Ko'pchilik jazolardan qochish uchun o'z vaqtida aytishadi
Download 107.64 Kb.
|
Xulq-atvor iqtisodiyoti original
|
Buyuk Britaniyada HMRC soliq to'lovchilarga "ko'pchilik jazolardan qochish uchun o'z vaqtida aytishadi" degan eslatma bilan SMS yubordi. Ushbu turdagi xabar xulq-atvor iqtisodiyotida qanday tushunchani hisobga oladi? Anchoring Nudging Riskni sevish Cheklangan ratsionallik Shaxs oqilona cheklangan deb ataladi, agar: A. U har doim mavjud variantlar sonidan qat'iy nazar, eng yaxshi qarorni qabul qilsa B. U har qanday stsenariyda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan barcha imkoniyatlar chegaralarini baholay olasa. C. 5 yoki 10 ta variant o'rtasida tanlovni hisobga olsak, 10 har doim yaxshiroq qabilida qaror qabul qilsa D. U har qanday stsenariyda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan ayrim imkoniyatlarnigina baholay olsa Quyidagilardan qaysi biri xulq-atvor "evristikasi" ning eng yaxshi ta'rifi? A. Cheklangan ma'lumotlardan murakkabroq yechimlarni topish uchun foydalanish B. Tafakkurdagi tizimli, tasodifiy bo‘lmagan xato C. Kognitiv tarafkashliklardan foydalanish D. Kognitiv yorliqlar yoki qarorlarni soddalashtiradigan asosiy qoidalar An'anaviy neoklassik iqtisodiy nazariya erkin bozorda jamoat tovarlari taqdim etilmaydi, deb taxmin qiladi. Quyidagi tushunchalardan qaysi biri bu xulosani rad etishga olib keladi? A. Ijtimoiy kapital B. Erkin chavandoz muammosi C. Inson kapitali D. Shaxsiy manfaat Quyidagilardan qaysi biri "kognitiv tarafkashlik" ning eng yaxshi ta'rifi? A. Tizim tarafkashligi B. Evristik tarafkashlik C. Tasdiqlovchi tarafkashlik D. Sog'lom fikrga nisbatan tarafkashlik Quyidagilardan qaysi ikkitasi nudge (turtki) emas? 1. Sizning qo'shningiz qanchalik tez-tez qayta ishlashingiz va o'zingizning qayta ishlashingiz haqida eslatma 2. Okeandagi plastik qoplarning zarari haqidagi reklama kampaniyasi 3. Plastik qoplarga Sp solig'i 4. Plastik qoplardan foydalanishni taqiqlash 5. Barcha plastik qoplar yorqin qizil rangga bo'yalgan 3 & 4 & 5 1 & 2 1 & 2 & 3 & 4 & 5 3 & 4 only Agar iste'molchi lotereya chiptasini sotib olsa, lekin yong'in sug'urtasini ham sotib olsa, u holda shunday deyish mumkin: A. Yo‘qotishlarda tavakkalchilikni xush ko’rish, foydada tavakkalchilik qilishni xush ko’rmaslik B. Yo’qotishlarda tavakkalchilik qilishni xush ko’rmaslik, foydada tavakkal qilishni xush ko’rish C. Foydaga va yo’qotishlarga tavakkalchilikni xush ko’rish D. Yo’qotishlarda va daromadlarda neytral bo’lish Odamlarga ikki xil qimor o'yinlari taklif etildi. Qimor 1: A) 100 dollarlik ma'lum bir yutuq, qarshi B) $1000 yutib olish uchun 10% imkoniyat va hech narsa yutish uchun 90% imkoniyat Qimor 2: C) 900 AQSh dollari miqdoridagi ma'lum bir zarar D) $1000 yo'qotish uchun 10% imkoniyat va hech narsa yo'qotish uchun 90% imkoniyat Qimor 1 variantlaridan birini tanlashda odamlarning katta qismi xavf-xatarsiz muqobil A varianti tanladi, Qimor 2 variantlari uchun esa odamlar xavfliroq D variantni ni tanlashdi. Bu xulq-atvor iqtisodiyotida qaysi tushunchaning misoli hisoblanadi: Anchoring Framing Herding (Poda tushunchasi) Bounded rationality (Cheklangan ratsionallik) Xulq-atvor iqtisodiyotida "majburiyat qurilmasi" nimadan qochish uchun kerak? Anchoring Time inconsistent preferences (Vaqtga mos kelmaydigan afzalliklar) Nudging Irrationality (Irratsionallik) Savdo markazida menejer odamlarga Rojdestvo sovg'alarini sotib olishni eslatish uchun Rojdestvo bayramida ma'lum turdagi musiqalarni ijro etishga qaror qiladi. Ushbu strategiya xulq-atvor iqtisodiyotida qanday tushuncha deb nomlanadi? Anchoring Priming Representative heuristic (Reprezentativ evristika) Satisficing (Qoniqish) Yaqinda moliyaviy birjalarning qulashi haqida yangilik tarqalib ketdi. Ushbu hisobot natijasida, AQShda moliyaviy qimmatli qog'ozlarning qulashi ehtimoli haqida so'ralganda, odamlar bu ehtimollikni ortiqcha baholab yuborishdi. Bu qaysi kognitiv tarafkashlikka misol bo‘la oladi? A. Framing tarafkashligi B. Mavjudlikka moyillik C. Tasdiqlash tarafkashligi D. Optimizm tarafkashligi Kaliforniya universiteti, Berkli, yakka tartibdagi investorlarning yutuqli aktsiyalarni sotish ehtimoli yutqazganlarga qaraganda 50% ko'proq ekanligini ko'rsatadigan hisobotni e'lon qildi, garchi o'rtacha hisobda, bu investorlar sotadigan aktsiyalar o'z stavkalari ko'p bo'lsa-da, o'zlari ushlab turgan aktsiyalari pastroq bo'ladi. Bu nimaga misol? A. Yo'qotish sohasida xavf-xatarni betaraf bo'lish, lekin daromad sohasida xavfni cheklash B. Yo'qotish sohasida xavf-xatarni yaxshi ko'radigan, ammo daromad sohasida xavf-xatardan voz kechish C. Daromad sohasida xavf-xatarni yaxshi ko'radigan, ammo yo'qotish sohasida xavf-xatardan voz kechish D. Daromad sohasida tavakkalchilikdan voz kechish va yo‘qotish sohasida tavakkal qilish Kecha bir kishi antidepressantlardan (depressiyani oldini oladigan vositalar) foydalanish haqidagi hisobotni ko'rib, yangiliklarni tomosha qildi. Ertasi kuni undan mamlakatda depressiya tarqalishini taxmin qilishni so'rashdi. Mavjudlik evristikasi shuni ko'rsatadiki, u: A. Depressiyaning haqiqiy darajasini mukammal tarzda taxmin qildi B. Depressiyaning haqiqiy darajasini kam baholadi C. Depressiyaning haqiqiy darajasini ortiqcha baholadi D. Depressiya darajasiga hech qanday baho bera olmadi A tizimi sekinroq, mulohaza yurituvchi va mantiqiyroq. B tizimi tezroq, ko'proq instinktiv va hissiy. Nobel mukofoti sovrindori Daniel Kahneman inson qarorlarini qabul qilish jarayonlarini tushuntirish uchun ushbu ikki tizimdan foydalangan. Ushbu ikki fikrlash uslubini tasvirlash uchun u qanday atamalardan foydalangan? A. Tizim A = Tizim 1; Tizim B = Tizim 2 B. Tizim B = X tizimi; A tizimi = Y tizimi C. Tizim A = Tizim 1; Tizim B = Tizim 0 D. B tizimi = 1-tizim; Tizim A = Tizim 2 Evristikadan foydalanish quyidagilarga olib kelishi mumkin: A. 2-tizimli fikrlash 1-tizim tafakkurida hukmronlik qiladi B. Foydalilikni maksimallashtirish xatti-harakati C. Kognitiv tarafkashliklar D. Cheklanmagan ratsionallik A firmasi og'riqni yo'qotish uchun umumiy farmatsevtik preparat Ibuprofenni sotadi. B firmasi og'riqni yo'qotish uchun Nurofen markali farmatsevtika preparatini sotadi. Ikki mahsulot bir hil bo'lishiga qaramay, B firmasi o'z mahsulotini bir xil ta'sirga ega bo'lishiga qaramay, o'z mahsulotini A firmasining dori-darmonlaridan uch baravar qimmatroq sotishi mumkinligini aniqlaydi. Bu qaysi xulq-atvor iqtisodiyotidagi tushunchaga misol bo’la oladi: Anchoring A nudge Framing Tasdiqlash tarafkashligi Quyidagilardan qaysi biri xulq-atvor iqtisodiyoti sohasidagi tadqiqotlarning tanqidi hisoblanadi? Tadqiqot quyidagi tajribalarga ya’ni: A. O‘qishda asosan g‘arbiy, o‘qimishli, boy kishilardan foydalanishga asoslanadi B. Oqilona xulq-atvorni qabul qilishga asoslanadi C. Odamlarni ratsional deb hisoblashga asoslanadi D. Tadqiqotlarda asosan kambag'al, o'qimagan erkaklardan foydalanishga asoslanadi "Homo ekonomikus" atamasi quyidagi qaysilarni ta'riflash uchun ishlatiladi: A. Mantiqsiz (Irratsional) bo’lishning qilishning cheksiz qobiliyati B. Oqilona (Ratsional) qarorlar qabul qilishning cheksiz qobiliyati C. Mantiqsiz (Irratsional) qaror qabul qilish D. Oqilona (Ratsional) qarorlar qabul qilishning cheklangan qobiliyati Mehmonxonani onlayn bron qilmoqchi bo'lganimda, veb-sayt ba'zan xonani tanlayotganimda quyidagi e'lonni ta'kidlaydi: “Faqat yana 2 ta xona mavjud. Oxirgisi 2 daqiqa oldin band qilingan. Hozir bu xonani yana 2 kishi ko'rmoqda”. Ushbu e'lon qaysi kognitiv tarafkashlikka murojaat qilishga urinish hisoblanadi? A. Tasdiqlash tarafkashligi B. Kamchilikka moyillik C. Mavjudlikka moyillik D. Optimizm tarafkashligi Hukumat shakarli ovqatlar kabi zararli mahsulotlarni ortiqcha iste'mol qilish bilan kurashishga qaror qildi. Ikki shaharda ikkita siyosatni amalga oshirishga harakat qildi: 1-qoida: supermarketlarda shakarli ichimliklar uchun soliq 2-qoida: Supermarketlarda sog'lom oziq-ovqatlarni ko'z tushadigan rastalarga ko'chirish 1-siyosat muvaffaqiyatsiz tugadi, lekin 2-qoida juda muvaffaqiyatli bo'ldi. Quyidagilardan qaysi biri bu natijalarni tushuntiradi? A. 1-siyosat: PED (talabning narx egiluvchanligi) elastik, 2-qoida: Odamlar nudging ga duchor bo'ladi B. 1-siyosat: PED (talabning narx egiluvchanligi) elastik, 2-qoida: Odamlar framing ga nisbatan tarafkashlikka bo'ysunadilar C. 1-siyosat: PED (talabning narx egiluvchanligi) noelastik, 2-qoida: Odamlar evristik mavjudligiga duchor bo’lgan. D. 1-siyosat: PED (talabning narx egiluvchanligi) noelastik, 2-siyosat: odamlar nudging (turtji effekti) ga duchor bo'lgan Quyidagilardan qaysi biri yo'qotishdan voz kechishni eng yaxshi tavsiflaydi? A. Yo‘qotishdan ko‘ra nomutanosib ravishda daromadni qadrlaydigan iste’molchi B. Zarar va foydani teng baholaydigan iste’molchi C. Yo‘qotishdan ko‘ra foydani qadrlaydigan iste’molchi D. Yo‘qotishlarni foydadan ko‘ra ko‘proq qadrlaydigan iste’molchi Yaqinda o'tkazilgan tadqiqotda odamlarga ayolning quyidagi tavsifi berildi: “Ketrin 31 yoshda, turmush qurmagan, ochiqchasiga va juda yorqin. U falsafa bo‘yicha ixtisoslashgan. Talabalik davrida u kamsitish va ijtimoiy adolat masalasi bilan jiddiy shug'ullangan, shuningdek, yadro quroliga qarshi namoyishlarda qatnashgan. Odamlardan qaysi biri ehtimoli ko'proq deb so’raldi? 1. Ketrin bank xodimi yoki 2. Ketrin bank xodimi va feministik harakatdagi faol Aksariyat odamlar 2-variantni tanladilar. Nima uchun bu noto'g'ri variant bo’lishi mumkin? A. Ketrinning bank xodimi va feminist bo'lish ehtimoli uning bank xodimi bo'lishidan kattaroqdir. B. Ketrinning feminist bo'lish ehtimoli uning bank xodimi bo'lishidan kattaroqdir C. Uning bank xodimi va feminist bo'lish ehtimoli bank xodimi bo'lish bilan bir xil. D. Ketrinning bank xodimi bo'lish ehtimoli uning bank xodimi va feminist bo'lishidan kattaroqdir. Yaqinda o'tkazilgan tadqiqotda odamlarga ayolning quyidagi tavsifi berildi: “Ketrin 31 yoshda, turmush qurmagan, ochiqchasiga va juda yorqin. U falsafa bo‘yicha ixtisoslashgan. Talabalik davrida u kamsitish va ijtimoiy adolat masalasi bilan jiddiy shug'ullangan, shuningdek, yadro quroliga qarshi namoyishlarda qatnashgan. Keyin ulardan qaysi biri ehtimoli ko'proq? 1. Ketrin bank xodimi yoki 2. Ketrin bank xodimi va feministik harakatda faol Aksariyat odamlar 2-variantni tanladilar. Ularning yondashuvidagi nuqson qaysi kognitiv tarafkashlikda eng yaxshi jamlangan? A. Tasdiqlash tarafkashligi B. Mavjudlikka moyillik C. Vakillikning tarafkashligi D. Evristik tarafkashlik Ikki kompaniya marketing kampaniyasining bir qismi sifatida quyidagi shiordan foydalanadi. "Ikkitasini sotib oling - 50% chegirma oling" "Birini sotib oling, bittasini bepul oling" Ular B shiori bilan A shioriga qaraganda ikki baravar ko'p sotishlarini tushunadilar. Bu quyidagi xatti-harakatlarning qaysi biriga misoldir? A. Yo'qotishdan voz kechish B. Evristika C. Framing D. Majburiyat qurilmasi Quyidagilardan qaysi biri qaror qabul qilishning cheklangan ratsionallik modeli bilan bog'liq xususiyat emas? A. Qoniqarli xulq-atvor B. Muqobil qarorlar natijalari to'g'risida ma'lumot to'plash va qayta ishlash uchun vaqt va boshqa resurslarning etishmasligi C. Qaror qabul qilishda evristikadan foydalanish D. Muammoning optimal yechimini izlash Quyidagilardan qaysi biri cheklangan ratsionallikda qaror qabul qilish bilan bog'liq evristika emas? A. Vakillik B. Mavjudlilik C. Anchoring D. Kechiktirish Quyidagi siyosatlardan qaysi biri ko’proq (turtki) nudging deb hisoblanadi? A. Soliq idoralari odamlarga muddati yaqinlashayotganini, agar ular o'tkazib yuborsalar jarimaga tortilishini bildirish uchun xat yubormoqdalar. B. Soliq organlari soliq to'lashdan bo'yin tovlashni noqonuniy qilish C. Soliq organlari soliq to'lovchilarga jarimaga tortilayotganini aytishdan qochadigan xat yuboradi D. Soliq organlari soliqdan bo'yin tovlashni qonuniylashtiradi Iste'molchi quyidagi tanlovga duch keladi: • 1-to‘plam: $20 aniq • 2-to‘plam: $15 yutib olishning 50% ehtimoli • 3-to’plam: $30 aniq bo’lishi mumkin • 4-to‘plam: $10 yutib olishning 50% yoki $30 yutib olishning 50% ehtimoli Quyidagilardan qaysi biri xavf-xatardan voz kechishni eng yaxshi tavsiflaydi? A. 1-to‘plamni 4-to‘plamdan afzal ko‘rgan iste’molchi B. 1-to‘plamdan 2-to‘plamni afzal ko‘rgan iste’molchi C. 3-to‘plamni 4-to‘plamdan afzal ko‘rgan iste’molchi D. 1-to‘plamdan 4-to‘plamni afzal ko‘rgan iste’molchi Prospekt nazariyasining topilmalaridan biri shundaki, odamlar daromaddan ko'ra yo'qotishlarni qadrlashadi. Quyidagilardan qaysi biri buni ko'rsatadi? A. Mag'lubiyatga uchragan paytda portfeldagi aktsiyalarni sotish B. Haddan tashqari ko‘p ovqat buyurtma qilish va pulini to‘lab bo‘lganingiz uchun haddan tashqari ovqatlanish C. Bitta sotib ol bitta bepul taklifiga nisbatan 50% chegirmani tanlash D. G'alabali seriyada portfelda aktsiyalarni saqlash "Cheklangan ratsionallik" atamasi quyidagilardan qay birini anglatadi: A. Bizning qaror qabul qilish qobiliyatimiz katta hajmdagi ma'lumotlarni qayta ishlashga qodir emasligimiz bilan cheklangan B. Odamlar o'z-o'zini nazorat qila olmaydi C. Odamlar har doim mantiqsiz (irratsional) qaror qabul qiluvchilardir D. Biz mantiqsiz (irratsional) va oqilona (ratsional) qarorlar qabul qilish o'rtasida tanlov qilishimiz mumkin Jenni yangi mashina sotib olmoqchi. Avtomobil sotuvchisi Jenni "sotib olishdan oldin sinab ko'rishga" ruxsat berishni taklif qiladi va uni sinab ko'rish uchun mashinani 2 kunga olib ketishga ruxsat beradi. Xulq-atvor iqtisodiga ko'ra, ushbu savdo texnikasi qanday ta'sir qilishi mumkin? A. Jenni avtomobilni 2 kunlik sinovdan so‘ng, xayriya ta’siri (endowment effect) tufayli sotib olmoqchi B. Jenni 2 kunlik sinovdan so‘ng endi bu mashinani sotib olishni istamaydi va optimizm tarafdori bo‘lgani uchun yangilashni afzal ko‘radi. C. Jenni 2 kunlik sinovdan keyin mashinani sotib olmoqchi, ammo zerikish effekti tufayli arzonroq narxda. D. Jenni 2 kunlik sinovdan so'ng avtomobilni egalik tarafdori bo'lgani uchun qaytarib bermaydi Katta supermarketda “Faqat $1!” deb yozilgan bannerlar bilan o‘ralgan mahsulotlar bilan to‘la yo‘lak bor. Ushbu reklama uchun eng ehtimolli xulq-atvor iqtisodini tushuntirish: A. 1 dollarlik yo‘lak – iste’molchilar odatdagidek supermarket atrofida aylanib yurganlari uchun doimo pastga tushadigan yo‘lakdir. B. Mijozlarning mahsulot qiymati 1 dollardan ortiq ekanligiga ishonishlari uchun narx langarini (price anchor) taqdim etish C. Talab va taklif bilan belgilanadigan mahsulotlarning bozor narxi aynan 1 dollarni tashkil etadi D. Plakatlar va bannerlar iste'molchilarni mahsulotlarni sotib olishga undaydi Rasmga qarang! Bu qaysi xulq-atvor iqtisodiyoti tushunchasiga misol bo’la oladi? A. Cheklangan tanlov B. Yo'qotishdan voz kechish C. Standart tanlov D. Turtki effekti (a nudge) Quyidagi shtrixli diagrammada turli mamlakatlarda organ donorlik kartasini olib yurgan haydovchilarning ulushi ko'rsatilgan. Qaysi xulq-atvor iqtisodiyoti kontseptsiyasi nima uchun Daniya va Buyuk Britaniya kabi mamlakatlarda Vengriya va Polsha kabi mamlakatlarga nisbatan organ donorlik kartasi bilan haydovchi aholining kamroq ulushiga ega ekanligini yaxshiroq tushuntirishi mumkin? A. Madaniy farqlar B. Cheklangan ratsionallik C. Endowment effekti D. Standart tanlov Cheklangan ratsionallik tushunchasidan quyidagilardan qaysi birini tushuntirish uchun foydalaniladi? A. Iste'molchilar mukammal axborotni taqdim etish asosida oqilona harakat qiladilar B. Iste'molchilar o'zlarining oldingi xatti-harakatlariga o'xshash tarzda o'zini tutishda davom etishadi C. Iste'molchilar o'z foydalarini maksimal darajada oshirishdan ko'ra qondirishlari mumkin D. Iste'molchilar qondirishdan ko'ra o'zlarining foydaliligini maksimal darajada oshirishga intiladilar Mehmonxona konferentsiya markazi chiroyli tarzda taqdim etilgan olmalar to’ldirilgan kosani shokoladli pishiriqlar yoniga qo'yadi va unga “kuniga bir dona olma shifokordan uzoqlashtiradi” yozuvi qo'yilgan. Natijada olma iste'moli tez o'sib boradi. Bu qaysi xulq-atvor iqtisodiyoti tushunchasiga misol bo’lad oladi? Anchoring Yo’qotishdan voz kechish (Turtki effekti) A nudge Kognitiv tarafkashlik Salbiy tashqi ta'sirlarning bozor muvaffaqiyatsizligini hal qilish uchun xulq-atvor iqtisodining yondashuvlaridan foydalanishning bir tanqidi quyidagilardan iborat: A. Natija odatda adolatsiz bo'ladi B. Natijani oldindan aytib bo'lmaydigan bo'lishi mumkin C. Odamlar oqilona emas D. Ular, odatda, amalga oshirish uchun, albatta, qimmat Quyidagi hodisalardan qaysi biri podaning xatti-harakati tufayli yuzaga kelishi mumkin emas? A. Issiq yoz kunida barbekyu sotuvining ko'payishi B. 2000 yildan 2008 yilgacha Buyuk Britaniyadagi uy-joy sotib olish sezilarli darajada ko’paydi C. Apple mijozlari iPhone’ning so‘nggi taqdimoti oldidan do‘konlar tashqarisida kunlab navbatda turishadi D. Olomon futbol o'yinida xuddi shu qo'shiqni qo'llab-quvvatlamoqda "Standart tanlov" atamasi eng yaxshi tarzda tavsiflanadi A. Variantlar ro'yxatidagi birinchi variant B. O'chirish siyosati C. Agar iste'molchi hech narsa qilmasa yoki faol tanlov qilmasa, tanlangan variant D. Iste’molchining odatidan kelib chiqib qabul qilgan qarori Aytaylik, hukumat avtomobillarning ifloslanishi bilan bog'liq salbiy tashqi ta'sirlarni kamaytirish va yoqilg'idan ortiqcha foydalanishning oldini olish uchun odamlarni yanada samarali haydashga undamoqchi. Quyidagi takliflardan qaysi biri odamlarni yanada samarali haydashga olib kelishi mumkin bo'lgan turtki (a nudge) misolidir? A. Yoqilg'iga aksiz solig'i stavkasini oshirish B. Elektromobillar ishlab chiqarishni subsidiyalash C. Haydovchilarni tezlikni pasaytirishga undash uchun tezlik xayolini yaratish uchun yo‘ldagi oq chiziqlarni bir-biriga yaqinroq bo‘yash. D. Tezlik kameralarini ko'proq joylashtish Download 107.64 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|