Korxona tavsifi va uni baholash Reja

 Tarmoqni tavsiflash quyidagilarni qamrab olishi lozim: 
tarmoqning iqtisodiy sektorini aniqlash (fan, ishlab chiqarish, xizmat 
ko‘rsatish va hokazo); 
mavsumiylik; 
tarmoq bozorining geografik joylashuvi (mahalliy, mintaqaviy, milliy, 
xalqaro); 
mazkur tarmoq taklif etuvchi asosiy mahsulot va xizmat turlari; 
tarmoqning hozirgi holati va rivojlanish istiqbollari; 
tarmoq bozorining tuzilmasi, sig‘imi va uning o‘zgarish tendentsiyalari; 
korxona rivojlanishiga ijobiy yoki salbiy ta‘sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan 
omillari (yangi iste‘molchi va raqobatchilar, qonun va qoidalarning paydo bo‘lish 
ehtimoli). 
Tarmoq va biznes sohasi to‘g‘risida qaror qabul qilish tadbirkorning o‘zi uchunham, 
tadbirkorlik loyihasi uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi. Tanlangan faoliyat sohasining 
rivojlanish tendentsiyalarini to‘liq hisobga olmaslik biznes-loyihani joriy qilishda 
kutilmagan natijalarga va iqtisodiy samaradorlikning pasayishiga olib kelishi mumkin. 
Tarmoqning jahon mehnat taqsimotida va xalqaro bozorda tutgan o‘rni, uning eksport 
imkoniyatlari, shuningdek, xalq xo‘jaligining ushbu tarmoq mahsulotlari qiziqish 
uyg‘otuvchi boshqa tarmoqlari bilan ishlab chiqarish-texnik aloqalari haqidagi ma‘lumotlar 
foydali hisoblanadi (6.1-rasm). 
6.1-rasm. Tadbirkorlik faoliyati sohasini tanlashning asosiy omillari. 
Tarmoqning kompleks tahlilini va uning jozibadorligini baholashni MDH 
davlatlari uchun Jahon tiklanish va taraqqiyot banki tomonidan ishlab chiqilgan in- 
vestitsiyaviy loyihalashtirishda ma‘lumotlarini to‘plash, tahlil qilish va umumlashtirish 
bo‘yicha takliflarda berilgan uslub orqali amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. 
Nazariyaning kontseptual xulosalaridan biri shundan iboratki, eng yirik korx- 
onalar bozordagi kattagina ulush bilan bir tomondan va unchalik katta bo‘lmagan ix- 
tisoslashgan kichik korxonalar ikkinchi tomondan ko‘zlagan foydalilik darajasiga er- 
ishish uchun imkoniyatga egadirlar. 
Tanlash omillari 
Tadbirkorning bilimi, 
tajribasi va qobiliyati 
Faoliyat sohalari 
Xamkorlik va 
koopеratsiyanin 
g maqsadga 
muvofiqligi 
Bozor xolatining 
taxlili 
Biznеsning 
tashqi va ichki 
muxiti 
Biznеsning maqsadlari 
Huquqiy va iqtisodiy 
chеklanish 
Iqtisodiy
kon'yuktu ra 

---

Har qanday davlatda biznesning taqiqlangan sohalari (kontrabanda, pornografiya 
va boshqalar) hamda davlat monopoliyasi bo‘lgan faoliyat turlari (qurol-yarog‘, zaharli 
kimyoviy moddalar, narkotik moddalar) mavjud bo‘ladi. 
Ko‘plab tadbirkorlar uchun u yoki bu tarmoqqa kirib borishda iqtisodiy va boshqa 
turdagi to‘siqlar yuzaga kelib, ular odatda boshlang‘ich kapital darajasining yuqoriligi, 
kiritilgan mablag‘larning o‘zini qoplash muddati uzoqligi va foyda olishdagi 
noaniqliklarga bog‘liq bo‘ladi. 
Shuningdek, tadbirkorlik faoliyatining davriylik (o‘sish turg‘unlik, pasayish) 
ta‘siriga uchrashi sababli yuzaga kelgan bozor kon‘yunkturasini ham hisobga olish lozim. 
Biznes-rejani muvaffaqiyatli amalga oshirishda bozorni to‘g‘ri aniqlashdan 
tashqari 
uning 
hali 
egallanmagan 
yoki 
raqobatchilar 
tomonidan 
to‘liq 
foydalanilmagan qismini topish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ya‘ni ma‘lum bir 
iste‘molchilarga yo‘naltirilgan va tadbirkorga o‘z imkoniyatlaridan samraliroq 
foydalanish imkoniyatini beruvchi tadbirkorlik faoliyati sohasini ifodalovchi «bozor 
qismi»ni topish muhim. Uning hajmi bozor segmenti sig‘imidan kichik bo‘lib, unda 
raqobatchilar kam bo‘lishi lozim. Bu bozordan joy qidirish va uni egallash jarayonining 
mohiyatini aks ettiradi. 
Ushbu jarayonni iste‘molchilar doirasi aniq belgilangan holda faoliyat sohasi 
miqyosini tanlash sifatida belgilash mumkin bo‘lib, u muayyan tadbirkorning 
xususiyatlari va ustunliklariga mos keladi.