Korrektsiyon psixologiya kk

 
Bekkemlewshi sorawlar. 
1. Uyalshan’ balalar psixokorrektsiyasi haqqinda tu’sinik berin’. 
2. Uyalshan’liqti korrektsiya qiliw usillari qanday? 
3. Ko`nligiw yamasa desensibilizatsiya degenimiz ne? 
4. Quwirshaq terapiya qalay o’tkeriledi? 
Usinilg`an a`debiyatlar 
1.Abramova. G.S. “Prakticheskaya psixologiya”. M.:-2001. 
2.
Adizova.T.M. “Psixokorrektsiya” T.: “Iqtisod-moliya” 2006. (58b) 
3.
Malkina-Pix I.G. Spravochnik prakticheskogo psixologa. -M.: Izd-vo Eksmo,2004. 
4.
Ovcharova R.V. Prakticheskaya psixologiya v nachal`noy shkole. – M.: TTs «Sfera», 1998. 
5.
www.de.uz, 
 
 
 
 
 
5 Tema: Shaxs mu`na`sebetlerinin` buziliwi menen baylanisli bolg`an qorqiwlar. 
Reje: 
1. Rawajlandiriwshi toparlar. 
2. Rawajlandiriwshi toparlar haqqinda 
 
Tayanish tu’sinikler: qarim-qatnas psixologiyasi, shaxslar araliq mu’na’sebetler, 
mu’na’sebette kelispewshilikler, rawajlandiriwshi topar, frustratsiya, identifikatsiya, ha’dden tis 
talapshan’liq.
 
Ha`r qanday qorqiw misal ushin qarag`anda qorg`iw jas menen baylanisli qorqiw bolip bul 
keyinshelik o`tip ketiwi mumkin biraq shaxs rawajlaniwindag`i buziliwlardin` belgisi boliwi 
mu`mkin. Balanin` sirtqi sotsial mu`na`sebetleri onin` shaxsiy rawajlaniwin belgileydi onin` «ishki» 
mu`na`sebetleri bolip qalip onin` shaxsiy strukturasina kirip qaliwi psixologiyada sipatlang`an. 
Sonin` ushin psixologiyanin` bala menen shaxsi buzilip atirg`an bala menen jumis protsessinde 
olardin` sebepleri tez tabiladi-bul shan`araqlardin` o`z-ara mu`na`sebetleri bolip esaplanadi. Ayrim 
jag`daylarda psixologqa joliqqanda bala a`tirapinda nerv sistemasin buzatug`in ob`ekt joq (misal 
ushin ata-anasinin` ajiralg`annan son` balani ko`birek frustratsiya qilatug`in ata-anadan biri 

---

ketkennen son`) sonin` ushin psixologqa xabarlasqan waqitta shan`araqliq mu`na`sebetlerden basqa 
olardin` en` basidan baslap muxabbatti tuwrilawdan baslap ko`rsetiw a`hmiyetli birinshi toktil 
ta`sirlerde-siypaw erkelew qolg`a aliw ha`m o`zine ta`n emotsional erkelewlerde ko`rsetiw kerek. 
Keyin bala so`ylesiwdi baslag`anda 4-jaslarda (bul jasta Z. Freyd pikirinshe Edip ha`m elektr 
kompleksi rawajlanadi. 
Ata-analardin` balalarg`a bolg`an jaqsi mu`na`sebetleri tastiyiqlaniw balada ko`bineshe 
agressiya payda etedi eger og`an tosiq qoyilsa u`lkenler ta`repinen frustratsiya sharayatina bala 
alg`an jaman emotsional «zaryad» qorqiwg`a alip keledi. Bala ha`mme waqit bir zattan qorqadi 
ha`m nege o`zi qorqatug`in ob`ekt ha`m basqalardan qanday is-ha`reketler ku`tiwin aniq aytip bere 
almaydi. Bala ha`mme na`rseden qorqip qaladi aniq bolmag`an sharayatlarda qorqiw sezimi kushedi 
toliq insrormatsiya jog`aladi. O`zindi ne qilip qoyiwdi bilmeymen». Sonday etip ata-analar bala 
qorqiwin ku`sheytiredi. Ekinshi taktika (ha`dden tisqari talabshan`liq) shaxstin` kushli erkin bolip 
qa`liplesiwine bag`darlang`an bolip balag`a rawajlaniwda (identifikatsiya) misal bolip ko`rsetsede 
ba`ribir to`men na`tiyjelerge-ashiwlaniw mu`mkin bolmag`an na`rselerdi pisiqlanip islewge intiliw 
alip keledi. Bul jerde ata-analar ta`repinen aytilg`an kritika (tanqid) a`dette konstruktiv bolip 
esaplanadi ha`m sonin` ushin ha`m jaqsi na`tiyjelerge alip kelmeydi. Ha`dden tis talabshan`liq bala 
tuwiliwin qa`lemewlik menen belgilenedi. Ata-analardin` psixolog ma`slahatlarina (murojaat) 
ko`binshe balag`a ja`rdemlespesten balanin` ol jer bul jerge jalg`iz bara almaydi. Qatti ta`rbiya alip 
atirg`an bala og`an kerek bolg`an emotsional kontakti almaydi na`tiyje ha`m qoriqlaw sezimin 
alamaydi. Og`an bolg`an kritika og`an qanaatlanbaw qa`weterlik sezimin qa`liplesedi ha`m jan`a 
qa`wipsizlikler ha`m na`tiyjesizliklerdi ku`tiw sezimin rawajlandiradi. Eger birinshi taktikada bala 
«ha`mme» na`rseden qorqsa bunda ata-anasi kritikalawi ha`m qorqitiwi menen baylanisli 
na`rselerden qorqadi. Bul ha`r qanday bala du`n`yaqarasinda ata-ana ko`rinisin eki kazasi menen 
baylanisli boliwi mu`mkin. Misal ushin bala jabiq eliklerden qorqiwi mu`mkin sebebi olardin` 
artinda ku`tilgende jazalawshi ata-anasinan biri shig`ip qaliwi mu`mkin. Keyinshelik bala jaza 
menen baylanisli bolmag`an biraq oni bildiretug`in na`rselerden qorqiwdi baslaydi. Budan basqa 
balani jaman tu`rler qiynaydi bul tu`s syujetinde onin` ata-analari ha`m basqalar menen bolg`an 
mu`na`sebetleri simvalik tu`rde ko`rinedi. Birinshi taktikada (iyteriw shetletiw» bolg`ani siyaqli 
ekinshi (kritika tankid) taktikasinda korrektsiya ata-analardin` bala menen bolg`an jaqsi 
mu`na`sebetlerin ornatiwg`a bag`darlang`an jag`dayda o`tkiziw kerek bunda aldimizda turg`an 
shaxsiy mu`na`sebetlerdi birlestiredi ha`m balanin` jan`a keyingi shaxsiy o`siwine ta`sir qilatug`in 
ha`m onin` qa`liplesiwine ja`rdem beredi. Egerde (ag`ayinlerinnen) tuwisqanlarinan biri balag`a o`z 
ta`sirin o`zgere alamay atirg`an bolsa bunda balanin` shaxsi buzilip atirg`an bolsa onda bunday 
tuwisqanlar menen mu`na`sebette bolmawi kerek. Eger balani kim ha`mme waqit qorqitip turg`an 
bolsa onda a`ste-aqirin shaxs ishinde sonday duzimler payda bola baslaydi bunda sirtqi ta`sirlerdin` 
bolmaslig`i shaxstin` qa`liplesiw protsessine jaman (to`men) ta`sir etedi. Sonin` ushin ata-analar 
menen bolg`an o`z-ara mu`na`sebetlerdi jaqsilap qalmastan qa`liplesken shaxs onin` ta`jriybesi 
menen islesiw ha`m a`hmiyetli. Keyingi rawajlaniwg`a tosiqliq qilip atirg`an shaxsiy 
mu`na`sebetlerdi o`zgertiw ushin ha`r qiyli metodlar qollaniladi psixodrama tu`rli topar treningler 
sa`wbette jan`a mu`na`sebetti islep shig`iw ha`m basqalar. Ata-anag`a jollama beriw, yag`niy qaysi 
ha`reketler payda keltiredi ha`m qaysilari balag`a ziyani haqqinda mag`liwmat beriw en` 
a`hmiyetlilerinen biri esaplanadi. Bala ata-ana muxabbati ha`m mexrin aliwg`a imkan beredi biraq 
ha`dden tis miyirbanliq balanin` infantimizmg`a erkin bala almawliq, qarar qabil etiwge imkaniyati 
ken` ha`m stress bolg`anda og`an qarsi bolalmaw, qiyin jag`daylarda shaxsiy imkaniyatlarin o`zi 
basqariwdi tu`sinedi. Ku`shli miyirbanliq qorqiwg`a alip kelmewi mumkin biraq jaman 
jag`daylarg`a alip keliwi mumkin. Qorqiwlarin «uzatiwi» mumkin. Egerde ata-anadan biri balasi 
ushin ha`r qanday sharayatta «qa`weterlenip» tursa, bunda bala sol jag`dayda ne ushirasa: transport, 
it, qaran`g`iliq, bir o`zinin` ko`shege shig`iwi ha`m basqalardan qorqa baslaydi. Shiniqpag`an bala 
kesel boliwg`a ko`birek uqsap ha`dden tis iqtiyat qilinip atirg`an bala ha`m shaxstin` rawajlaniwina 
hesh qanday sebepsiz tosiq payda qiliwi mu`mkin. Bul jerde korrektsiyalaw jumisi o`zgeshe 
«shinig`iw» ha`m shaxsti mashq qildirip atirg`an dawalawlardan ibarat. U`lkenler ha`r qa`demdi 
baqlaw emes, ayrim baqlaw astinda balag`a qanday o`z iqtiyarina erkine jarasa na`rseler aliwg`a 

---

ha`m qandaydir ata-anadan uzaqta boliwg`a ruwxsat beriw kerek. Bunnan aldin ata-analarg`a balasi 
ushin ha`r qanday qa`wetirdi (dawis tanidag`i, ha`reketindegi) ko`rsetiw, erkin ha`reket etiwge 
tosqinliq qiliw bala ushin tu`skinlik boladi ha`m baslang`an korrektsiya jumislarina kerisinshe ta`sir 
etiwi mumkin: 
-eger bala bag`shag`a barmag`an bolsa onda doslari menen bolg`an za`ru`r o`z-ara 
mu`na`sebet ko`nlikpeleri jeterli bolmaydi, sonin` ushin balani tez onin` erkinligin ta`miyinlew 
ushin tanis emes balalar taniwi kerek. Budan basqa 6-7jasdan ibarat balalar trening toparin 
qa`liplestiriw paydali. Bul oyinda qorqiwlardi jaz etiw ma`selesi sheshiw mumkin bolip ha`mde 
ma`selenin` kerekli ko`nlikpelerin qa`liplestiriw mumkin. Korrektsiyalaw maqsetinde qorqiw 
predmeti menen o`z-ara ta`sir jag`dayinda utiliw metodinan paydalaniw mu`mkin.