Корхонанинг молияси ва уни молиявий ахволини бахолаш


Оддий ва имтиёзли акциялар


Download 50.1 Kb.
bet3/6
Sana09.04.2023
Hajmi50.1 Kb.
#1343305
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
korkhonaning moliyasi va uni moliyav

Оддий ва имтиёзли акциялар. Оддий акциялар хиссадорларнинг умумий йигилишида овоз хукукини беради, бундай акциялар буйича олинадиган дивидендларнинг хажми хиссадорлик жамиятининг бир йил давомида ишлаган ишига боглик, бошка бирон-бир нарса билан кафолатланмаган. Оддий акцияларнинг эгалари бошка кимматли когозларнинг эгаларига нисбатан купрок масъулиятини зиммага олганликдари туфайли бундай акциялар буйича олинадиган дивидендлар юкорирок килиб белгиланади.

Имтиёзли акциялар уларнинг эгасига умумий йигилишда (баъзи холлардан ташкари) овоз хукукини бермайди. Бундай акцияларнинг имтиёзлиги шундайки, бир томондан, жамиятнинг хужалик фаолияти (даромади) кандай бцлишидан катъий назар, кафолатланган дивидендларни олиши мумкин булса, иккинчи томондан, хиссадорлик жамиятининг фаолияти тугатилганда акциялар киймати бцйича туловлар биринчи навбатда ана шундай акцияларга туланади. Имтиёзли акцияларнинг умумий номинал киймати жамият низом фондининг 10 фоизидан ошмаслиги керак.
Акциялар тущрисида гап кетганида яна куйидаги тушунчаларни фарклай билишимиз керак: акцияларнинг номинал нархи ва акциянинг курси.
Акцияда курсатилган пул суммаси акциянинг номинал нархи хисобланади. Бу киймат акциянинг дастлабки бахоси булиб, бундан кейин унинг бозорда харакат килиши учун жиддий ахамиятга эга эмас, у факат акция эгаси сармоя улушининг хажмини ифодалайди. Купчилик мамлакатларда, айникса, хиссадорлик мулки етакчи урин тутган мамлакатларда (масалан, АКШ) акциялар номинал нархи курсатилмаган холда чикарилади. Уларда факат низом фонди маълум хиссаларга булинганлиги курсатилган.
Айрим иктисодчилар харидор акцияга канча пул тулашни лозим деб билса, акциянинг нархи худди ана шунчадир, деб хисоблашади. Бирок купчилик мамлакатларда акциянинг номинал нархи курсатилади.
Акцияларда номинал нархининг курсатилиши фонд бозори эндигина ривожланаётган бизнинг республикамизда хам уз ахамиятини саклайди. Биринчидан, номнал акция эгасига рухий таъсир курсатади, унга бу шунчаки мавхум мажбурият эмас, балки балки маълум бир хажмдаги мулкчилик унвони деб хисоблаш асосини беради. Бундан ташкари, чикарилган акцияларнинг номинал нархидан хиссадолик жамиятининг низом фонди вужудга келади, акциялар номиналсиз чикиши уларни хисобга олишни кийинлаштиради. Нихоят, акциялар иккиламчи бозорда сотиладиган ижобий лаж (номинал нарх ва курс нархи уртасидаги фарк) сармоядорларга компания ишларининг ахволи хакида баъзи бир хулосалар чикариш имконини беради.
Турли мамлакатларда акцияларнинг минимал номинал нархи хар хил килиб белгиланган. Масалан, Олмонияда нархи - 50 марка, Францияда - 100 франк, Японияда - 100 иен ва хоказо. Узбекистон Республикасининг конунчилигига кура, акцияларнинг минимал номинал нархи - 100 сумдир.
Акциянинг бозорда сотиладиган бахоси унинг курси саналади. Бу акция кийматининг асосий шаклидир. Акция курси акциянинг хакикий нархини аниклайди. Курс акциялар буйича олинадиган дивидендга бощлик. Акция курсининг номинал нархдан юкорида булиши кажем деб номланади ва аксинча, курснинг акция номинал нархидан пастда булиши эса дизажно дейилади. Узбекистон Республикаси худудида кимматли кощозларни, жумладан, акцияларни муомалага чикариш (депозит сертификатлари ва векселлардан ташкари) ва уларни руйхатдан утказиш коидаси Молия Вазирлиги томонидан тасдикланади. Кимматли когозлар бозорининг фаолияти хамда ушбу кимматли когозларга эгалик килувчи сармоядорларнинг хукуклари ва бурчлари "Кимматли когозлар бозори ва фонд биржаси тугрисида", "Акциядорлик жамиятлар ва акциядорларнинг хукукларини химоя килиш тугрисида" ги конунларда белгиланиб куйилган.



  1. Лизинг ва лизинг операциялари.




Download 50.1 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling