Konstruksiyalar materiallarining (beton,armatura) mustahkamlik va deformatsiyasiga oid tafsiflarni aniqlash

Yumshoq va qattiq armaturabop po‘lat nima? Yumshoq armatura (A-I, A-II, A-III klassdagi armaturalar) cho‘zilish diagrammasida (9-a rasm) uchta bosh uchastkaga ega: elastik deformatsiyalar (bu yerda Guk qonuni amal qiladi), σpl (oquvchanlik chegarasi) kuchlanishlarda oquvchanlik maydoni va elastik-plastik deformatsiyalar (egri chiziqli uchastka). Konstruksiyalarni hisoblashda birinchi va ikkinchi uchastkalardan foydalaniladi. Po‘latning oquvchanligi u yoki bu darajada normal kesimlarni egilishga hisoblaganda hisobga olinadi (kam armaturalangan kesimlarda, armaturalarni bir necha qatorlarga joylashtirganda va hokazo). Undan tashqari statik noaniq konstruksiyalarni chegaraviy muvozanat usulida hisoblashlarda qo‘llaniladi. Hisoblashlarda uchinchi uchastka qatnashmaydi, chunki u yerda deformatsiya kam bo‘lganligi uchun real sharoitlarda ular konstruksiyaning buzilishiga mos keladi. Qattiq yoki yuqori mustahkamlikdagi armatura (A-IV, AtIV va undan yuqori klass armaturalar hamda B-II, Bp-II, K-7, K-19 klass armaturalar) jismoniy oquvchanlik chegarasiga ega emas (9-b rasm), u proporsionallik chegarasigacha elastik deformatsiyalanadi, undan keyin diagramma asta-sekin qiyshayadi. Xavfsiz ishlash chegarasi sifatida shartli oquvchanlik chegarasi σ02 qabul qilingan, bunda qoldiq, ya’ni plastik uzayish 0,2% ni tashkil qiladi. Qattiq po‘latlarda mustahkamlik yumshoq po‘latlarga qaraganda yuqori, lekin unda uzilishdagi uzayish δ kamroq, ya’ni ularda plastik xossalari yomonroq bo‘lganligi uchun mo‘rtroq hisoblanadi. Yumshoq va qattiq deb nomlanish shartli bo‘lib, rasmiy hujjatlarda ishlatilmaydi, lekin ushbu nomlanish qulay bo‘lganligi uchun ilmiy-texnik adabiyotlarda keng qo‘llaniladi. Armaturaning uzayish qiymati kam bo‘lganda temir-beton konstruksiyalarning mo‘rt (to‘satdan) buzilishi sodir bo‘lishi mumkin, hatto birozgina yuk ortib ketganda ham: solqilik kam darzlarning ochilishi esa kichik bo‘lganda armatura uziladi. Boshqacha qilib aytganda konstruksiya o‘zining xavfli holati haqida signal bermaydi

• Yumshoq va qattiq armaturabop po‘lat nima? Yumshoq armatura (A-I, A-II, A-III klassdagi armaturalar) cho‘zilish diagrammasida (9-a rasm) uchta bosh uchastkaga ega: elastik deformatsiyalar (bu yerda Guk qonuni amal qiladi), σpl (oquvchanlik chegarasi) kuchlanishlarda oquvchanlik maydoni va elastik-plastik deformatsiyalar (egri chiziqli uchastka). Konstruksiyalarni hisoblashda birinchi va ikkinchi uchastkalardan foydalaniladi. Po‘latning oquvchanligi u yoki bu darajada normal kesimlarni egilishga hisoblaganda hisobga olinadi (kam armaturalangan kesimlarda, armaturalarni bir necha qatorlarga joylashtirganda va hokazo). Undan tashqari statik noaniq konstruksiyalarni chegaraviy muvozanat usulida hisoblashlarda qo‘llaniladi. Hisoblashlarda uchinchi uchastka qatnashmaydi, chunki u yerda deformatsiya kam bo‘lganligi uchun real sharoitlarda ular konstruksiyaning buzilishiga mos keladi. Qattiq yoki yuqori mustahkamlikdagi armatura (A-IV, AtIV va undan yuqori klass armaturalar hamda B-II, Bp-II, K-7, K-19 klass armaturalar) jismoniy oquvchanlik chegarasiga ega emas (9-b rasm), u proporsionallik chegarasigacha elastik deformatsiyalanadi, undan keyin diagramma asta-sekin qiyshayadi. Xavfsiz ishlash chegarasi sifatida shartli oquvchanlik chegarasi σ02 qabul qilingan, bunda qoldiq, ya’ni plastik uzayish 0,2% ni tashkil qiladi. Qattiq po‘latlarda mustahkamlik yumshoq po‘latlarga qaraganda yuqori, lekin unda uzilishdagi uzayish δ kamroq, ya’ni ularda plastik xossalari yomonroq bo‘lganligi uchun mo‘rtroq hisoblanadi. Yumshoq va qattiq deb nomlanish shartli bo‘lib, rasmiy hujjatlarda ishlatilmaydi, lekin ushbu nomlanish qulay bo‘lganligi uchun ilmiy-texnik adabiyotlarda keng qo‘llaniladi. Armaturaning uzayish qiymati kam bo‘lganda temir-beton konstruksiyalarning mo‘rt (to‘satdan) buzilishi sodir bo‘lishi mumkin, hatto birozgina yuk ortib ketganda ham: solqilik kam darzlarning ochilishi esa kichik bo‘lganda armatura uziladi. Boshqacha qilib aytganda konstruksiya o‘zining xavfli holati haqida signal bermaydi