Korxonalarida

Dex,konchilikda xujalik yuritish tnzimi

Dexkonchilik tarmogi oldidagi vazifalarni bajarish uchun uni barkaror rivojlantirish va samaradorligini ustirish, maxsulot sifatini doimo yaxshilab, rakobatbardosh kilib borish maksadida, xujalik yuritishning takomillashgan, ilmiy jixatdan asoslangan tizimini joriy kilishni takozo etadi.
Derk.onchilik ttiizueii deb, xap bir gektar yerning tuprok unum- dorligini oshirib, kuprok. sifatli, arzon va rakobatga chidaydigan tovar maxsulotlari ishlab chikarishga karatilgan, uzaro boglik va bir-birini ldiradigan tashkiliy-iktisodiy, texnikaviy va agro- texnik tadbirlar yigindisiga aytiladi.
Dexkonchilik tizimining asosini dexkonchilik texnologiyasi, ya’ni agrotexnikasi tashkil etadi. Bu tizim tuprok unumdorligini saklash va yaxshilash soxasidagi agrotexnik tadbirlarning yigindisidan iborat bulib, parvarish kilinayotgan ekinlar xycy—
siyatiga muvofik kelishi, ularning usishi va rivojlanishiga k maklashishi va pirovard natijada yukori sifatli va arzon maxsulotlar yetnshtirishni ta’xtinlashi kerak. Xap bir tabiiy, IkTisodiy va xu›t‹alik sharoitlargіga muvofik keladigan dexeONchilik tizimi ishlab chikaruvchi kuchlar rivojlanishiga, ya’ni yangi texnika, ximiyaviy vositalar, ekinlarga ishlov berishning yangi texnologiyasi va ishlab chikarish ni tashkIl etishning takomil- lashјviga karab doim uzgarib va tarakkiy etib boraveradi.
DexkonchilIk Tizimi tarkibiga kuyidagi tadbirlar kiradi:
— barcha ep maydonlaridan tulik va samarali foydalanish;

• 
  ep xtaydonlarini maksadga muvofik tashkil kilish, almashlab
  

EYEISH NING T G]EI TIZIMINI ?І?O]EIY ETISH BY ZLіZSHTI]EISH ;

• 
  sugorish va urmonchilik tizimlari tadbirlarini ›t‹oriy etish;
  

• 
  tuprokka ishlov berish va yangi ishlab CHIkarish texnologіtyasi tizimlarini uzlashtirish;
  
• 
  urugchilikni va ugitlash tizimlarini yulga kuyish;
  
• 
  joriy kilingan texnologiyaga gri keladigan mashinalar ti- zimini ishlab chikarishga tadbik etish;
  
• 
  usimliklarni zararkunandalar va kasalliklardan ximoya
  

— tashkIliy-iktisodiy tadbirlar tizimi (mexnatni tashkil etish va unga xak tulash, maxsulotlarni saklash, kayta ishlash va so— tish, re›t‹alashtirish, ishlab chikarishnlі jadallashtirish va x.k.).
Yukorida kayd kilib utilgan barcha tadbirlar bir-biri bilan uzviy boglansa va korxonaning tabiigі—iklim sharoitiga mos kelsa— gina tuprok xosildorligini oshirish tula ta’minlanadi.
Respublikamizda paxta yakka xokimligiga tamoman barxam berilib, uning ilmiy asoslangan va amalda isbot etilgan kup xosilli tizimi karor topdi.
Shu urinda guza xosilidan sung, kuzgi boshokli don ekinlari va ulardan sung esa takroriy oralik va angiz ekinlari ekilishi odat bulmokda. Shu tarika ikki va ba’zi xollarda uch xosilli tizim ilmiy muassasalar tomonidan urganilib, amaliy jixatdan kullanilishi uchun muayyan sharoitlar yuzaga kelmovda.
Dexkon chilik tizimining istikfiolini belgilovchi agrotexnik chora—tadbirlar majmuasida respublikamiz ilmiy saloxiyatidan, ularning ishlanma va tavsiyalaridan, dexkonlar maslaxatidan keng ravishda foydalanish nazarda tutiladi. Bu nafakat xosildorlikning
1,5—2 xissa usishiga, shuningdek tuprok unumdorligining ortishiga xam acoc buladi.
Dex.konchilik tizimini rivojlantirish istikbolini belgilovchi agrotexnik chora—tadbirlar majmuasi kuyidagilarni uz ichiga oladi.
Yerdan okilona foydalanishni va tuprok unumdorligini ta’minlash borasidagi tadbirlar majmuasi:
a) Tuprok unumdorligini oshirish buyicha tadbirlar:

• 
  barcha xaydaladigan yerlarning tuprok sifatini baxolash (bonitetlash);
  
• 
  k.ishlok xujaligi uchun mineral ugitlar ishlab chikarish xajmini va ularni sotishni kupaytirish;
  
• 
  sugoriladigan yerlarda ekinlarni navbatlab ekishni joriy
  

kiLIsh;

• 
  paxtachilik majmuasida — paxta-boshokli don ekinlari— beda; sholichilik majmuasida — sholi-beda-boshokli don ekinlari va meliorativ maydonlar kondirish; sabzavotchilik majmuasida — sabzavot-poliz ekinlari—kartoshka—beda-boshokli don ekinlari:
  
• 
  don ekinlarining bir dalada ikki yildan ortik joylashtirilishiga yul kЈyilmaydi. Lalmikor yerlarda toza shudgorga ajratilgan ep maydonining - 25—30 foizi va bedapoyani —
  

10 foiz bulgan 5-6 dalali galla va kator oralariga ishlov beriladigan ekinlarni almashlab ekishni joriy kilish nazarda tutiladi;
— barcha ep egalarini va yerdan foydalanuvchilarni yangilangan tuprok xaritalari xamda agrokimyoviy xaritanomalari bilan ta’minlash.
6) Yerdan foydalanish va yerning sifatini aniklash xamda baxolashni tartibga solish chora—tadbirlari:

• 
  ep munosabatlari va ep tuzishni tartibga solish;
  
• 
  yerdan foydalanish xukukini beruvchi zaruriy yuridik xujjatlar bilan ta’minlash;
  
• 
  ep eroziyasiga karshi kurash ishlari va yerlarni rekultiva-
  

SIYA KILISH;

• 
  yangi ixota urmonzorlarini tashkil etish;
  
• 
  yaylovlar xolatini yaxshilash.
  

v) Ekin maydonlari tarkibini mukobillashtirish va kishlok xujalik ekinlari yetishtirishnvіng ixtisoslashtirish tadbiriy cho— ralari:

• 
  yangi yerlarni uzlashtirish, nokishlok xujalik extiyojlariga ajratiladigan yerlar urninI koplanishini ta’minlaydigan mikdorda amalga oshirish;
  

— paxta maydonlarini - 1,5 mln. gektar, kuZGI boshokli don EKInlargі maydonini — 1 mln. gektar, sholi maydonini — 137 ming gektar mikdorida saklab kolish;

• 
  s tіlos uchun makkajuxori Hri, asosan kuzGI bOshokLI DON EYEIN-
  

larndagі keyin takrorii ekIn sifatida joylashtirіzsh;

• 
  mintakaviy ixtisoslashtirishni xisobga olgan xolda tumanlar va xujalvіklar buyicha ekinlar tarkIbini uzgartirishga
  

Y L YE YISH
g) Noan’anaviy kishlok xu›palik ekinlarini yetishtirish tadbirlari:

• 
  shurga chidamli ep yongok, nuxat, amarant, kungasokar yetishtiriladigan maydonlarni kengaytirish;
  
• 
  suv bilan kam ta’minlangan va lalmi yerlarda yogli ekinlar (maxsar va zigir) va papaya (kovun daraxti) maydonlarini kupaytirish;
  
• 
  paxta majmuasida takror ekiladigan yerlarga soya, kungabokar, kunjut, don va silos uchun makajuxori, tarik yetishtirish;
  
• 
  oralik ekin maydonlarini kengaytirish;
  
• 
  noan’anaviy ekinlar urugini yetishtirish bilan shugullanadigan maxsus x jaliklarni tashkIl etish.
  

d) Seleksiya va urugchilik buyicha tadbirlar majmuasi:

• 
  maxalliy seleksiya va urugchilIkNi rivojlantirish;
  
• 
  ekinlar urugchiligining boshkaruv tizimini takomillash- tirish va konunchilik asoslarini mustaxkamlash.
  

Xap xil tabiiy-iktisodiy va xujalik yuritish sharoitlariga muvofik keladigan dexkonchilik tizimlari, ishlab chikarish kuch- lari rivojlanishiga moye kelishi, ya’ni texnika va ximiyaviy vosi— talar, ekinlarga ishlov berish texnologiyasi, ishlab chikarishni tashkIl etish va boshkarishning takomillashuviga karab doimo uzgarib, takomillashib va tarakk.iy etib boraveradi.

3.