Korporativ tuzilmalarda moliyaviy menejerning roli

---

KORPORATIV TUZILMALARDA MOLIYAVIY 
MENEJERNING ROLI 
Reja: 
2.1. Korporativ tuzilmalarda moliyaviy boshqaruvning xususiyatlari 
2.2. Korporativ moliyani boshqarishda moliyaviy menejerning asosiy 
vazifalari 
2.3. Korporativ moliyada moliyaviy rejalashtirish 

---

Tayanch soʻz va iboralar: moliyaviy boshqaruv, moliyaviy menejment, moliyaviy 
tahlil, moliyaviy menejer, moliyaviy rejalashtirish, operativ boshqaruv, moliyaviy 
nazorat, pul oqimlari 
 
2.1. Korporativ tuzilmalarda moliyaviy boshqaruvning xususiyatlari 
Korxona rahbariyati oʻz kundalik faoliyatida moliyaviy rejalashtirish, 
moliyaviy qarorlar qabul qilish, natijalarni tahlil qilish va baholash hamda boshqa 
shu kabilar bilan bogʻliq koʻplab muammolar bilan toʻqnash keladi. Tadbirkorga 
kutilgan natijani (foydani) keltirishi lozim boʻlgan har qanday yangi loyiha ma‘lum 
bir gʻoyalar asosida paydo boʻladi. Bu gʻoyalar mahsulot ishlab chiqarish, xizmat 
koʻrsatish, qayta sotish maqsadida tayyor mahsulotlarni sotib olish va boshqa shu 
kabilarga yoʻnaltirilgan boʻlishi mumkin. Shuningdek, bu daromad olish maqsadida 
boshqa kompaniyaga oʻz pul mablagʻlarini investitsiyalash toʻgʻrisidagi gʻoyalar 
ham boʻlishi mumkin. 
Koʻp sonli imkoniyatlar va bozordagi jiddiy raqobat sharoitida tadbirkor 
oʻziga toʻgʻri yoʻnalish belgilab olishni bilishi juda zarur. Faraz qilaylik, siz uyali 
aloqa xizmati koʻrsatish boʻyicha oʻz biznesingizni boshlashni hohlaysiz. Tasavvur 
qiling, ayni vaqtda hudud boʻyicha bunday xizmat koʻrsatish bilan shugʻullanadigan 
oʻnta kompaniya muvaffaqiyatli ishlab kelmoqda. Bu kompaniyalardan har biri oʻz 
raqobatchilarini diqqat bilan kuzatib boradi. Xizmat koʻrsatish sifati va 
texnologiyasida orqada qolmaslikka, shuningdek, imkon qadar kengroq abonentlar 
doirasini qamrab olishga intiladi. Agar barcha uyali aloqa kompaniyalari bir xil 
texnologiyalardan foydalansa va bir xil maqsad sari intilsa, bu uzoq muddatli planda 
koʻrinadiki, ular amaliy jihatdan bir xil narx boʻyicha bir xil xizmatlarni 
iste‘molchiga taqdim etadilar. Birorta ham uyali aloqa kompaniyasi raqobatchilariga 
qaraganda oʻz xizmati uchun yuqori narx belgilay olmaydi, aks holda oʻz mijozlarini 
yoʻqotadi. Natijada biz mikroiqtisodiyotda ideal raqobat (sof raqobat) deb ataluvchi 
holatga ega boʻlamiz. Ideal raqobat sharoitida bitta tarmoqqa kiruvchi kompaniyalar 
bir xil tovar va xizmatlarni taklif qilgan holda, bir xil narx belgilaydilar va 
qoʻshimcha ravishda deyarli bir xil daromadga ega boʻladilar. 
Agarda ideal raqobat haqiqatda mavjud boʻlganda tadbirkorning jamiyatdagi 
oʻrni va hayoti zerikarli, kelajagi esa yoʻq boʻlardi. Haqiqatdan ham bunday 
sharoitda xususiy biznesni boshlashning umuman keragi ham boʻlmasdi. Ya‘ni, 
oddiy tarzda pul mablagʻlarini boshqa kompaniyaga joylashtirish va oʻzi hohlagan 
oʻrtacha daromadni olish mumkin boʻlardi. 
Har bir tadbirkorning ish jarayonidagi ishonchi va umidi bozordagi barqaror 
balansni buzishga, raqobatchilariga qaraganda yaxshiroq mahsulot ishlab 
chiqarishga, ish jarayonini yanada samarali tashkil etishga, bozorning mumkin qadar 
kattaroq qismini egallashga, erkin raqobat sharoitida gʻolib chiqishga va bevosita 
oʻz shartlarini oʻtkazishga undaydi. Faqatgina ana shunda biznesning uzoq muddatli 
muvaffaqiyatini va aksariyat raqobatchilarga qaraganda yuqoriroq foyda olishni 
ta‘minlash mumkin. Bozorni egallash va shu orqali foydaning doimiy 

---

ravishda oʻsib borishini ta‘minlashda kompaniya biznesi rivojlantirishning aniq 
strategiyasi belgilanishi alohida ahamiyat kasb etadi. 
Shundan kelib chiqqan holda belgilangan strategik maqsadlarga erishish 
uchun talab qilinadigan iqtisodiy resurslarni jamlay olishi va ulardan nafaqat ishlab 
chiqarish nuqtai nazaridan, balki moliyaviy nuqtai nazardan ham eng samarali 
usullardan foydalana olishi lozim. Bunda moliyaviy samaradorlikni ta‘minlash 
moliyaviy menejerning bosh vazifasi hisoblanadi. 
Moliyaviy menejer – bu biznes egasining agenti boʻlib, u mulkdor manfaatlari 
uchun faoliyat yuritishi lozim. Uning faoliyati kompaniyaning boshqa rahbarlaridan 
ajralmagan holda amalga oshiriladi. Ya‘ni, moliyaviy menejer umumiy strategik 
maqsadlarga erishish uchun rejalashtirish boʻlimi, marketing, buxgalteriya va 
boshqa asosiy boʻlimlar bilan oʻaro hamohang tarzda faoliyat yuritishi talab etiladi. 
Moliyaviy menejment foydani maksimallashtirish, aksiya kursini va biznes 
qiymatini maksimallashtirish, aksiyaga toʻgʻri keladigan foyda va dividend 
darajasini oshirish, shuningdek, xoʻjalik sub‘ekti raqobatbardoshligi va moliyaviy 
barqarorligini oshirish maqsadida pul mablagʻlari, moliyaviy resurslarni 
shakllantirish, taqsimlash va ulardan foydalanish jarayonini boshqarishni anglatadi. 
Bundan asosiy maqsad kompaniya mulkdorlarining (aksiyadorlarining) boyligini 
orttirish hisoblanadi. Umumiy holda aksiyadorlar mulkini oshirib borish va 
biznesning strategik maqsadi hisoblangan foydani maksimallashtirish masalalari bir-
biriga oʻzaro bogʻliqligini ham ta‘kidlash lozim. Bunda moliyaviy menejerlar oldiga 
qoʻyiladigan aosiy va strategik masala uzoq muddatli istiqbolda foydani muntazam 
ravishda maksimallashtirib borish orqali korxona bozor bahosini oshirib borish 
hisoblanadi.