Конспект 1-мавзу. Хорижий инвестициялар: моҳияти, шакллари ва хусусиятлари хорижий инвестицияларнинг моҳияти, функциялари ва илмий концепциялари

 
4. Оффшор зоналарнинг географик таркиби ва гуруҳланиши 
«Оффшор» атамаси илк бор 1950 йилларнинг охирларида АЈШда 
қўлланила бошланган. «Оффшор» («off shore») инглизча сўз бўлиб, 
қирҚоқдан ташқарида, деган маънони англатади. Оффшор зона эса муайян 
давлатнинг иқтисодий жиҳатдан эркин ҳудудидир. Бу ҳудудда юридик 
мақомга эга шахсларга нисбатан солиқ имтиёзлари яратилади, бухгалтерия 
ҳисоботи ва аудит бўйича талаблар камайтирилади, божхона тўловлари ва 
савдо чекловлари қисман ёки бутунлай олиб ташланади.
У ёки бу ҳудудни оффшор зонага айлантириш учун унда солиқ 
қонунчилиги бўйича эркинликлар ва норезидент компанияларни рўйхатга 
олишда имтиёзли шарт-шароитлар яратилиши, сиёсий ва иқтисодий 
барқарорлик таъминланиши, халқаро телекоммуникация ва транспорт 
тармоқлари ривожланган бўлиши, ҳудудда сиёсий танглик ва давлат 
тўнтарилиши хавфи, эҳтимоли бўлмаслиги лозим. 
Ўозирги кунда мавжуд оффшор зоналарни қуйидаги уч гуруҳга бўлиш 
мумкин: 
- классик оффшор зоналар. Бу ҳудудларда корхоналар солиқлар ва 
молиявий ҳисоботлардан озод этилган бўлади. (Сейшель ороллари, Белиз, 
Доминика, Панама каби ҳудудлар); 
- солиқ юки паст бўлган оффшор зоналар; 
- корхоналарни рўйхатдан ўтказиш, бизнесни юритиш ва солиқ тўлови 
бўйича айрим имтиёзларга эга оффшор зоналар. 
 
5. Ўзбекистонда эркин иқтисодий зоналарнинг ташкил этилиши ва 
ривожланиш истиқболлари 
Ўзбекистонда иқтисодий ўсишнинг асосий омиллари қуйидагилардан 
иборат: иқтисодиётда фаол таркибий силжишларнинг амалга оширилиши; 
экспорт сиёсатида хом ашё экспортидан босқичма-босқич юқори қўшилган 

---

қийматга эга маҳсулотлар экспортига ўтиш; иқтисодиётни эркинлаштириш 
жараёнининг давом этаётганлиги ва иқтисодиётда давлат аралашувининг 
қисқариши; молия секторининг ривожланиши; «илмга асосланган 
иқтисодиётни» шакллантириш учун инсон капиалига инвестициялар 
ҳажмининг ортиб бориши; инновацион ривожланиш институтларининг 
яратилиши ва ҳудудларни комплекс ривожлантириш. Иқтисодий ўсиш 
стратегияси 
экспортни 
кенгайтиришга 
асосланган 
иқтисодиётдан 
инвестицияларни жалб этишга асосланган иқтисодиётга ўтишни назарда 
тутади.
Ўзбекистонда ЭИЗни ташкил этиш иқтисодиётни модернизациялаш ва 
технологик жиҳатдан қайта қуриш жараёнидаги қуйидаги муҳим устувор 
вазифаларни амалга ошириш имконини беради: 
- ҳудудларни ривожлантириш; 
- янги ишчи ўринларини яратиш; 
- иқтисодиётнинг ноанъанавий тармоқларини ривожлантириш; 
- ишлаб чиқариш жараёнига илмий ишланмаларни жорий этиш; 
- хорижий инвестицияларни жалб этиш асосида рақобатбардош 
маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва экспорт қилиш. 
Навоий аэропорти базасида эркин индустриал-иқтисодий зонани ташкил 
этиш, шунингдек, Навоий шаҳрида янги барпо этилган аэродромни халқаро 
оператор – Кореянинг «Кореан Эйр» компанияси бошқарувига бериш 
тўҚрисидаги қарорнинг қабул қилиниши туфайли олдимизда катта 
истиқболлар очилади. Халқаро интермодал логистика марказининг ташкил 
этилиши ундан нафақат Жануби-Шарқий Осиёни Европа билан боҚлайдиган 
қитъалараро транспорт-экспедиция узели сифатида фойдаланиш имконини 
беради. Айни пайтда у Навоий вилояти ва қўшни ҳудудларда янги, юксак 
технологияларга асосланган ишлаб чиқариш корхоналарини ташкил этиш 
учун зарур шароитлар яратади.
Эркин индустриал-иқтисодий зона – бу мамлакатимиз иқтисодиётига 
xорижий 
инвестицияларни, биринчи 
галда, тўҚридан-тўҚри 
инвестицияларини фаол жалб этишнинг муҳим омилидир. Навоий 
республикамизда саноат соҳасида улкан салоҳиятга эга вилоят. Бу ҳудудда 20 
тадан ортиқ йирик саноат корxоналари фаолият юритади. 
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2008 йил 2 
декабрда қабул қилинган «Навоий вилоятида эркин индустриал-иқтисодий 
зона ташкил этиш тўҚрисида»ги Фармони вилоят, xусусан, Навоий 
шаҳрининг ишлаб чиқариш салоҳиятини янада мустаҳкамлаш, транспорт ва 
ижтимоий инфратузилмасини ривожлантириш, юқори теxнологияларни 
жорий этиш, xорижий инвестицияларни жалб қилиш борасида янги 
имкониятларни очиб беради. Ушбу ҳужжатда жаҳон стандартларига жавоб 
берадиган ва дунё бозорларида талаб қилинадиган маҳсулот ишлаб 
чиқаришни таъминлайдиган, замонавий юқори теxнологияли ишлаб 
чиқаришларни ташкил этиш учун xорижий инвестицияларни, энг аввало, 
тўғридан-тўғри инвестицияларни жалб этиш бўйича қулай шарт-шароитлар 
яратиш, шунингдек, Навоий вилоятининг саноат салоҳиятини, ишлаб 

---

чиқариш, транспорт-транзит ва ижитмоий инфратузилмасини ривожлан-
тириш мақсадлари кўзда тутилган.