Korporativ boshqaruvning xalqaro tamoyillari

Korporativ boshqaruvning modellari

Korporativ boshqaruvning modellarining qo’yi dagi shakllari mavjud hisoblanadi:

• 
  Unitar (investor) modeli – AQSh, Buyuk Britaniya, Avstraliya;
  
• 
  Ikki pog’onali (manfaatdor shaxslar) modeli – Germaniya;
  
• 
  Kontinental model;
  
• 
  Tarmoq modeli – Yaponiya (keyretsu), Koreya (chaebol).
  

Unitar model:

• 
  Boshqaruvning yagona organi – uning tarkibida ijro etuvchi direktorlardan ko’ra mustaqil direktorlar ko’proq bo’lgan unitar Direktorlar Kengashi (aktsiyadorlik mulkchilikning «Inglizsakson» modeli: 24 - 30% aktsiya harakatsiz, uzoq vaqt kichik korxonalar qo’lida bo’ladi va nazorat paketini shakllantiradi, 70- 80% aktsiya, aksincha, harakatchan, vaqti - vaqti bilan bozorga olib chiqiladi va bir kishining qo’lidan boshqasiga oson o’tadi);
  
• 
  Aktsiyadorlik kapitalning katta qismi inglizsakson udumlarida tarbiyalangan mayda investorlar sarmoyasidan iborat;
  
• 
  Jismoniy shaxslarga qarashli bo’lmagan aktsiyalar asosan institustional investorlar qo’lida jamlangan;
  
• 
  Qimmatli qog’ozlar bozori yuqori samaradorligi va likvidligi bilan ajralib turadi;
  
• 
  Minoritar aktsiyadorlar huquqlarini himoya qilish yuqori darajada;
  
• 
  Jalb qilingan direktorlar ishtirokidagi kuchli korporativ boshqaruv.
  

Ikki pog’onali model (insayderlik): Rahbarlik va ijrochilik organi:

• 
  Kuzatuv kengashi (Direktorlar kengashi);
  
• 
  Ijroiya organi.
  

Vazifalarning qat’iy taqsimlanishi. Kengash a’zolari ijroiya organiga a’zolik qilishi mumkin emas.

Kontinental model:

• 
  Doimiy egalarda 70 - 80% aktsiya jamlangan, 20 - 30% aktsiya esa “chakana” sotiladi va xaridorlar ularga mablag’larni vaqtincha joylashtirish vositasi sifatida qaraydilar;
  
• 
  Aktsiyadorlik sarmoyasini yirik “ulgurji” investorlar tashkil qilib, bir - birining aktsiyasiga o’zaro egalik qilish (kuchli qaramlik) tizimi keng rivojlangan;
  
• 
  Kuzatuv kengashida kompaniya hodimlarining salmoqli vakilligi;
  
• 
  O’zoqni ko’radigan investorlar;
  
• 
  Qimmatli qog’ozlar bozori kichikroq va likvidligi kamroq.