millatimiz ruhi bo'lmish til bilan birga adabiyot ham millat kelajagi, xalqning 
ma'naviy xazinasi hamdir. 
Shu boisdan ham yoshlarimizning kitobga bo'lgan qiziqishlari susaymasligini, har 
sohada ilg'or bo'lish bilan birga o'zlarining dunyoqarashlarini, mustaqil fikr mushohadalarini 
erkin, tetik va dadil namoyon eta olishlari uchun ham badiiy adabiyot o'qishlari, mutolaa 
qilishlari va kerak bo'lsa hayotiy voqealar bilan taqqoslash, to'g'ri mulohaza qilishlari kerak 

---