Konstitutsiyaning yagona manbayi va muallifi xalqdir

Sherzod ZULFIQOROV, 
JXU professori, yuridik fanlari doktori.
Anvarjon MIRKAMILOV,
«Taraqqiyot strategiyasi» markazi bo‘lim boshlig‘i. 

---

https://t.me/manaviyat_va_marifat_darsi
14-мавзу
КОНСТИТУЦИЯНИНГ 
ЯГОНА 
МАНБАЙИ 
ВА 
МУАЛЛИФИ – ХАЛҚДИР 
Янги Ўзбекистонда сўнгги олти йилда катта ютуқларга эришилди. 
Хусусан иқтисодиёт, инсон ҳуқуқлари, одил судлов, сўз ва эътиқод 
эркинлиги, ижтимоий ҳимоя соҳаларидаги юзлаб чекловларнинг олиб 
ташлангани, 
нақд 
пул, 
валюта, 
кредит, 
дебитор-кредитор 
масалаларидаги муаммолар ҳал қилингани, қўшниларимиз билан 
орамиздаги чорак асрлик «музлар эригани» каби салмоқли 
ютуқларимизни нафақат халқимиз, балки бутун дунё ҳамжамияти 
эътироф этмоқда. Ушбу эришилган ютуқлар, ҳуқуқ ва эркинликлардан 
келажак авлодларимиз ҳам эмин-эркин фойдаланиши учун, улар 
албатта, Конституцияда муҳрлаб қўйилиши зарур. 
Шу 
маънода, 
Янгила¬наётган 
Конституция 
Ўзбекистон 
жамиятининг эвол¬юцион ривожланишидан келиб чиқиб ҳаётий 
заруриятдир, миллат ва халқ сифатида кейинги қадамларимизни 
аниқлаб олишимиз учун ўта аҳамиятлидир, адо-латли жамият қуриш 
йўлида қилинаётган улкан қадамдир. Бу Конституция тараққий этган 
давлат – Янги Ўзбекис¬тонни қуриш ғояси атрофида бутун 
жамиятимизни жипслаш¬тириши, унда барча қатлам манфаатлари 
инобатга олинганлиги, лойиҳани ишлаб чиқишда кенг жамоатчилик, 
сиёсий партиялар, жамоат ташкилотлари, экспертлик ва илмий 
доиралар вакиллари, зиёлилар фаол иштирок этганлиги билан муҳим 
аҳамият касб этади. 
Хусусан, лойиҳа юзасидан фуқароларнинг фикр ва таклифларини 
қабул қилиш, умумлаштириш ва уларга жавоб қайтариш 
механизмлари жорий қилинганлиги, «Менингконституциям.уз» 
электрон платформаси, қисқа рақамли салл-маркази, почта алоқаси, 
маҳаллалар, халқ депу¬татлари маҳаллий кенгашлари ва ижтимоий 
тармоқлар орқали фуқаролардан 220 мингдан ортиқ таклифлар қабул 
қилиниб, уларнинг ҳар тўрттасидан биттаси лойиҳадан жой олганлиги 
янгиланаётган Конституция том маънода халқ Конституцияси, унинг 
ягона манбаи ҳам, муаллифи ҳам халқ эканлигидан далолатдир.
Конституциявий қонун лойи¬ҳаси билан амалдаги Конституцияга 
27 та янги модда киритилмоқда. Моддалар сони 128 тадан 155 тага, 

---

https://t.me/manaviyat_va_marifat_darsi
нормалар сони 275 тадан 434 тага ошди. Яъни, Асосий 
қонуни¬мизнинг 65 фоиз матни халқимиз таклифлари асосида 
янгиланди. Ўзбекистон – ҳуқуқий давлат деб белгиланмоқда. Унда 
инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари халқаро ҳуқуқнинг умумеътироф 
этилган нормаларига биноан ҳамда ушбу Конс¬титуцияга мувофиқ 
эътироф этилиши ва кафолатланиши қайд этилмоқда.
Амалдаги Конституциямиз 65 фоизга янгиланиб, Ўзбекис¬тон 
«ижтимоий давлат» деган конституциявий тамойил муҳрланмоқда, 
давлатнинг ижтимоий соҳадаги мажбуриятлари билан боғлиқ 
нормалар 3 баравар оширилмоқда. 
Аҳолидан келиб тушган таклифларнинг қарийб 20 фоизи, яъни 18 
мингтаси айнан парламентни ислоҳ қилиш билан боғлиқ. Шундан 
келиб чиқиб, халқ ҳокимиятчилигини кучайти¬риш, халқ вакиллик 
органи бўл¬миш парламентнинг ролини ва ўрнини, масъулиятини 
ошириш, унинг ваколатларини янада кенгайтириш, умуман, 
мамлакатимизда парламентаризм, халқ ҳокимиятчилигини янада 
кучайтиришга қаратилган бир қатор нормалар лойиҳага киритилган. 
Янгиланаётган 
Конституция 
лойиҳасида 
Сенатни 
ихчамлаштириш, сенаторлар сонини амалдаги 100 нафардан 65 
нафарга қисқартириш таклиф этилмоқда.
Конституцияда шахснинг судланганлиги ва ундан келиб 
чиқадиган ҳуқуқий оқибатлар унинг қариндошлари ҳуқуқларини 
чеклаш учун асос бўлмаслиги белгиланмоқда. Ушбу қоида заррача 
айби йўқ шахсга нисбатан айбдор сифатида қараш каби сарқитлардан 
холи этишга қаратилган. 
Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари қонунларимизнинг, ҳар бир 
вазирлик ва идора фаолиятининг мазмунига айланиши қатъий талаб 
сифатида белгиланмоқда. Давлат органлари ва мансабдор шахслар 
фақат ва фақат фуқароларнинг манфаатларини кўзлаб фаолият 
кўрсатиши алоҳида норма тарзида аниқ қайд этилмоқда. 
Қонунлардаги ноаниқликлар ҳам бундан буён инсон фойдасига 
ҳал бўлади. Давлат ва инсон ўртасидаги муносабатларни тартибга 
солувчи қонунчиликдаги ноаниқликлар турли тушунмовчиликлар, 
инсон ва фуқароларнинг ортиқча оворагарчиликлари олди олинади. 
Давлат органлари томонидан инсонга нисбатан қўлланиладиган 

---

https://t.me/manaviyat_va_marifat_darsi
ҳуқуқий таъсир чоралари мутаносиблик принципига асосланиши ва 
қонунларда назарда тутилган мақсадларга эришиш учун етарли 
бўлиши кераклиги мустаҳкамланмоқда.
Ўзбекистон фуқароси Ўзбекистондан ташқарига чиқариб 
юборилмаслиги ёки бошқа давлатларга берилмаслиги белгиланмоқда. 
Бу эса фуқароларимизни доимий равишда давлат ҳимоясида 
эканлигига ишончини мустаҳкамлашга, ўз юртидан чиқариб 
юборилиши ёки бошқа давлатга берилиши каби ҳолатларнинг олдини 
олишга хизмат қилади. 
Давлат хорижда яшаётган ватандошлар билан алоқаларни сақлаб 
қолиши ҳамда ривожланиши тўғрисида ғамхўрлик қилиши 
белгиланмоқда. Ушбу норма чет элларда яшаётган, ишлаётган, таълим 
олаётган ватандошларимизни Ўзбекистон билан доимий алоқада 
бўлишига, тили, маданияти, урф-одатлари ва анъаналарини сақлаб 
қолиш ҳамда ривожлантиришга, ўзларининг та¬рихий Ватани – 
Ўзбекистоннинг обрўсини янада оширишга ўз ҳиссасини қўшишга 
хиз¬мат қилади. 
Конституциямизда оммавий ахборот воситалари фаолиятининг 
эркинлиги, уларнинг ахборотни излаш, олиш, ундан фойдаланиш ва 
уни тарқатишга бўлган ҳуқуқлари кафолатланмоқда. Бош қомусда 
давлатнинг Интернет тармоғидан фойдаланишни таъминлаш учун 
шарт-шароитлар яратиши мустаҳкамланмоқда.
Шу билан бирга оммавий ахборот воситалари фаолиятига 
тўсқинлик қилиш ёки аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка 
сабаб бўлиши қайд этил¬моқда. Ушбу норма журна¬листларнинг 
эркин, турли маъмурий босимлардан қўрқмасдан фаолият юритишини 
таъминлайди ҳамда мамлакатимизда ахборот эркинлигининг янада 
юксалишига, жамиятда очиқлик ва ошкоралик, қонунийлик муҳитини 
мустаҳкамлашга хизмат қилади. Давлат ва жамият ўртасидаги 
мулоқотни мустаҳкамлашга, кучли жамоатчилик назоратини йўлга 
қўйишга ва сўз эркинлигини таъминлашга эришилади. 
«Инсон қадри учун» тамо¬йили Конституцияда, қонунла¬римизда 
ва давлат идоралари фаолиятида бош мезон бўлиши шарт. Шу боис, 
Конституция лойиҳасида инсоннинг шаъни ва қадр-қиммати 

---

https://t.me/manaviyat_va_marifat_darsi
дахл¬сиздир ҳамда ҳеч нарса уларни камситиш учун асос бўлиши 
мумкин эмаслиги белгиланмоқда. 
Хулоса сифатида шуни қайд этиш жоизки, лойиҳани ишлаб 
чиқишда кенг жамоатчилик, сиёсий партиялар, жамоат ташкилотлари, 
экспертлик ва илмий доиралар вакиллари, зиёлилар фаол иштирок 
этганлиги, бир сўз билан айтганда, бу лойиҳа том маънода халқ 
Конституцияси бўлаётганлигидан, яъни унинг манбайи ҳам, муаллифи 
ҳам халқ эканлигидан далолатдир. 
Шерзод ЗУЛФИҚОРОВ, 
ЖХУ профессори, юридик фанлари доктори.
Анваржон МИРКАМИЛОВ,
«Тараққиёт стратегияси» маркази бўлим бошлиғи.