Korrupsiya- taraqqiyot kushandasi

Oila muqaddas dargoh
Oila muqaddas dargoh. Oila shunday ilohiy-mo‘jizaviy maskan-manzilki, uning sha'ni, sizning sha'ningiz, o‘z oilangiz obro‘siga putur yetkazadigan hatti harakatlardan saqlaning! Hayotning lazzati shirin turmushda. Er-xotin inoq , bir-biriga mehr-oqibatli bo‘lishsa bu baxtdir. Zero , zamin yaxshi bo‘lsa nihol beshikast o‘sadi. Oilaviy baxt sizniki, uning qadriga yeting.
O‘zbek oilasi, o‘zbek xonadoni shunday qurulganki, unga dunyo xalqlari havasmand desak sira mubolag‘a qilmagan bo‘lamiz. O‘zbek oilasida farzand tarbiyasi o‘ta muhim sanaladi. Tarbiya sanati shunday xususiyatga egaki, deyarli barchaga tanish va tushunarli. Ba'zilarga esa juda oson tuyuladi. Bu ish bilan nazariy va amaliy jihatdan qanchalik tanish bo‘lsa, unga shunchalik tushunarli va oson bo‘lib tuyuladi. Hamma tarbiya sabr-toqatni talab qiladi. Ayrimlar buning uchun tug‘ma qobilyat va malaka, ya'ni ko‘nikma kerak deb uylaydilar. Lekin juda kam qism bundan tashqari yana maxsus bilimlar kerakligi haqida ishonch hosil qiladi.
Shuni alohida ta'kidlash kerakki, inson ona qornidan yaxshi yoki yomon bo‘lib tug‘ilmaydi. U birday tug‘iladi. Yaxshi yoki yomonga aylanishi tarbiyadan, dastavval ota-ona, oila, mahalla-kuy, qishloq va ovul,qolaversa jamiyat tuzimidandir.
Xalq bisotidan eng yaxshi tabarruk so‘zlar duo, olqishlar ham tarbiyaga qaratiladi. Darvoqe , xalq ananaviy tarbiyasida yaxshi so‘z , duo olqishning tasir kuchi, tarbiyaviy ahamiyati, inson manaviy ustuvorligi, iymon etiqodi butunligi, qisqasi kishilarning xar tomonlama mukammal kamoloti borasida tutgan o‘rni va roliga alohida ahamiyat beriladi.
Xalq tarbiyasi asrlar davomida yashab keldi. Ajdod –avlodlarning axloqiy, ma'rifiy shakillanishida va kamolotida jismoniy barkamolligiga hal qilivchi rol o‘ynaydi. Oddiy insonlarmi yoki buyuk allomalar, shunchaki fuqaromi yoki yurt sultonlari kichik suvoriymi yoki ulug‘ sarkardami ularning barchasi tarbiya ananalariga to‘la amal qilgan, unga suyangan, tayangan holda yashab, faoliyat ko‘rsatib kelgan. El-yurt nazariga tushgan, olqishga sazovor bo‘lgan.
Darhaqiqat vatan taqdiri, xalq ravnaqi mustaqil yurtning kelajagi uchun avlod tarbiyasi bugunning birinchi masalasiga aylandi. Har qanday boylikning nihoyasi bo‘ladi, oltin, zar, zarbobga, ulanishning umri qisqa. Osmono‘par binolar qulashi, sulolalar kelib-ketishi, avlodlar ketidan yangilari kelishi tabiiy. Ammo xalq tarbiyasi qiyqirib oquvchi daryoday, uyg‘oq musaffo chashmaday betinim quyosh taftiday issiq, oy nuriday nurafshon, hayotning o‘ziday g‘uzal, bedor insonlarday uyg‘oq holda avlodlar tarbiyasiga hamisha o‘z vazifasini aytib kelgan.
O‘zbek oilalarining o‘ziga xos xususiyati sifatida er va xotin munosabatlarini ko‘rsatish mumkin. Er oiladagi barcha og‘ir yumushlarni buyniga olishdan tashqari, xotini, bola chaqlarining nomusi ximoyachisidir. Bu haqida nikoh kuniyoq oqsoqollar tomonidan yosh kelin kuvlarga bir oz oilasini qanday asrab-avaylash, bolalarga mehribonlik qilish, tarbiyalash xususida bir umr esdan chiqmaydigan nasihatlar beradi. Shunday talablarga amal qilib yashaydigan erning qadri, xurmati o‘zbek oilasida doimo yuqori bo‘lgan. Shuning uchun ham uning bolalari, xotini hurmatini, joyiga quyishadi. Erkakning ulug‘ligi shunda deb bilishadi.
Oiladagi sog‘lom muhitni ko‘pincha ayol belgilaydi. Tadbirkor, nazokatli ayol johil erni to‘g‘ri yo‘lga solib, ro‘zg‘orga fayzu-baraka, osoyishta muhit, pokizalik baxsh etadi. Er oilani iqtisodiy ta'minlashdan tortib, barcha og‘ir yumushlarni buyniga olar ekan, xotin zimmasida ovqat pishirishdan tortib,bola parvarishiga bo‘lgan juda nozik did talab qiladigan ishlar tushadi va ularni bajarishni o‘z burchi deb biladi. O‘zbek oilalarida bunday munosabat ortiqcha shov-shuvsiz, tabiiy ravishda amalga oshiriladi. Bir –biriga ahil oila jamoasini tashkil qila bilish oila tarbiyasining muhim omillaridan biridir. Har bir oila a'zosi o‘z burchini tug‘ri anglashi va uni sidqi dildan bajarishi lozim. Shuningdek, bolani tarbiya qilishda ota-onaning o‘zaro maslaxatlashib, unga bir xilda ta'sir ko‘rsatishlari zarurdir.
Olimlarning oilani tarbiyaviy rolini o‘rganish maqsadida o‘tkazilgan so‘rovnomada yosh avlodni shakillantirishda birinchi va asosiy rolni oila, ikkinchi o‘rinda maktab, uchunchi o‘rinda tengqurlari, to‘rtinchi o‘rinda mahalla, adabiyot, san'at , kino va televideniye turadi. Oila birinchi va asosiy tarbiyachisidir. Oilada ota- ustun, ona-tayanch hisoblanadi.
Odatda otani “Padaribuzrukvor”, onani “Mehribon volida” deymiz. Chunki hech bir insonning otadan ulug‘ , qadrdon, onadan mehribon va yaqin kishisi yuq. Ular siz bilan bizni dunyoga keltirib, ko‘z qorachig‘iday asrab avaylab, voyaga yetkazibgina qolmasdan, hamma vaqt quyosh yanglig‘ hayotimizga nur ato etadi.
Eng ulug‘ mehr bu ota-onaga bo‘lgan mehrdir. Ushbu mehr oilada, mahallalarda shakillanadi. Inson bolasining qalbida avvalo ota-onaga mehr quyadi. Ota-onaga mehrli bo‘lish har bir farzandga Quroni Karim orqali Alloh tomonidan buyurilgan bola hayotida kimga erishmog‘i kerak , u namuna oldindan qiyofa yeti qavat osmonda emas, balki o‘zimiz yashab turgan ona zamindadir.

hiyohvandlik - asr vabosi
Inson hayotda yashar ekan, yaxshilikka intilib, yomonlikdan qaytib yashashga harakat qiladi. Lekin “yaxshilik” va “yomonlik” tushunchalariga har kim har xil taʼrif beradi. Hayot ezgulik bilan goʻzal. Ammo baʼzan ezgulikka yovuzlik koʻlanka soladi. "Asr vabosi” nomini olgan giyoxvandlik insonning osuda hayotiga raxna solib, ongini oʻziga boʻysundiruvchi zahri qotildir. Bu shunday qurolki, oʻz domiga ilintirgan odamni razolat dunyosiga yetaklaydi va bu jarayonda inson jamiyatdagi oʻrnini yoʻqota boshlaganini anglamay qoladi.
Giyohvandlik – XXI asrning global muammolaridan biriga aylanib ulgurdi. Oʻrta asrlarda insoniyat hayotiga jiddiy xavf solgan vabo va oʻlat kabi ofatlar, bugungi sivilizatsiya zamoniga kelib oʻz oʻrnini giyohvandlik illatiga boʻshatib berdi, desak aslo mubolagʻa boʻlmaydi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev taʼkidlaganidek, qanchalik qiyin boʻlmasin, biz yoshlar tarbiyasi boʻyicha oʻzimizga xos va taʼsirchan, bugungi kunga hamohang usullarni izlab topishimiz kerak. Jondan aziz farzandlarimizni buzgʻunchi va zararli gʻoyalar, jinoyatchilik, giyohvandlik, loqaydlik, maʼnaviy qashshoqlik kayfiyatidan asrashimiz zarur. Sogʻlom turmush tarzini olib borayotgan kishi bilib-bilmay bu koʻchaga kirib qolsa, oʻzining tinch, farovon va baxtli hayotini qora zulmatga aylantirishi ayni haqiqat. Giyohvand kishi nafaqat oʻziga, balki yaqinlariga ham toʻxtovsiz azob beradi.
Undan tugʻilajak farzandlar esa ota-onasining xatosi oqibatida bir umrga majruhlik qismatiga mubtalo boʻladilar. Zero, faqat sogʻlom ota-onadangina sogʻlom zurriyod dunyoga keladi.
Sogʻlom bola esa farovon kelajak demakdir. Baʼzan giyohvandlik qurboniga aylanib qolgan insonlarning qismatini koʻrib, ularga nisbatan nafrat, qahr va rahm tuygʻularining uygʻonishi tabiiy.
Ularning quriyotgan daraxt misol umri evaziga ayrim qora niyatli yovuz kimsalarning hamyoni toʻlmoqda. Qiyofasi odam, qilmishi zulm boʻlganlarning qora ogʻuni voyaga yetmagan yoshlar orasida tarqatib, uni isteʼmol qilishga targʻib qilayotganiga jim qarab turib boʻlmaydi, albatta. 
Statistik maʼlumotlarga koʻra dunyoda 500 milliondan ortiq odam giyohvandlik dardiga yoʻliqqan. Uning aksariyat qismini 30 yoshgacha boʻlganlar tashkil etmoqda. Buning oqibatida har yili 200 mingdan ortiq kishi hayotdan koʻz yumadi. Shu bilan birga, jahonda sodir etilayotgan jinoyatlarning 57 foizi giyohvandlar hissasiga toʻgʻri keladi.
Davlatimizning oqilona siyosati fuqarolar jamiyatining har tomonlama komil, sogʻlom, oliyjanob fazilatlari, yuksak tafakkuri va maʼnaviyati, ijtimoiy faolligi bilan ajralib turadigan namunali jamiyat boʻlishiga qaratilgan. Mana shu xalqchil siyosatga asoslangan davlatimiz barcha turdagi giyohvandlikka qarshi izchil kurash olib bormoqda.
Ommaviy axborot vositalari orqali dunyoda “asr vabosi” deb nom olgan giyohvand­likning inson sogʻligʻiga zarari va uning ayanchli oqibatlari haqida baralla aytilmoqda va keng tushuntirilmoqda.
Dunyoqarashi endigina shakllanib borayotgan, bor kuch-gʻayratini faqat bilim olishga, izlanishga, hunar oʻrganishga sarflashi kerak boʻlgan bir paytda, oʻsmirlarni aldov yoʻli bilan giyohvandlik qurboniga aylantirayotgan kimsalar ozmi? Qanchadan-qancha oilalarning yostigʻini quritayotgan giyohvandlikka qarshi har bir inson oʻzi kurashmogʻi, tashqi taʼsirlardan himoyalanmogʻi lozim.
Sogʻlom avlod oʻtmishi qadim, tuprogʻi oltin, osmoni musaffo Oʻzbekistonning kelajak vorislaridir. Ularni mana shunday sogʻlom muhitda, ezgu tushunchalarni yuraklariga joylab voyaga yetkazaylikki, hech qanaqa tashqi salbiy xurujlar va qora illatlar oʻpqoni ularni oʻziga jalb qila olmasin.
Giyohvandlik koʻchasiga kirib qolish kishilarda turli xilda kechadi. Baʼzilar toʻqlikka shoʻxlik qilsa, boshqalar oʻzi bilmagan holda aldovlar natijasida uning qurboniga aylanadi. Ushbu illatga ruju qoʻyganlarning, ayniqsa, yoshlarning bu ajal girdobiga tushib qolishida koʻpincha oiladagi muhit yoki beeʼtiborlik sabab boʻladi.
Yoshlarning boʻsh vaqtini bekor oʻtkazishi, ota-onalarning farzandini haddan tashqari erkalatishi va ular tarbiyasiga beparvoligi yuqorida keltirilgan salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Farzandning sogʻ-salomat dunyoga kelishi, unib-oʻsishi, jamiyatda oʻz oʻrniga ega boʻlishi, eng avvalo, oila boshliqlariga bogʻliq. Bu borada mehribon ota-onalar zimmasiga katta masʼuliyat yuklanadi. Demak, “Asr vabosi” deb ataluvchi giyohvandlikning oldini olish, unga qarshi kurashishga faqatgina huquqni muhofaza qiluvchi organlar emas, balki jamiyatdagi har bir inson masʼul.
Maqsad esa, dunyoni giyohvandlik balosidan saqlash, insoniyat salomatligini asrashdir. Giyohvandlik - inson maʼnaviyatiga zid boʻlgan, uning ijtimoiy-ruhiy holatini butkul izdan chiqaradigan gʻoyat xatarli illat, bedavo xastalik.

Uchinchi Renessans — milliy gʻoya sifatida

jonajon diyorimiz Oʻzbekiston Respublikasi mustaqilligining 29 yilligi munosabati bilan Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tantanali tabrik nutqida taraqqiyotimizning maqsadi Uchinchi Renessans boʻlishi lozimligini taʼkidladi. Nihoyatda jozibali mazkur strategik gʻoya oʻzining ulugʻvorligi, milliy yuksalish barcha jabhalarda qanday umumiy maqsadni koʻzlamogʻi zarurligini koʻrsatadi. Amalda davlat rahbari taraqqiyotning hozirgi bosqichida Oʻzbekiston milliy gʻoyasining yangi va aniqlashtirilgan mazmunini ifodaladi.
Uchinchi Renessans gʻoyasini, avvalo, jamiyatimiz chuqur anglab olmogʻi kerak. Har jabhada, sohada qiladigan ishlarimiz, rejayu istiqbol dasturlarimiz, taʼlim-tarbiya va kadrlar siyosati, investitsion siyosat — barchasi unga sharoit va muhit yaratishga qaratilmogʻi lozim.