Корхона ма¦сулоти ва хизматига б¤лган талаб ва таклифни тахлили


Download 5.31 Mb.
bet162/293
Sana05.09.2023
Hajmi5.31 Mb.
#1673158
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   293
Bog'liq
11-Молиявий-ва-бошкарув-тахлили-А.Вохобов-2005-дарслик-1

Тахлилда сотишнинг учта катори характерланади.

  1. Махсулот иш ва хизматларни сотишдан молиявий натижа;

  2. Асосий воситаларни хисобдан чикариш ва сотишдан натижа;

  3. Бошка активларни сотишдан олинган натижа.

Уларни бухгалтерия хисобида аълохида хисоб объекти ёки даромадларнинг юзага чикиш шакли ёки урни сифатида таркибланиши белгиланган. Бунда асосий воситаларнинг хисобдан чикарилиши ва сотилиши, бошка активларни сотишдан олинган натижалар асосий ишлаб чикаришнинг бошка жараёнлари сифатида каралади. Уларни молиявий натижалар туЁрисидаги хисоботда операцион даромадлар ва харажатлар катори курсатилиши тартибланган.
Махсулот иш ва хизматларни сотишдан олинган фойда ёки зарар узгаришида омилли тахлилга алохида ахамият берилади.
Махсулот сотишдан олинган фойда узгаришига куйидаги омиллар таъсир этиши мумкин:

  • Корхонанинг узига бо¨лик омиллар ёки ички омиллар.

  • Корхонанинг узига бо¨лик булмаган ёки ташки омиллар.

Корхонанинг узига бо¨лик булган омилларга махсулотларнинг ишлаб чикариш таннархи, хажми, ассортимент ва структура омиллари киритилади. Унинг узига бо¨лик булмаган ёки ташки омилларга давлатнинг солик сиёсатининг узгариши, бахо омили ва бошка омиллар киради.
Умумий жихатдан олганда факат корхонанинг узига тегишли ва тегишли булмаган таъсир омилларини тартиблаш кийин. Уларни факат нисбий жихатдан караш мумкин.
Махсулот, иш ва хизматларни сотилган каторга киритишда бевосита мулкий эгалик ва уларни тасарруф этиш щартидан келиб чикилади. Махсулот, иш ва хизматларни сотишдан олинган ялпи фойда тахлилида бевосита махсулот ишлаб чикаришнинг маржиналлик шартига хам бахо бериш мумкин. Махсулот ишлаб чикаришнинг маржиналлик шарти махсулот, иш ва хизматларни сотишдан олинган тушум суммасидан барча узгарувчан харажатларни чегиришни характерлайди. Бунда янгидан яратилган киймат факат узгарувчан кийматнинг узидан иборат булади. Яъни, корхона маржиналлик шартида критик хажм даражасида фойда суммасига эга булмайди. У факат ишлаб чикариш харажатларини, узгарувчан ва узгармас харажатларни коплаш даражасидаги махсулот хажмигагина эга булади. Махсулот ишлаб чикаришнинг маржиналлик шарти корхона ишлаб чикариш режаси ва фаолият натижавийлигини олдиндан белгилаш имконини беради.
Махсулот ишлаб чикариш хажмининг критик даражаси хам одатда ушбу катор буйича урганилади. Махсулот ишлаб чикаришнинг критик хажм даражаси деганда корхонанинг фойда ёки зарар олмасдан махсулот иш ва хизматлар хажмини белгилаш даражаси олинади. Критик хажм даражасида махсулот иш ва хизматларни сотишдан олинган тушум факат шу махсулот иш ва хизматларга кетган узгарувчан ва доимий узгармас харажатларни коплашга етиши кузатилади.
Критик хажм даражаси амалий кулловимизга эндигина кириб келаётган курсаткич хисобланади. Ушбу курсаткични аниклаш асосида корхонанинг махсулот ишлаб чикариш режаси ёки фойда режасини олдиндан чамалаш, белгилашда асосий курсаткич сифатида фойдаланашимиз мумкин.
Тахлилда критик хажм даражаси ва уни аниклашнинг усулубий бо¨ланишлари белгиланади. Шунингдек унинг узгаришини омилли тахлил этиш оркали ечимлар берилади.
Критик хажм даражасини куйидаги формула шаклида ифода этиш мумкин. Бунда бевосита махсулотнинг киймат ифодасидан ёки сотиш бахосидан келиб чикилади. Махсулотнинг киймат ифодасини эса куйидагича белгилаш мумкин.
Махсулот киймати = £згарувчан харажат + £згармас харажатлар + фойда.
Бундан критик хажм даражасига юкорида берилган таърифдан келиб чиккан холда куйидаги бо¨ланишни бериш мумкин.
Критик хажм даража
сида махсулот хажми = £згарувчан харажатлар + узгармас харажатлар + 0
Бу бевосита кийматни иктисодий категория сифатида белгилашдаги ифодалашнинг узидан иборатдир. Яъни
Махсулот
хажми = Доимий капитал + £згарувчи капитал + +Фойда
Критик хажм даражасида махсулот ишлаб чикаришнинг узгаришига таъсир этувчи омиллар каторига куйидагиларни киритиш мумкин.
-Махсулот бирлигига туЁри келадиган узгарувчан харажатларнинг узгариши
-Махсулот бирлигининг бахоси
-Махсулотлар микдор узгаришлари
-£згармас харажталар узгариши ва х.к.
Махсулот ишлаб чикаришнинг критик хажм даражасини куйидаги мисол асосида аниклаш мумкин.



Download 5.31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling