Koreya tarixi

Pak sulolasi hukm ronligi davrida Silla (tnil. avv. 57 - m il 184 yy.).
Dastlab Silla katta m avqega ega bo'lm agan II asm in g ikkinchi yar- 
m idan boshlab m aorif rivoj topishi bilan, bu yerga vaqt-vaqti bilan 
Lolan viloyatidan xitoyliklarning, shuningdek, yaponlar va m oxe 
qabilalarining hujum lari bo'lib turgan. Am m o q aram a-q arsh ilik 
ularning qo'shnilari Kaya bilan bo'lgan. 0 'z a r o urushlarda goh 
Sillaning, goh Kayaning qo'Ii baland kelgan. II asr boshlarida silla- 
liklar 3 m arta Kaya yerlariga bostirib kirganlar.
I asrning ikkinchi yarm ida Silla Pekche tom onidan am alga oshi- 
rilgan hujum larning asosiy obyekti bo'lgan. K eyinroq m am lakatlar 
vaqtinchalik yarash sulhini im zolashgan. Hatto, Silla va Pekche- 
ning birlashgan qo‘shinIari m oxe qabilasiga qarshi kurash olib bor- 
gan. A m m o 165 yildan boshlab m am lakatlar o'rtasidagi m unosa- 
batlar yana buzilib, 167 va 170 yilda o'zaro urush olib borganlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

[II Bob UCH PO D SH O LIK D A V RI
31
Silla Sok sulolasi hukmronligi davrida (184 - 356 yy.).
Silla qo'shni -
somun, pxosanpxal, kamun, kolbol
qabilalariga (qabilalar ittifoqlari) 
qarshi urushni davom ettirgan. Ba'zi qabilalam ing o zlari, jum la- 
dan, isogo qabilalari Silla poytaxh Kim son (297 y.) hududiga bostirib 
kirganlar. Shuningdek, III asrda yaponlar bilan ham urushlar da- 
vom etgan (Ve davlati) va keyinchalik esa ikki m am lakat o'rtasidagi 
qo'shnichilik m unosabatlari nikoh asosiga qurilgan davrlar ham 
bo'lgan. Ammo, IV asm ing 40-yilIarida zaro m unosabatlarga yana 
putur yetgan va hattoki urush harakatlarigacha yetib borgan.
Sok sulolasi hukm ronligi davrida ham TPekche bilan q aram a- 
qarshiliklar davom etgan (188, 189, 190 yillar ). Am m o, 286 yili 
Pekche taklifiga ko'ra, tinchlik shartnom asi im zolangan. 245 yilda 
esa Silla 
b ir i n c h i
m arta Koguryoga bostirib kiradi.
Si/la Kim sulolasi boshqaruvi davrida. M azkur sulolaning hokim i- 
yatga kelishi bilan turli sulolalar boshqaruvi Hzimi o'rniga m erosiy 
monarxiya qaror topadi. Sillaning kuch-qudrati borgan sari oshib bo- 
radi. Kayaliklar Sillaning ustunligini tan olib ularga qarshi harakat- 
lam i to'xtatishadi. Pekche bilan m untazam elchilik aloqalari olib 
borilgan. 381 yilda Xitoyga elchi yuborilgan. Yaponiya bilan aloqalar 
esa keskin xarakter kasb etgan. 364 yildan to 500 yilga qadar yapon- 
lar Silla yerlariga bir necha marta bostirib kirganlar. M azkur harbiy 
harakatlarning ko'pchiligida yaponlar m aglubiyatga uchraganlari 
bois keyinchalik harakatlam i to'xtatishgan.
Koreya yarim orolida Sillaning asosiy raqibi Koguryo bo'lib, 
o'zaro m unosabatlar III asrning oxiri va V asrning so'ngida bir 
bosqichdan (qutb) ikkinchi bosqichga (qutb) ko'tarildi. Ular, dast- 
lab Kaya va yaponlarga qarshi ittifoq tuzishgan, keyin esa Kogu- 
ryo Sillaga bosHrib kirgan. Silla, o'z navbatida, K oguryoga qarshi 
kurashda Pekchening yordam iga suyangan. Koguryo esa m oxe 
qabilalari bilan birga Sillaga qarshi kurashgan.
500-654y illard a Sillani m aripkak (hukm dor unvoni) C hidjin (5 0 0 - 
514) va uning avlodlari boshqarib, qator islohotlar o'tkazishgan. 
Uning o'g'li van Popxin (514-540) davrida Kaya rasm iy tarzda Sil- 
laning vassaliga aylantirilgan. 521 yilda Janubiy Xitnydagi Lyan 
sulolasi bilan diplom atik aloqalar o'rnatilgan.
C hinxin (540-576) hukm ronligi davrida Sillaning ku ch-qu d rati 
yanada yuksalgan. Xitoyda Lyan sulolasi o'rniga Chen sulolasining
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

32
111 Bob. UCH PO D SH O I 1K D A V Rl
kelishi oqibatida ular bilan ham diplom atik aloqalar o'rnatilgan. 
Shim oliy Si m am lakatiga ham elchi yuborilgan.
Bu davrda Silla Pekche va K oguryo hududlariga bostirib kirgan. 
VI asrning ikkinchi yarm igacha Silla K oguryoga qarshi urushlar- 
da Pekcheni q llab-quvvatlagan 548 yilda koguryoliklar Pekche 
q a la s i- Toksanga bostirib kirganida Silla Pekchega harbiy yordam 
jo'natgan. 551 yilda esa Silla koguryoliklarni Xangan daryosidan 
haydab chiqarishda Pekcheliklarga yordam berishgan. Shunday 
b o 'lsa-d a, 553 yilda Silla Pekchening m azkur hududlarini egallab 
olgan. Javob sifatida 554 yilda Pekche hukm dori van Son harbiy 
harakatlarini Sillaga qaratgan, lekin bu harakat m uvaffaqiyatsiz- 
likka uchragan va hukm dor halok bo'lgan 562 yilda Pekche yana 
Sillaga qarshi harbiy harakatlar boshlaydi, am m o bu safar ham 
m ag'lubiyatga uchraydi. Shu yilning o'zida Kayada g'alayonIar 
ko'tarilib, bir nechta jam oalar birlashib ketadi.
576 yilda Sillani qisqa vaqt davomida Chinji (576-579), undan 
so'ng Chinpxyon (579-632) boshqargan. Chinpxyon hukm ronligi 
davrida Koguryo bilan urushlar (603, 608, 629 yillar) davom etgan. 
Shu bilan bir qatorda Pekchega qarshi harbiy harakatlar (602, 605, 
611, 616, 624, 626, 627 yillar) ham olib borilgan. Chinpxyon taxt vo- 
risi sifatida o'zining katta qizini qoldirgan. U van Sondok (632-647) 
nomi bilan mamlakatni boshqargan va Koreya tarixidagi nam unali 
hukm dorlardan hisoblanadi. Uning hukm ronligidan so'ng mamla- 
katni yana ayol kishi Sinm anning qarindoshi van Chindok (647-654) 
boshqargan. Bu davrda ham Koguryo (638, 642 yiilar) va Pekche 
(642,644,645, 649 yillar) bilan qaram a-qarshiliklar davom etgan. 654 
yilda Sillani yangi zodagonlar Kim Chxunchxu (van Txejon-M uryol, 
654-661), so'ngra uning o 'g 'li van M unmu (661-668) boshqargan.
Koguryo va Pekchega qarshi kurash olib borayotgan Siila dast- 
lab Xitoyning Suy, so'ngra esa Tan sulolasi bilan ittifoq tuzgan. Sil- 
laning harbiy harakatlarida Kim C hxu nchxu ningyoshligidan do'sti 
bo'lgan sarkarda Kim Yu Sin katta rol o'ynagan. 660 yilda Silla ham - 
da Tanning birlashgan qo'shini Pekcheni, 668 yilda esa K oguryoni 
to r-m o r etadi. U chta m am lakatning ko'p asrlik q aram a-qarsh iligi 
Koreya yarim orolining ustunligi bilan yakunlangan
O lim lar 3 m am lakat davrini 3 bosqichga boTadilar. 1-bosqich da 
Koguryo, Pekche va Silla qabilalar ittifoqiga bo'ysungan. Ikkinchi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

III 8o b. UCH PO D SH O LIK D A V RI
33
bosqichda esa ular turli ittifoqlarga birikkan holda bir—birlari bilan 
kurashga kirishganlar. So'n ggi bosqichda esa Silla va Xitoy ittifoqi 
K oguryo va Pekcheni m ag‘lubiyatga uchratgan.
K ay a 
Eram izning birinchi asrida Koreya yarim orolining ja- 
nubida yashovchi pyonxan qabilalari asosida 6 ta siyo- 
siy qabilalar ittifoqi - Kim kvan Kaya, Tekaya, Sonsan Kaya, Ara Kaya,