Koreya tarixi

IV Bob.
BIRLASHGAN SILLA DAVLATI
T a n s u lo la s i 
K oguryo va Pekche davlatlari m ag'lub b o'li-
b ila n u ru sh
shiga qaramay, ularning avvalgi yerlarida Xi-
toyning Tan im periyasi va sillaliklarga qars- 
hi harakatlar bo'lgan. Shu bilan birga, bu davrda Xitoy va Silla 
o'rtasida K oguryo va Pekche yerlari borasida kelishm ovchilik pay- 
do boMgan. Silla vani M unm u Tan sulolasi bilan Koguryo va Pekc- 
hening yerlari hisoblangan Koreya yarim oroli uchun jang qilgan.
Pekche ustidan qozonilgan  alabadan so‘ng, tanlar bu yerda 
o'zlarining viloyatlarini tashkil qilishgan. Ular Sillaning Pekche 
hududidagi vassali Puyo Yun (oxirgi Pekche vanining o 'g 'li)n i sulh 
tuzishga m ajbur qilishgan. Biroq, 670-672 yillarda m intaqada sil- 
laliklar yana urush boshlaganlar. 670 yili ular 80 ta Pekche shahar- 
larini bosib olishgan. K eyinchalik Silla qalor janglarda p ek ch e-tan
qo'shinlarining qarshiligini yengib, Pekchening avvalgi yeriarini 
qo'shib olgan.
Silla bilan parallel ravishda K oguryoning avvalgi hududlarida 
ham tanlarga qarshi kurashlar bo'lgan. Bu janglarda koguryolik 
q o'zg'olon chilar ham qatnashganlar. Q o'zg'olonch ilar rahbarlari 
K oguryo vani lavozim iga Sillaga kelgan van oilasidan bo'lgan An- 
sini tayinlashgan. Shu bois uni K oguryoning rasm iy vani tarzida 
kutib olishgan. Q olaversa, aynan bu harakatlari orqali Silla huku- 
mati rasm an K oguryodagi qo'zg'olon chilam i qoMlab-quvvatlashini 
maMum qilgan. 670-673 yillarda Silla bilan Tan askarlari, xitoylik- 
lar va kidanlar o‘rtasida janglar boMgan. 675 yili Silla bilan Tan ora- 
sidagi 18 ta jangda tanlar 6000 jangchidan ajragan. 676 yil esa 24 ta 
jangda 4000 ta askar oMdirilgan. 677 yil Silla 70 ta kem adan iborat 
Xitoy dengiz flotini magMubiyatga uchratgan.
Tan sulolasi K oreya yarim orolida Silla m ustaqilligini tan olish- 
ga m ajbur boMgan. Aynan shu tarzda Birlashgan Silla davlatiga 
asos solingan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

42
IV Bob. BIR LA SH C A N SILLA D A V LA TI
S iy o s iy - m a 'm u riy
M am lakat yetakchisi sifatida m onarx
b o sh q a ru v tiz im i 
(van) turgan. D avlat boshqaruvining
O liy organi Boshqaruv kengashi (chipsa- 
son) bo'lgan. Shuningdek, sohalar b o'yicha 14 ta vazirlik (bu) la r
moliya, kadrlar, harbiy, tashqi aloqalar, davlat zaxirasi, m arosim - 
lar, qurilish, quruqlik, transport, nazorat, huquq, am aldorlar va 
jam oat ishiarida kam chiliklarga yo'I qo'yganlarni jazolash vazir- 
liklariga bo'lingan. Vazirliklar m axsus boshqarm a (so)ga tegishli 
bo'lgan. Alohida saroy ishlari bo'yicha kengash (N eson) bo'lgan 
bo'lib, uning tarkibiga 100 dan ortiq m ayda tashkilotlar (chon) kir- 
gan. U lar van va uning xonadoniga xizm at qilgan. Shuningdek, 
buddaviy ibodatxonalarni sonjonlar nazorat qilganlar.
Butun m am lakat 9 ta provinsiya (c/ju)ga bo'lin gan bo'lib, ular- 
ning 3 tasi - K oguryo yerlarida, 3 tasi - Pekche hududida; 3 tasi 
esa - Sillaning avvalgi yerlarida bo'lgan. Viloyat m arkazlari 5 ta 
kichik poytaxt, shaharlar bo'lgan. Viloyatlar okruglar (lcnn)ga, ok 
ruglar esa uyezd (xyo»)Iarga bo'lingan. Eng quyi m a'm uriy bosh- 
qaruv tizimi - qishloq (c/uron) b o'!gan .H arbiy qism lar barcha vilo- 
yatlarda joylashtirilgan.
M am lakatning tabaqalashuvi Silla birlashguniga qadar bo'lgan 
aslzoda zodagonlar ("oq su yaklar") - "k o lp xu m " va m eros tarzda- 
gi 6 tabaqali - tupxum ham da oddiy xalqdan iborat bo'lgan. Deh- 
qonlar yan'in (yaxshi insonlar) deb nom langan erkin ziroatkorlar 
(garchi u lar iqtisodiy jihatdan qaram boMsalarda) va chxonin deb 
nom langan pugok, xyan ham da so jam oalari vakillaridan tashkil 
topgan. Bu kategoriya zabt qilingan qabilalardan tuzilgan. Eng 
quyi tabaqaga qu! (nobi)lar kirgan bo'lib, ular davlat va shaxsiy 
qullarga boMingan.
Birlashgan Sillada 1 m iltionga yaqin aholi yashagan.
Iq tis o d iy o t 
Birlashgan Silla davlati davrida m am lakat iq-
tisodiyoti asosini yerga egalik qilgan davlat 
m ulkchiligi tashkil qilgan. M azkur yerlarning asosiy qism ini deh- 
qon jam oalarning yerlari tashkil qilgan. 722 yili bu yerlar davlat 
yerlariga aylantirilgan va dehqonlarga vaqtinchalikka chek yer 
(chonjon)
tarzida berilgan. Aynan bu chek yerlardan foydalanish 
uchun dehqonlar uch m ajburiyatni - yer solig'i, oMpon toMash
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

IV Bob. B IR L A SH C A N SIL LA D A V LA TI
43
va yerda ishlab berishlari kerak bo'lgan. 60 yoshli dehqonlardan 
olinadigan o'lpon soligM bekor qilingan va dehqonlar yeri davlat 
g'aznasiga qaytarilgan. Bir tom ondan, o'lpon tizim i ularning yer- 
larini katta yer egalari va zodagonlar tom onidan tortib olinishidan 
him oya qilgan. Boshqa tom ondan esa dehqonlar o'zlariga o ‘lpon 
to'lash vazifasini olgan. A ksariyat holatlarda bu ular qaram deh- 
qonlarga aylanishiga sabab boMgan.
A slzoda oqsoqollardan b a'zilari "y em ish " okrug (sigip)lardan 
shikoyat qilganlar. 687 yilda chiqarilgan buyruqqa ko'ra, zodagon- 
larga tortiq tarzda m axsus yer {
nogip)
berilgan bo'lsa, 689 yili in'om 
tarzida g'alla berilgan. 757 yilga kelib esa oylik hadya tarzida yana 
nogip
berish qayta tiklangan. Yer hadyalari buddizm ibodatxonala- 
riga ham berilgan. D avlat nadellari xususiy va m erosga aylantiri- 
lishi m arkazlashgan davlatning susayishiga va m ahalliy zodagon- 
larning kuchayishiga sabab bo'lgan.
M am lakat b o'yicha ekin yerlari ko'payishi bilan irrigatsiya in- 
shootlari kanal va suv om borlarini qurish ishlari rivojlangan. Shu- 
ningdek, konchilik, m etallurgiya, hunarm andchilik, sav d o-so tiq
sohalarida ham ijobiy o'zgarishlar yuz bergan. Tashqi savdo aloqa- 
lari, asosan, Tan im periyasi bilan olib borilgan. Ular asosan, q u ro l- 
yarog', m ato, zeb -ziy n at buyum lari, otlar, itlar, dengiz hayvonlari 
terisi, jenshen, Budda haykalchalarini eksport qilishgan. Shandun 
yarim orolidagi portlarda Silla savdogarlari m anzilgoh ("sillab an ") 
lari paydo bo'la boshlagan Yaponiya bilan ham savdo aloqalari ri- 
vojlangan.