Konsepsiyasi

4.3. Murakkab foizlarni qoʻllash orqali pul mablagʻlarining vaqt 
boʻyicha qiymatini aniqlash 
Korporativ moliyaviy munosabatlarda va moliyaviy hisob-kitoblarda murakkab foizlar 
muhim rol oʻynaydi. Bu haqda quyida atroflicha toʻxtalib oʻtamiz. 
Murakkab foizlar bir yildan ortiq muddat davom etadigan moliyaviy operatsiyalar 
boʻyicha hisob-kitoblarda keng qoʻllaniladi. Shu bilan birgalikda ulardan qisqa 
muddatli moliyaviy operatsiyalarda ham foydalanish mumkin. Murakkab foizlar 
ob‘ektiv sabablar tufayli qisqa muddatli moliyaviy operatsiyalarda bitim shartlariga 
kiritilishi mumkin. Ob‘ektiv sabablar sifatida esa yuqori inflyatsiya darajasi, yuqori 
riskli holatlarni keltirish mumkin. Bunda operatsiya muddati boʻyicha foiz hisoblash 
uchun baza sifatida qoʻshimcha ravishda muddatlar boʻyicha foizlar hisobiga 
jamgʻariladigan summani oʻz ichiga olgan holda shartnomada belgilangan summa 
olinadi. 
Murakkab foizlar boʻyicha oʻsib boruvchi qiymatni aniqlash 
Murakkab foizlar boʻyicha oʻsib boruvchi qiymatni aniqlash texnologiyasini quyidagi 
misollarda koʻrib chiqamiz. 
100 birlikka teng summa bankka 3 yil muddatga depozitga qoʻyilgan. Depozit stavkasi 
yillik 8%. Depozit boʻyicha foiz bir yilda bir marta hisoblanadi. Muddat yakunidagi 
depozit miqdorini aniqlang. 
Mazkur operatsiya shartlari boʻyicha quyidagi koʻrsatkichlar ma‘lum: 
Bankka qoʻyilgan dastlabki mablagʻ summasi PV = 100 birlik, yillik foiz stavka r 
= 8% va muddat n = 3 yil. 
Birinchi yil oxiriga kelgusi qiymat FV ni aniqlaymiz: 
FV
1
 =PV + PV x r = PV (1 + r) = 100 x (1 + 0,08) = 108. 
Mos ravishda, ikkinchi yil uchun FV miqdorini aniqlaymiz (n=2): 
FV
2
 = FV
1
 + FV
1
 x r = PV (1 + r) + PV (1 + r) x r = PV (1 + r)
2
 = 100 x (1 
+ 0,08)
2
 = 116,64 birlik. 
Oxirgi yil uchun (n = 3) 
FV
3
 = FV
2
 + FV
2
 x r= PV (1 + r)
3
 = 100 x (1 + 0,08)
3
 = 125,97 birlik. 

---

Mazkur misol uchun murakkab foizlar boʻyicha oʻsib boruvchi kelgusi qiymatni 
aniqlash sxemasi quyidagi rasmda keltirilgan (12-rasm):