Korrektsiyon psixologiya kk

 
 
 

---

 
Bekkemlewshi sorawlar. 
1. Psixokorrektsiya pa’ni haqqinda tu’sinik?. 
2. Psixologiyaliq qollap-quwatlaw degenimiz ne? 
3. Balani qollap-quwatlawda ayiriqsha so`zlerdin’ orni? 
4. Ja’rdemshi so`zlerdin’ a’hmiyeti qanday? 
Usinilg`an a`debiyatlar 
1.
Nishanova Z.T. Xalilova N.I. Psixokorrektsiya. T.: “Fan va texnologiyalar markazining 
bosmoxonasi”. 2006. 
2.
Ya rabotayu psixologom...Opit, razmishleniya, soveti/ Pod red. I.V.Dubrovinoy. – M.:TTs 
«Sfera», 1999. 
3.
Prakticheskaya psixologiya obrazovaniya: Uchebnik dlya studentov visshix i srednix 
uchebnix zavedeniy/Pod red. I.V.Dubrovinoy. – 2-e izdanie. – M.: TTs «Sfera», 1998
4.
Ermolaeva M.V. Psixologiya razvivayuchey i korrektsionnoy raboti s doshkol`nikami. –
M.: Izdatel`stvo «Institut prakticheskoy psixologii»,1998. 
 
 
2. Tema: Mektepke shekemgi jastag`i balalardin` psixologiyaliq diagnostikasi ha`m 
korrektsiyasi. 
 
Joba: 1. Balalardi mektepke psixologiyaliq tayarliq ha`m aqilda tu`sinik. 
2. Balalardi mektepke tayarlawdin` psixologiyaliq diagnostikasi metodlari. 
3. Mektepke shekemgi jastag`i balalardi mektepke tayarlaw mashqalalari, psixologiyaliq
korrektsiya. 
 
Tayanish tu`sinikler: Mektepke shekemgi jastag’i balalar psixokorrektsiyasi, sotsial 
dezadaptatsiya, kommunikativ uqip, bag’sha menen mektep ortasindag’i baylanisliliq, mektep 
ta`limine psixologiyaliq tayarliq, psixologiyaliq diagnostika. 
Respublikamizda mektepke shekemgi ta`rbiya mekemeleri ta`lim-ta`rbiya jumisinin` ken` 
tu`rde da`stu`rin a`melge asiradi ha`m balalardi mektep ta`limine tayarlandi. Ha`zirgi waqitta ju`z 
berip atirg`an sotsialliq ha`m ekonomikaliq o`zgerisler xaliq ta`limin pu`tkil dizimin jaslar ha`m 
balalardi ta`rbiyalaw, olarg`a ta`lim-ta`rbiya beriw jumislarin rawajlandiriwdin` psixologiyaliq 
ta`repten diagnostika qiliw ha`m psixologiyaliq korrektsiya jumislarin a`melge asiriwdi 
ko`rsetpekte. Bul waziypa xaliq ta`limnin` baslang`ish mektepke shekemgi ta`lim mekemelerinde 
ba`rqulla mektep menen o`z-ara baylanisqan jag`dayda jumis islep kelgen. Bag`sha menen mektep 
ortasinda ornatilg`an baylanista ha`r ta`repleme balalardi mektep ta`limine tayarlaw waziypasin 
na`tiyjeli a`melge asiriw tiykarg`i sha`rti. Ta`limge psixologiyaliq tayarliq degende balanin` 
ob`ektiv ha`m sub`ektiv ta`repten mektep ta`limine mu`na`sebetigi na`zerde tutiladi. Ol mektep 
ta`limine da`slep psixologiyaliq ta`repten tayarlanadi. Onin` tayarliq da`rejesi balalar baqshasi 
psixologi ta`repinen psixologiyaliq diagnostika qilinadi. Usi protsesste lazim bolg`an sebep 
psixologiyaliq korrektsiya jumislarin a`melge asiriladi. Bul da`wirde balanin` psixikasi ilim aliwg`a 
da`rejede rawajlang`an boladi. Psixolog bul jastag`i bala qabil etiwinin` o`tkerilgen, rawajlang`an 
da`rejesin psixologiyaliq ta`repten diagnostika qiladi. Mektep ta`limine tayarlanip atirg`an ballada 
diqqati uzaq mu`ddeti, sha`rti bekkem boladi. Psixologiyaliq diagnostika jumislarin alip barip 
atirg`an psixolog bul na`rseni na`zerden shette qaldirmasliq kerek. Bala diqqatin` qa`siyeti roli ha`m 
syujetin oyinlarda, suwret siziw, jasaw shinig`iwlarinda, ilay, plastlinnan oyinshiqlar tayarlawda, 
basqalar so`zin qabil etiw ha`m tu`siniw, matematikaliq a`mellerdi sheshiwde, gu`rrin` tin`law ha`m 
du`ziwde ko`riledi. Psixologiyaliq diagnostika jumislarinda bala diqqatinin` belgili ob`ektke 
bag`darlang`anlig`i, toplang`anlig`i bo`listiriw boyinsha belgili da`rejede ko`nlikpege iye eki iye 

---

emesligin, o`z diqqatin basqara aliw eki kerekli waqitta toplawg`a intine aliwin (ha`reket etiwin) 
u`yreniw lazim. Sonday-aq psixolog balanin` este saqlawin qay da`rejede qiziqli adamdi hayran 
qaldiratug`in mag`liwmat ha`m ha`diyselerdi puxta este alip qaliw, este saqlaw, eske tu`siriw 
imkaniyatlari da`rejesin ha`m diagnostika qiladi. Psixolog balani mektep ta`limine psixologiyaliq 
tayarlawdin` sub`ektiv ta`repin ha`m psixologiyaliq ta`repten diagnostika qiladi. Balanin` mektepke 
oqiwg`a qa`lewi, intiliwi, u`lken adamlar menen mu`na`sebetke kirisiwi arnawli tayarliq penen o`z-
ara baylanisli ekenligin esten shig`armaw lazim. Balada usi da`wirge kelip oqiw, bilim aliw 
haqqinda duris oylaw qa`liplesken da`rejesine diagnostika qilinadi. Balani mektep ja`ma`a`ti 
ag`zalarinin` juwapkershilik waziypalarin an`lap jetiw olarg`a boysiniw, olardin` ko`rsetpelerin qay 
da`rejede atqariwg`a biyimligi psixolog ta`repinen diagnostika qilinadi. Bul protsesste psixolog 
balanin` ha`mmesi birdey emesligi sebepli olar ortasinda a`hmiyetli parqlar barlig`in esapqa aliw 
lazim. Mektepke shekemgi jastag`i balalardi mektepke tayarlawda psixologiyaliq diagnostika 
jumislar dawaminda to`mendegi sistema, ko`zge taslanadi, yag`niy ayrim bala mektepke bariwg`a 
talpinadi, oqiwg`a qansha waqit qalg`anin u`zliksiz sanaydi, oqiw qurallarin tayarlap qoyiwg`a 
ha`reket etedi. Al basqa bala bolsa mektepke bariwdi qa`lemeydi. Usi protsessti psixologik ta`repten 
diagnostika qiliwda oqiwg`a to`men mu`na`sebet ko`binese u`lkenlerdin` qorqitiwlari aqibetinde 
ju`zege kelgenligi aniqlanadi. Mektep penen bag`sha ortasindag`i o`z-ara baylanis ha`m ko`p 
ta`repleme du`ziliske iye. 
Onda ta`lim-ta`rbiyali, jumislardin` mazmuni metodi ha`m usillari, balalardi ta`rbiyalaw 
sha`rt-shariyatlari ha`m psixik talab siyaqli jetekshi ta`repleri psixologiyaliq ta`repten talab etiledi. 
Bunda psixolog to`mendegilerge ayriqsha itibar beriwi kerek. 
1. Mektep talabalari bilimlerdi qay da`rejede teren`rek iyelep aliwlari diagnostika qilinadi. 
Lazim bolsa korrektsiya jumislar a`melge asiriladi. 
2. Bag`sha na`zerinen Balani mektep talabalari da`rejesindegi bilim, ta`jriybe ko`nlikpeler 
menen qay da`rejede qurallaytirg`anlig`i diagnostika qilinadi, qa`liplesiw nizamlarin a`meliyatqa 
usinis etiw. Oqitiwshilar ja`miyetine oqiwshilar, balalar ha`m talabalar ta`lim-ta`rbiyasin 
individualastiriwda ja`rdem beriw, olardin` qa`bileti, da`rejesine qarap oqitiwshilar korrektson 
du`zetiw jumislarin a`melge asiriwda ko`rsetpeler beriw korrektsion jumisinin` ayriqsha a`hmiyetli 
na`rse bul balalar, talabalar oqiwshilar, o`siwinde, rawajlaniwinda arqada qaliw, onda minez-
qulqinin` buziliwi oqiwdi o`zlestiriwde (jamalasiw) pa`siyiwi esaplanadi. Bul tiykarinda psixolog 
to`mendegi waziypalardi a`melge asiriw lazim. 
1. Psixolog balalar, oqiwshilar, talabalardin` jas qa`siyetlerin ha`mde keste rawajlaniwin 
esapqa aliwshi, dinamik rawajlaniwg`a kepinlik beriwshi da`stu`r islep shig`iwg`a pu`tkil xizmetti 
bag`darlaydi. Sotsial o`siw talabina juwap beriwshi uliwma insanliq, etnopsixologiyaliq nizamliqlar 
ortalig`inda kamalatqa intiliwshi shaxsti qa`liplestiriw bas maqset dep tan`laydi. 
2. Psixolog balalar, oqiwshilar ha`m talabalardin` psixik rawajlaniwindag`i minez-qulqi ha`m 
ma`selsindegi kemshiliklerdi aste-aqirin du`zetiw da`stu`rin islep shig`iw ha`m a`meliyatqa usinis 
etiw. Bunin` ushin olar menen shinig`iwlar, buziliwdi kemeytiriw shinig`iwlardi o`tkizedi. Joqari 
(kretiv) qa`biletlerdi o`stiriw maqsetinde treningler alip baradi. 
3. Rawajlantiriwshi ha`m psixokorrektsion jumislar da`stu`ri ishinde psixologiyaliq ha`m 
pedagogikaliq ma`selelerdi (mashqala) qayrap aladi. Korrektsiyaliq xizmettin` psixologiyaliq 
bo`limi qa`niygeler ta`repinen a`melge asiradi. Arnawli jumistin` pedagogikaliq ta`repi bolsa 
psixologtin` pedagoglar ata-analar menen birlegikte o`tkiziledi. 
4. Rawajlaniwshi ha`m psixokorrektsiyaliq jumislar psixolog ta`repinen ha`r tu`rli formalarda, 
jag`daylarda sho`lkemlestiriledi. 
A) psixologtin` jumisi, shinig`iwdi, ayirim balalar, oqiwshilar ha`m talabalar menen ayriqsha 
o`tkiziwdi rejelestiredi. 
B) psixologlardin` basqa bir xizmeti arnawli tu`rde a`melge asirilip balalar, oqiwshilar, 
talabalar toparlarina ta`rbiyaliq ta`sir o`tkiziwge bag`darlang`an boladi. 
V) ata-analar, pedagogikaliq topardin` qatnasiwinda ta`rbiyaliq ko`rnistegi shinig`iwlar alip 
bariw na`zerde tutqan. 

---

5. Rawajlaniwshi ha`m psixokorrektsiyaliq jumislar da`stu`rin sonday du`ziw kerek, onda 
korrektsiyaliq jumisg`a qatnasiwshi topardi qa`diriyatqa bag`darlang`anlig`i etnopsixologiyaliq, 
etnoma`deniya qa`siyetleri o`z ko`rinisin tapsin. Da`stu`rdi xaliq, etnos millet-el tariyxi da`stu`rleri, 
u`rp-a`detleri biri onin` jeterli bekkem emesligin aniqlang`an. Bul protsesste psixologtin` tiykarg`i 
waziypasi joqaridag`i jag`daylardi du`zetiwge, yag`niy korrektsiya qiliw jollarin tabiwi lazim. 
Egerde bul jag`day o`z waqtinda korrektsiya o`tilse bunda tormizlaniw menen ha`reket etiw o`z-ara 
muwapiqsiz tu`rde ha`reketke keledi. Oqig`an jag`dayda tutiliw, toqtap qaliw dawistin` terbeniwi 
ha`m pa`siyiwi ayirim jag`daylarda ha`rip, so`zlerdin` tu`sip qaliw jag`daylari mine usi 
fiziologiyaliq ta`sirinde payda boliwi psixologiyaliq diagnostikada aniqlang`an. Psixologiyaliq 
diagnostika izertlewlerinde 1 ha`m 2 klass oqiwshilari sabaqta tek 30-35-minut diqqat penen otiriwi 
o`z diqqatin belgili bir ob`ektke toplawi ha`m onda uslap turiwi mumkinligin ko`rsetligi 
sipatlang`an. Sonin` ushin shinig`iwlarda qisqa ta`nepisler o`tkizip turiw usinis etiledi. Bulardan 
basqa diagnostika izertlewlerinde oqiwshilar diqqattin` qa`siyeti (o`zgesheligi) ko`birek 
shinig`iwlardin` su`wretine baylanisli ekenligi ko`rsetilgen. Psixologlar kishi mektep jasindag`i 
balalar diqqatin qay da`rejede rawajlang`anlig`i o`z waqtinda diagnostika qiliwi, aniqlang`an 
kemshiliklerin rawajlaniw da`rejesin arqada qaliwlari o`z waqtinda korrektsiya etiwleri aqibetinde 
orinli na`tiyjelerge erisiledi, yag`niy ta`lim protsessi tiykarinda kishi mektep jasindag`i 
oqiwshilardin` erkli, bekkem ku`shin, toplaniwshi, bo`listiriwi, aktivligi sanali diqqati 
rawajlandiriwg`a qalay sharayat jaratiladi. Bilim aliw ushin Erkin, aqiliy miynet etiw, misallar ha`m 
ma`seleler sheshiw shinig`iwlardi atqariw, ta`krarlaw ushin erkli sanali diqqat payda etedi, kishi 
mektep jasindag`i balalar este saqlawi psixologiyaliq ta`repten diagnostika etilgende onin` en` 
a`hmiyetli qa`siyetlerinen biri so`z, logika, este saqlaw ha`m ma`nisine qarap tu`siniw, eslep qaliwi 
salmag`inin` artiwi ayiriqsha ko`rsetiledi. Sonday aq, oqiwshi o`z este saqlawin, sanali basqariw 
eslep qaliw, eske tu`siriw protsessleri xizmettin` maqsetke muwapiqlastiriw imkaniyatina iye 
boladi.